Հրդեհ
Հրդեհ, բոց, որն ընդգրկում է և ոչնչացնում ինչ-որ բան` անտառ, դաշտ, տուն և այլն[1]։
Հրդեհների առաջացման պատճառներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հրդեհների առաջացման պատճառներ[2]։
- արտադրական սարքավորումների և էլեկտրական սարքերի շահագործման կանոնները չպահպանելը կամ դրանց անսարքության պատճառով,
- կրակի հետ անզգույշ վարվելը,
- նյութերի և մատերիալների ինքնաբուխ այրումը,
- ամպրոպի ճայթքումները,
- մարտական գործողությունները,
- գազի սարքավորումների սխալ օգտագործումը,
- դիտավորյալ հրկիզումը։
Հրդեհների տեսակները ըստ ծագման վայրի
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- հրդեհներ տրանսպորտային միջոցների վրա,
- տափաստանային և դաշտային հրդեհներ,
- ստորգետնյա հրդեհներ հանքահորերում և հանքավայրերում,
- տորֆային և անտառային հրդեհներ,
- տեխնածին հրդեհներ (ջրամբարներում և պահեստարաններում, ատոմակայաններում, էլեկտրակայաններում և այլն),
- հրդեհներ շենքերում և շինություններում,
- արտաքին (բաց),
- ներքին (փակ),
- տնային հրդեհներ։
Հրդեհների կանխարգելում և պայքար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հրդեհի հակազդման մեթոդները բաժանվում են հրդեհի առաջացման հավանականությունը նվազեցնող (պրոֆիլակտիկ) և մարդկանց կրակից անմիջապես պաշտպանող և փրկող (մարտավարական)։ Հրդեհին արագ արձագանքելու համար օգտագործում են տարբեր տեսակի հրշեջ ահազանգեր։
Հրդեհի մարումը բաղկացած է երկու մասից` հրդեհի տեղայնացում, այսինքն կրակի տարածման դադարեցում և չորացում, այսինքն հրդեհի օջախի վերացում։ Այրման և հրդեհների մարման առավել մատչելի միջոցներն են ջուրը, ավազը, ձեռքի կրակմարիչները, ասբեստային և բրեզենտ ծածկոցները, ինչպես նաև ծառերի ճյուղերը և հագուստը։ Քաղաքային զգալի տարածքներում հրդեհի բռնկվելու արդյունքում (օրինակ ՝ մարտական գործողությունների արդյունքում), հրդեհների տեղայնացումն ու վերացումը, որպես կանոն, բարդանում են ջրի պակասով, փողոցների փլատակներով, մեծ թվով հրդեհներով։ Նման պայմաններում անհրաժեշտ է նախ տեղայնացնել հրդեհները աշխատանքների առավել պատասխանատու հատվածներում։
Հետևանքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- 2007 թվականին Հունաստանում հրդեհների հետևանքով 84 մարդ Է զոհվել։
- Ըստ Արտակարգ իրավիճակների նախարարության վիճակագրության ՝ 2008 թվականին Ռուսաստանում 200 հազար հրդեհների հետևանքով 15 հազար մարդ Է զոհվել[3]։ 2009 թվականին Ռուսաստանում տեղի է ունեցել 187 150 հրդեհ, որոնց հետևանքով զոհվել է 13 934 մարդ, տուժել է 13 155 մարդ։ Ավելի քան 70% հրդեհների տեղի է ունենում բնակելի հատվածում, տարեկան զրկվում են բնակարանային 138 հազար ռուսաստանցիների. 2010 թվականին Ռուսաստանում 32 հազար անտառային հրդեհների հետևանքով տուժել է 2,3 մլն հա հող, 62 մարդ զոհվել է, իսկ հարյուրավոր մարդիկ անօթևան են մնացել[4]։
- ԱՄՆ-ում 2009 թվականին հրդեհների հետևանքով 4 հազար մարդ Է զոհվել[5]։
- Ավստրալիայում 2019 թվականին բնական հրդեհների պատճառով 173 մարդ է զոհվել և քաղաքներ են ավերվել։
Մշակույթում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գրական (Ստեղծագործություններ հրդեհների և հրշեջների մասին)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Վ.Մ. Սաննի Մեծ հրդեհ. վեպ 1986. — 320.
Ֆիլմում (Ֆիլմեր և սերիալներ հրդեհների և հրշեջների մասին)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- 1916 — Հրշեջը
- 1974 — Հոգոց հանող դժոխք
- 1981 — 34-րդ շտապ
- 1983 — Տագնապալի կիրակի
- 1987 — Հրշեջ Սեմը (մուլտսերիալ)
- 1991 — Հակառակ քաշում
- 2004 — Թիմ 49։ Կրակե սանդուղք
- 2006 — Երկվորյակ Աշտարակներ
- 2006 — Հրշեջ շուն
- 2008 — Հրակայուն
- 2012 — Չիկագոն կրակի մեջ
- 2014 — Երբ լույսը մարվում է
- 2014 — Ինքնաթիռ։ Կրակ և ջուր (մուլտֆիլմ)
- 2016 — Խորջրյա հորիզոն
- 2017 — Միայն քաջը
- 2018 — Երկնաքեր
Վիդեոխաղերում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Fire Department խաղերի շարք
- Flash Point
- Firewatch
- Little Inferno
- Life Is Strange: Before The Storm
- Overwatch
Զանգվածային հրդեհներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Վայր | Ամսաթիվ | Նկարագրություն | Մասշտաբ |
|---|---|---|---|
Առավել հայտնի հրդեհներ մինչև XIX դարը[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | |||
| Տրոյա, Հին Հունաստան, ներկայիս Թուրքիայի տարածք | մոտ. մ.թ.ա. 1300 թվական | Զավթիչները հրկիզել են քաղաքը։ | Տրոյան ամբողջությամբ այրվել է։ |
| Միկեններ, Հին Հունաստան, ներկայիս Հունաստանի տարածք | մ.թ.ա. 1200 թվական | Հրդեհը գրեթե ամբողջությամբ ոչնչացրել է Միկենները. հետագայում քաղաքը կառուցվել է, սակայն անկում է ապրել։ | |
| Եփեսոս, Հին Հունաստան, ներկայիս Թուրքիայի տարածք | Ք.ա. 356 թվականի հուլիսի 21 | Հերոստրատոսը այրել է Եփեսոսում Արտեմիսի տաճարը` աշխարհի յոթ հրաշալիքներից մեկը։ | |
| Հռոմ | 64 | Հռոմի մեծ հրդեհ | Հրդեհը պատճառ է հանդիսացել հրկիզման մեջ մեղադրվող քրիստոնյաներին հալածելու համար։ |
| Ալեքսանդրիա | 391 | Ալեքսանդրիայի գրադարանի հրկիզում | |
| Կոստանդնուպոլիս | 476 | Կրակի հետևանքով այրվել է կայսերական գրադարանի 120 հազար արժեքավոր գիրք։ | |
| Լոնդոն | 1212 | Քաղաքի մոտ մեկ երրորդը վերածվել է ավերակների։ Զոհվել է մինչև 3000 մարդ։ | |
| Վրոցլավ | 1360 | Հրդեհից հետո տեղի է ունեցել հրեաների արտաքսումը քաղաքից[6]։ | |
| Մոսկվա | 1365 | Եկեղեցուց սկսած հրդեհ Չերտոլիում | Քաղաքը ամբողջությամբ այրվել է։ 1367 թվականին կառուցվել է քարե Կրեմլ[7]։ |
| Բեռլին | 1380 | Այրվել է քաղաքապետարանը և գրեթե բոլոր եկեղեցիները։ | |
| Մոսկվա | 1547 | Մոսկվայի հրդեհներ (1547) | Մոսկվայում ապրիլի կեսերից մինչև հունիսի վերջ մոլեգնող մի քանի հրդեհների հեևւանքով կրակը ոչնչացրել է շինությունների 1/3-ը։ Զոհվել է ավելի քան 1 700 մարդ։ |
| Մոսկվա | 1571 թվականի հունիսի 3 | Մոսկվան այրվել է Դևլեթ-Գիրեյի ներխուժման ժամանակ | Քաղաքը ամբողջությամբ այրվել է. ենթադրվում է, որ հրդեհի ժամանակ զոհվել Է Իվան Գրոզնիի գրադարանը։ |
| Մոսկվա | 1611 թվականի մարտի 19-20 | Քաղաքը հրկիզվել Է լեհ զավթիչների կողմից | Կրակը ոչնչացրել է քաղաքի երկու երրորդը։ |
| Լոնդոն | 1613 թվականի հունիսի 29 | Գլոբուս թատրոնում հրդեհ է բռնկվել թատերական թնդանոթի պատճառով:բ | Գլոբուսի առաջին կառույցն այրվել է։ Տուժածներ չեն եղել։ |
| Լոնդոն | 1666 թվականի սեպտեմբերի 2-5 | Լոնդոնի մեծ հրդեհ | 13000 տներ և 87 եկեղեցիներ ավերվել են։ |
| Կոպենհագեն | 1728 թվականի հոկտեմբերի 20-23 | Կոպենհագենյան հրդեհ | |
| Սանկտ Պետերբուրգ | 1736 և 1737 | 1736-1737 թվականների հրդեհներ | |
| Մոսկվա | 1737 թվականի մայիսի 29 (հունիսի 9) | Երրորդության հրդեհ | |
| Վիլնյուս | 1748 թվականի մայիսի 6 | Հրդեհը ոչնչացրել է քաղաքի մեծ մասը[8]։ | |
| Լիսաբոն | 1755 թվականի նոյեմբերի 1 | Հրդեհը սկսվել է երկրաշարժից և ցունամուց հետո | Հրդեհից զոհվածներն ուղղակիորեն հայտնի չեն |
| Տվեր | 1763 թվականի մայիսի 12 | Տվերի մեծ հրդեհ | 900 փողոցներից այրվել են 852-ը։ Զոհվածների թիվը անհայտ է։ |
| Նյու Յորք | 1776 թվականի օգոստոսի 27 | Բրուքլինյան ճակատամարտի արդյունքում (անգլ.՝ Battle of Long Island) առաջացել է հրդեհ | Այրվել է գրեթե ողջ քաղաքը։ |
XIX դարի խոշոր հրդեհներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | |||
| Կիև, | 1811 թվականի հուլիսի 9-11 | Պոդոլսկի հրդեհ 1811 թվական | Ոչնչացվել է ավելի քան 2 հազար տուն, 12 եկեղեցի, 3 վանք։ |
| Մոսկվա,
Ռուսական կայսրություն |
1812 | Մոսկովյան հրդեհ (1812), Նապոլեոնի կողմից քաղաքի գրավումից հետո | |
| Տուրկու, Ֆինլանդիա | 1827 թվականի սեպտեմբերի 4-5 | Տուրկուի հրդեհ | Զոհվել է 27 մարդ, տուժել մոտ 200-ը։ Հրդեհը ոչնչացրել է քաղաքի ավելի քան 3/4-ը, ներառյալ Ֆինլանդիայի այդ շրջանի միակ համալսարանի` Աբոյի թագավորական ակադեմիայի արխիվը։ |
| Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն | 1837 թվականի դեկտեմբերի 17 | Ձմեռային պալատի հրդեհ | Ամբողջությամբ այրվել են Ձմեռային պալատի երկրորդ և երրորդ հարկերը, այդ թվում Ռաստրելլիի, Կվարենգիի, Մոնֆերանի, Ռոսսիի ինտերիերները։ |
| Համբուրգ, | 1842 թվականի մայիսի 5-8 | Համբուրգյան մեծ հրդեհ | Այրվել են 71 փողոց և հրապարակ, 120 կենտրոններ և բակ, 1992 տուն, Սուրբ Պետրոսի և Սուրբ Նիկոլայի եկեղեցիները, Սուրբ Գերտրուդայի մատուռը, բանկ, ռատուշա և շքեղ հյուրանոցների մեծ մասը։ Զոհվել է 44 մարդ[9]։ |
| Նյու Յորք, | 1845 թվականի հուլիսի 19 | Նյու Յորքյան մեծ հրդեհ | Մանհեթենում այրվել է 345 շինություն,զոհվել է 4 հրշեջ և 26 բնակիչ։ |
| Կիոտո, | 1864 թվականի օգոստոսի 20 | Հրդեհ, որը բռնկվել է զինված բախման հետևանքով | Այրվել է ավելի քան 28 հազար շինություն։ |
| Չիկագո,
ԱՄՆ |
1871 թվականի հոկտեմբերի 8-10 | Չիկագոյան մեծ հրդեհ | 200-ից մինչև 300 մարդ Է զոհվել, ավերվել է 17000 շենք։ |
ХХ դարի զանգվածային հրդեհներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | |||
| Փարիզ, | 1903 թվականի օգոստոսի 10 | Հրդեհ Փարիզի մետրոպոլիտենի Կուրոն կայարանում | Զոհվել է 84 մարդ` հիմնականում ծխահարումից։ Հետագայում մետրոպոլիտենը հրաժարվել է ծառից և սկսել է օգտագործել այլ կոնստրուկցիայի վագոններ։ |
| Չիկագո, | 1903 թվականի դեկտեմբերի 30 | Հրդեհ Իրոկեզ թատրոնում | Հրդեհի, հրդեհային անվտանգության կանոնների կոպիտ խախտումների հետևանքով զոհվել է ավելի քան 600 մարդ, շուրջ 250-ը վիրավորվել են։ |
| Տորոնտո,
ԱՄՆ |
1904 թվականի ապրիլի 19 | Հրդեհ քաղաքի կենտրոնում | Հագուստի ֆաբրիկայում սկսված հրդեհը ոչնչացրել է 104 շենք։ Զոհվածներ չեն եղել։ |
| Սան Ֆրանցիսկո,
ԱՄՆ |
1906 թվականի ապրիլի 18 | Երկրաշարժից հետո առաջացած անվերահսկելի հրդեհ | Առնվազն 700 զոհ |
| Սիզրան, | 1906 թվականի հուլիսի 5 | Մեծ հրդեհ, որը ոչնչացրել է 5500 տուն։ Առանց գլխավերևում տանիքի մնացել է ավելի քան 30 000 բնակիչ։ | Առնվազն 1000 զոհ |
| Բոլոգոյե,
Ռուսական կայսրություն |
1911 թվականի փետրվարի 20 | Հրդեհ բոլոգոյան կինեմատոգրաֆում | 64 զոհված, որոնցից 43-ը երեխա։ |
| Նյու Յորք,
ԱՄՆ |
1911 թվականի մարտի 25 | Հրդեհ «Թրայանգլ» ֆաբրիկայում | Քաղաքի խոշորագույն արտադրական աղետ։ Կործանվել է 146 աշխատատեղ։ |
| Բառնաուլ,
Ռուսական կայսրություն |
1917 թվականի մայիսի 15 | Բառնաուլյան հրդեհ (1917) | 34 մարդ Է զոհվել, ավերվել է քաղաքի կենտրոնական մասը` 60 թաղամասերը և գրեթե բոլոր շինությունները։ Առանց բնակարանի մնացել է բնակչության ավելի քան մեկ երրորդը (37 %)։ |
| Հալիֆաքս, | 1917 թվականի դեկտեմբերի 6 | Պայթյուն Հալիֆաքսում | 1963 զոհ, մոտ 2 հազար անհետ կորած, քաղաքի հյուսիսային մասը ոչնչացվել է։ |
| Սմիրանա, | 1922 թվականի սեպտեմբերի 13 | Հույների և հայերի կոտորածների ժամանակ թուրք զինվորները հրկիզել են հայկական թաղամասը։ | Կրակը այրել է ամբողջ քաղաքը, բացի մուսուլմանական և հրեական թաղամասերից[10]։ Կրակի հետևանքով զոհվել են հարյուրավոր տներ, 24 եկեղեցիներ, 28 դպրոցներ, բանկերի շենքեր, հյուպատոսություններ, հիվանդանոցներ[11][12][13]։ Զոհերի անմիջական թիվը կրակից հայտնի չէ։ |
| Կանտո, | 1923 թվականի սեպտեմբերի 1 | Հրդեհ, որը հաջորդել է Կանտոյի երկրաշարժին | Տոկիոյում, Յոկոհամայում, Յոկոսուկում և ևս 8 քաղաքներում աղետալի ավերածություններ են տեղի ունեցել. միայն Տոկիոյում այրվել է 300 հազար շենք և 360 կամուրջ։ |
| Բերլին, | 1933 թվականի փետրվարի 27 | Ռայխստագի հրդեհ | Այրվել է Ռայխստագը։ Այս սադրանքը թույլ է տվել նացիստներին սահմանափակել քաղաքացիական ազատությունները և սկսել կոմունիստների հալածանքները։ |
| Կուրշա-2, | 1936 թվականի օգոստոսի 3 | Անտառային հրդեհից այրված Կուրշա-2 բնակավայրը։ | 1200 զոհ[14]։ |
| Ռոտերդամ, | 1940 թվականի մայիսի 14 | Ռմբակոծությունից հետո առաջացած բազմաթիվ հրդեհներ։ | Զոհվել է մինչև 1000 մարդ։ |
| Բոսթոն,
ԱՄՆ |
1942 թվականի նոյեմբերի 28 | Հրդեհ «Կոկոսյան պուրակ» ակումբում | Զոհվել է 490 մարդ[15]։ |
| Լյուբեկ,
Գերմանիա |
1942 թվականի մարտի 28-29 | Հրդեհներ ռմբակոծության հետևանքով։ | Զոհվել է 301 մարդ, 3-ն անհետ կորել է, 783-ը վիրավորվել է, 15 000-ից ավելի անօթևան է մնացել։ |
| Վոլգոգրադ,
ԽՍՀՄ |
1942 | Ստալինգրադի ճակատամարտ, լյուֆտվաֆե ավիալետ | ավելի քան 40,000 զոհեր և 60,000 վիրավորներ, ավերվել է ավելի քան քաղաքի կեսը[16], հրդեհը վերածվել է հրե փոթորկի։ |
| Համբուրգ,
Գերմանիա |
1943 թվականի հուլիսի 27-28 | Գոմորի գործողություն, ավիանալետ | Մոտ 35000-45000 մարդ Է զոհվել, ավերվել է քաղաքի կենտրոնական մասը։ |
| Մումբայ, | 1944 թվականի ապրիլի 14 | «Ֆորտ Սթայկին» շոգենավի պայթյուն | 1376 զոհ, 2408 վիրավոր, ավերվել է նավահանգիստը և մի քանի քաղաքային թաղամասեր։ |
| Դրեզդեն,
Գերմանիա |
1945 թվականի փետրվարի 13-15 | Դրեզդենի ռմբակոծություն | 25000-ից մինչև 40000 զոհ (որոշ գնահատականներով` 135000), վնասվել է քաղաքի զգալի մասը, պատմական կենտրոնը ամբողջովին ավերվել է։ Հրդեհը վերածվել է հրե փոթորկի։ |
| Տոկիո,
Ճապոնիա |
1945 թվականի մարտի 10 | Տոկիոյի ռմբակոծություն | 80000-ից 100000 մարդ Է զոհվել։ Հրդեհը վերաճել է հրե փոթորկի։ Այն մենաավերիչ ոչ միջուկային ռմբակոծությունն էր։ |
| Հիրոսիմա, Նագասակի,
Ճապոնիա |
1945 թվականի օգոստոսի 6 | Հիրոսիմայի և Նագասակիի ատոմային ռմբակոծումներ | Քաղաքում բռնկված բազմաթիվ փոքր հրդեհները շուտով միավորվել են կրակի մրրիկի մեջ, որը գրավել է ավելի քան 11 կմ²-ը։ Զոհերի թիվը հայտնի չէ։ |
| Մինսկ,
ԽՍՀՄ |
1946 թվականի հունվարի 3 | Հրդեհ ՆԿԳԲ ակումբում | Պաշտոնապես` 27 զոհ, ոչ պաշտոնապես` ավելի քան հարյուր։ |
| Տեխաս Սիթի,
ԱՄՆ |
1947 թվականի ապրիլի 16 | Պայթյուն Տեխաս Սիթիում | 1500 զոհ, 3,5 հազար վիրավոր, ոչնչացվել է քաղաքի 2/3-ը և քիմիական ու նավթավերամշակման արդյունաբերության 3/4-ը ։ |
| Կարմիր Յար,
ԽՍՀՄ |
1956 | Հրդեհ գյուղի ակումբում | 36 մարդ Է զոհվել, նրանցից 30-ը` երեխաներ։ |
| Էլբարուսովո,
ԽՍՀՄ |
1961 թվականի նոյեմբերի 5 | Հրդեհ դպրոցում | 110 մարդ Է զոհվել, որոնցից 106-ը` երեքից տասնհինգ տարեկան երեխաներ։ |
| Իգարկա,
ԽՍՀՄ |
1962 թվականի հուլիսի 27 | Հրդեհ Իգարի անտառահատման կոմբինատի պատրաստի արտադրանքի պահեստում։ | Ոչնչացվել է 159,2 հազար մ³ փայտանյութ, այրվել է 65 բնակելի և վարչական շենք[17]։ |
| Կիրով,
ԽՍՀՄ |
1968 թվականի մայիսի 25 | Պայթյուն և հրդեհ «Աշխատանքային ռեզերվներ» մարզադաշտում։ | 29-ը տեղում զոհվել է, վիրավորվել 88 մարդ, ավելի ուշ հիվանդանոցներում մահացել է ևս վեց մարդ։ |
| Սեն Լորան դյու Պոն,
Ֆրանսիա |
1970 թվականի նոյեմբերի 2 | Հրդեհ «Պոլիմերային դրախտ» ակումբում։ | Ակումբի շրջապատը կարստային քարանձավի տեսքով էր։ Դահլիճի առաստաղին ու պատերին պենոապլաստ էր լցվել։ Հրդեհի հետևանքով զոհվել է 145 մարդ[18]։ |
| ԽՍՀՄ եվրոպական մաս | 1972 թվականի ամառ | Անտառային հրդեհներ | Չորային ամռանը սկսվել են զանգվածային անտառային և տորֆային հրդեհներ։ Այրվել է 19 գյուղ, զոհվել է 104 մարդ։ Հրդեհը ոչնչացրել է մոտ 700 հազար հեկտար անտառ։ |
| Սան Պաուլո, Բրազիլիա | 1974 թվականի փետրվարի 1 | Հրդեհ Joelma Building[en] շինությունում | Զոհվել է 179 մարդ, մոտ 300-ը վնասվածքներ են ստացել, մոտ 40 մարդ զոհվել է` դուրս նետվելով այրվող շենքի պատուհաններից։ |
| Մոսկվա,
ԽՍՀՄ |
1977 թվականի փետրվարի 25 | Հրդեհ «Ռոսիա» հյուրանոցում | Զոհվել է 42 մարդ։ |
| Սան Կարլոս դե լա Ռապիտա, | 1978 թվականի հուլիսի 11 | Հրդեհ Լոս Ալֆակեսի քեմփինգում | Հեղուկ գազով ավտոցիստեռնի պայթյունի հետևանքով 100 մարդ տեղում մահացել է, 115 մարդ մահացել է ավելի ուշ ստացված այրվածքներից։ 67 մարդ տարբեր աստիճանի այրվածքներ է ստացել[19]։ |
| Սամարայի մարզ
ԽՍՀՄ |
1980 թվականի սեպտեմբերի 20 | Հրդեհ Մաշինիստով գյուղում | Հեղուկ գազով երկաթուղային ցիստեռնի արտահոսքի հետևանքով զոհվել է 41 մարդ, ևս մոտ 200-ը ստացել են տարբեր աստիճանի այրվածքներ և վնասվածքներ[20]։ |
| San Juanico, Մեքսիկա | 1984 | Պայթյուն և հրդեհ հեղուկացված ածխաջրածնային գազերի պահեստում։ | Զոհվել է 500-ից մինչև 600 մարդ, 5000-ից մինչև 6000-ը այրվածքներ են ստացել։ |
| Բրեդֆորդ, | 1985 թվականի մայիսի 11 | Հրդեհ Բրադֆորդի մարզադաշտում։ | Մարզադաշտի փայտե տրիբունաների բռնկման հետևանքով 56 մարդ Է զոհվել։ |
| Պրիպյատ,
ԽՍՀՄ |
1986 թվականի ապրիլի 26 | Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթար | Մարմանը մասնակցել է 69 հրշեջ, 14 միավոր տեխնիկա; Հրշեջների մեծ մասը ռադիացիայի մահացու չափաբաժին է ստացել; |
| Հերեբորն, | 1987 | Բենզատարի վթար և քաղաքային խոշոր հրդեհ։ | Զոհվել է 40 մարդ։ |
| Լոնդոն,
Մեծ Բրիտանիա |
1987 թվականի նոյեմբերի 18 | Հրդեհ «Քինգս Քրոսս Սենտ Պանկրաս» կայարանում։ | Զոհվել է 31 մարդ։ |
| Սանկտ Պետերբուրգ,
СССР |
1988 թվականի փետրվարի 14-15 | Հրդեհ ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի գրադարանում | Զոհեր և տուժածներ չեն եղել։ Կրակի մեջ այրվել են 1922-1953 թվականների թերթերի բոլոր կապոցները (թերթի ամբողջ ֆոնդի 1/3-ը), ինչպես նաև շուրջ 300 հազար գիրք։ Հրդեհի և դրա մարման հետևանքով լրջորեն տուժել է 3,5 մլն միավոր պահեստ։ |
| Շոտլանդիա, | 1988 թվականի հուլիսի 6-7 | Piper Alpha | Նավթային հարթակում պայթյունը և հրդեհը հանգեցրել են 165 մարդու մահվան և նավթի հարթակի լիակատար ոչնչացմանը։ |
| Լիսաբոն, | 1988 թվականի օգոստոսի 25 | Հրդեհ Շիադու շրջանում | Հրդեհը գրեթե ոչնչացրել Է Լիսաբոնի պատմամշակութային կենտրոնի Շիադու շրջանը։ |
| Ուֆա,
ԽՍՀՄ |
1989 թվականի հունիսի 3 | Հրդեհ երկաթուղու վրա։ | Գազատարային խառնուրդի պայթյունի հետևանքով գազատարի արտահոսքից երկու մարդատար գնացքների հատման ժամանակ Ուֆայի երկաթուղային աղետի ժամանակ զոհվել է 575 մարդ[21] (այլ տվյալներով 645[22]), որոնցից 181-ը երեխաներ, վիրավորվել են ավելի քան 600-ը։ |
| Սկագերակ, Նորվեգիա | 1990 թվականի ապրիլի 7 | Հրդեհ Սկանդինավիան Սթար լաստանավում | Զոհվել է 158 մարդ, ավելի քան 320-ը տարբեր աստիճանի վնասվածքներ են ստացել։ Այդ լաստանավը դարձել է ոչ պիտանի շահագործման համար։ |
| Լենինգրադ,
ԽՍՀՄ |
1991 թվականի փետրվարի 23 | Հրդեհ «Լենինգրադ» հյուրանոցում | Զոհվել է 16 մարդ, այդ թվում` հրշեջ պահպանության 9 աշխատակից։ |
| Սարաևո, | 1992 թվականի օգոստոսի 25 | Հրդեհ քաղաքապետարանում | Սարաևի պաշարման ժամանակ շենքում գտնվող գրադարանը հրկիզվել է։ Զոհվել է 1 մարդ, 1500 հազար հատորներից և ավելի քան 155 հազար հազվագյուտ գրքերից ու ձեռագրերից մեծ մասը այրվել են, շուրջ 700 ձեռագրեր և ինկունաբուլ, ինչպես նաև 19-րդ դարի մշակութային վերածննդի բոսնիական հրատարակությունների եզակի հավաքածուն գողացել են։ |
| Բրատսկ, | 1992 թվականի հունիսի 19 | Հրդեհ օդանավակայանում | Ոչ սթափ օպերատորի մեղքով տեղի է ունեցել լցավորման խողովակի անջատում և կերոսինի բռնկում։ Արդյունքում զոհվել է 1 մարդ, այրվել է 2 Տու-154 ինքնաթիռ։ |
| Նաբերեժնիե Չելնի,
Ռուսաստան |
1993 թվականի ապրիլի 14 | Հրդեհ ԿԱՄԱԶ շարժիչների գործարանում | Ամբողջությամբ ոչնչացվել են արտադրական կորպուսը և բոլոր տեխնոլոգիական սարքավորումները։ |
| Կարամայ, | 1994 թվականի դեկտեմբերի 8 | Մանկական ներկայացման ժամանակ հրդեհ է բռնկվել Կարամայի շրջանի բարեկամության սրահում։ | Զոհվել է 323 մարդ, որից 288-ը` երեխաներ։ |
| Հարյանա,
Հնդկաստան |
1995 թվականի դեկտեմբերի 23 | Հրդեհ դպրոցում | Զոհվել է 360 մարդ։ |
| Սամարա,
Ռուսաստան |
1999 թվականի փետրվարի 10 | Հրդեհ Սամարայի շրջանի Ներքին գործերի գլխավոր վարչության շենքում | Զոհվել են ոստիկանության 57 աշխատակիցներ։ |
| Մոնբլան,
Ֆրանսիա |
1999 թվականի մարտի 24 | Հրդեհ Մոնբլանի թունելում | Զոհվել է 39 մարդ։ |
XXI դարի հրդեհներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | |||
| Մոսկվա, | 2000 թվականի օգոստոսի 27 | Օստանկինի հեռուստաաշտարակի էլեկտրական անսարքություն | 3 զոհ, Մոսկվայի և Մերձմոսկովյան 16 միլիոն բնակիչները երեք օրով մնացել են անմխիթար վիճակում։ |
| Կապրուն, | 2000 թվականի նոյեմբերի 11 | Աղետ Կապրուն գյուղում | Հրդեհ ճոպանուղում։ Զոհվել է 155 մարդ։ |
| Նյու Յորք, | 2001 թվականի սեպտեմբերի 11 | Սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական հարձակումներ | 2977 մարդ զոհվել է, մոտ 6300-ը` վիրավորվել։ Ահաբեկչության ժամանակ փլվել է 3 շենք և Սուրբ Նիկոլայ եկեղեցին, իսկ մի քանի այլ շենքեր Ավելի ուշ քանդվել են։ Պենտագոնի մի քանի բլոկներ ավերվել և վերականգնվել են։ Բուշը պատերազմ է հայտարարել Աֆղանստանին։ |
| Ուեստ Ուորիկ,
ԱՄՆ |
2003 թվականի փետրվարի 20 | Հրդեհ «Station» ակումբում | Հրդեհի հետևանքով զոհվել է 100 մարդ, տուժել 230 մարդ։ |
| Ասունսյոն, Պարագվայ | 2004 թվականի օգոստոսի 1 | Հրդեհ Ycuá Bolaños սուպերմարկետում | Հրդեհի հետևանքով զոհվել է 396 մարդ, ավելի քան 500-ը վնասվածքներ են ստացել։ |
| Բուենոս Այրես, | 2004 թվականի դեկտեմբերի 20 | Հրդեհ «Կրոմանիոնի Հանրապետություն» գիշերային ակումբում։ | 194 մարդ Է զոհվել, առնվազն 1432-ը` վիրավորվել։ Արգենտինայի նորագույն պատմության մեջ ամենամեծ աղետն է։ |
| Թայչջուն, | 2005 թվականի փետրվարի 26 | Հրդեհ Ցզինշա սուպերմարկետում (Ոսկե ավազ)[23]։ | Հրդեհից մեկ ժամ անց կրակը ծածկել է 25-հարկանի շենքի վերին հարկերը։ Շենքի հրե ծուղակում առնվազն 20 մարդ է եղել։ Նրանց մեծ մասը տարհանվել է ուղղաթիռների օգնությամբ։ Զոհվել է 2 մարդ` շենքի անվտանգության աշխատակիցը և հրշեջներից մեկը։ |
| Ուխտա,
Ռուսաստան |
2005 թվականի հուլիսի 11 | Հրդեհ «Պասաժ» առևտրի կենտրոնում[24] | Հրդեհի հետևանքով 25 մարդ Է զոհվել, 10-ը` վիրավորվել։ |
| Վլադիվոստոկ,
Ռուսաստան |
2006 թվականի հունվարի 16 | Սբերբանկի հրդեհը Վլադիվոստոկում[25] | ինը զոհ[26], մոտ 20 մարդ վիրավորվել է[27]։ |
| Մոսկվա,
Ռուսաստան |
2009 թվականի մայիաի 9-ի գիշերվանից մինչև մայիսի 10 | Գազատարի պայթյուն Մոսկվայում (2009) | Կրակի բարձրությունը հասել է 100 մետրի, մոտակա գերեզմանոցում ծառեր են վառվել և հալվել են հուշարձանները, կրակի լեզուները տեսանելի են եղել ավելի քան 50 կիլոմետր հեռավորության վրա։ Տուժել է 5 մարդ։ |
| Պերմ,
Ռուսաստան |
2009 թվականի դեկտեմբերի 4-ի գիշերվանից մինչև դեկտեմբերի 5-ը | Հրդեհ «Կաղ ձի» ակումբում»[28]։ | Ակումբի ծննդյան օրվա տոնակատարությանը հրատեխնիկայի անզգույշ օգտագործման պատճառով տեղի է ունեցել հրդեհ։ Այցելուների ճնշող մեծամասնությունը խեղդվել կամ թունավորվել է այրման արտադրանքից։ Զոհվել է 156 մարդ, մոտ հարյուր մարդ տուժել է։ Սա զոհերի քանակով ամենամեծ հրդեհն է ժամանակակից Ռուսաստանում։ |
| Մեքսիկական ծոց,
ԱՄՆ |
2010 թվականի ապրիլի 20 | Deepwater Horizon նավթային պլատֆորմի պայթյուն | Համաշխարհային պատմության մեջ խոշորագույն տեխնածին աղետներից մեկն է։ Նավթի արտահոսքի հետևանքով Մեքսիկական ծոցի ափերի ավելի քան 171 մղոն է աղտոտվել։ Ավելի քան 57,000 քմ մղոն տարածքում արգելվել է իրականացնել ձկնորսական գործունեությունը։ Ենթադրվում է, որ Պարսից ծոցի ջրերում 800 000 բարել նավթ է հայտնվել։ Հրդեհի հետևանքով զոհվել է 13 մարդ (նրանցից երկուսը` հետևանքների վերացման ժամանակ), ևս 17 մարդ տուժել է։ |
| Աբադան, | 2011 թվականի հուլիսի 7-8 | Հրդեհ Աբադանի ռազմական պահեստում | Հրդեհը ուղեկցվել է զինամթերքի պայթյուններով։ Տարբեր տվյալներով զոհվել է 15-ից 1300 մարդ։ Հավաստի տեղեկություններ գրեթե չկան։ |
| Դաքքա,
Բանգլադեշ 2012 թվականի նոյեմբերի 24 |
Հրդեհ Դաքքայում | Հրդեհի հետևանքով զոհվել է 117 մարդ, ևս շուրջ 200-ը տուժել են։ | |
| Օդեսսա, | 2014 թվականի մայիսի 2 | Հրդեհ Արհմիությունների տանը | Ըստ ուկրաինական պաշտոնական տվյալների` զոհվել է 42 մարդ (այդ թվում 4-ը` հիվանդանոցում)[29]։ |
| Մոսկվա,
Ռուսաստան |
2015 թվականի հունվարի 30 | Հրդեհ ԻՆԻՈՆ ՌԳԱ գրադարանում | Զոհեր և տուժածներ չեն եղել, ըստ ՌԳԱ նախագահ Վլադիմիր Ֆորտովի նախնական գնահատականի` հրդեհի հետևանքով կորցրել է գրադարանային ֆոնդերի 20 % -ը[30]. հայտնաբերվել են հրդեհից հափշտակության փաստեր։ |
| Կազան,
Ռուսաստան |
2015 թվականի մարտի 11 | Հրդեհ «Ծովակալ» առևտրի կենտրոնում | Հրդեհի հետևանքով 19 մարդ է զոհվել, ևս 70-ը` վիրավորվել։ |
| Գլեվախա,
Ուկրաինա |
2015 թվականի հունիսի 8 | Հրդեհ Կիևի մերձակա նավթաբազայում | Հրդեհի հետևանքով զոհվել է 6 մարդ, ևս 15-ը տուժել են։ Հրդեհը մարելու ժամանակ այրվել են մի քանի հրշեջ մեքենաներ։ Մի քանի օրվա ընթացքում այրվել է նավթամթերքի մոտ երկու երրորդը։ |
| Բուխարեստ, | 2015 թվականի հոկտեմբերի 30 | Հրդեհ Colectiv ակումբում | Հրդեհի հետևանքով զոհվել է 58 մարդ, ևս 160-ը տուժել են։ |
| Պարավուր, | 2016 թվականի ապրիլի 10 | Հրդեհ Պուտտինգալ տաճարում | Հրդեհի հետևանքով զոհվել է ավելի քան 110 մարդ, ավելի քան 350-ը տուժել են։ Ամբողջությամբ ոչնչացվել է Պուտտինգալ տաճարը։ |
| Թեհրան, | 2017 թվականի հունվարի 19 | Հրդեհ և փլուզում Պլասկո առևտրի կենտրոնում | Հրդեհին հաջորդած շենքի փլուզման հետևանքով զոհվել է ավելի քան 20 հրշեջ, տուժել է ավելի քան 200 մարդ։ |
| Լոնդոն, | 2017 թվականի հունիսի 14 | Հրդեհ Grenfell Tower-ում | Հրդեհի հետևանքով 71 մարդ Է զոհվել։ |
| Դոնի Ռոստով,
Ռուսաստան |
2017 թվականի օգոստոսի 21 | Հրդեհ Դոնի Ռոստովում | Հրդեհի հետևանքով զոհվել է 1 մարդ, տուժել` 650-ը։ Հրդեհի պատճառը քաղաքի կենտրոնական մասում հրկիզումն է, որը ոչնչացրել է մոտ 120 շինություն։ Մեղավորները հայտնի չեն։ |
| Կեմերովո,
Ռուսաստան |
2018 թվականի մարտի 25 | Հրդեհ Ձմեռային բալ առևտրա-ժամանցային կենտրոնում | Զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում` 41 երեխա։ |
| Սան Պաուլո, | 2018 թվականի մայիսի 1 | Հրդեհ Wilton Paes de Almeida շենքում | Ամբողջությամբ փլուզվել է 24 հարկանի շենքը։ |
| Ռիո դե Ժանեյրո, | 2018 թվականի սեպտեմբերի 2 | Բրազիլիայի ազգային թանգարանի հրդեհ | Հրդեհն ընդգրկել Է Բրազիլիայի ազգային թանգարանի շենքի բոլոր երեք հարկերը։ Մարդիկ չեն տուժել, սակայն կրակը ոչնչացրել է թանգարանի գրեթե ողջ հավաքածուն, որը կազմում էր մինչև 20 մլն ցուցանմուշներ։ |
| Կալիֆորնիա, ԱՄՆ | 2018 թվականի հունիս-նոյեմբեր | Կալիֆոռնիայի անտառային հրդեհներ (2018) | Անտառային հրդեհ Կալիֆորնիա նահանգում. զոհվել է 101 մարդ, այրվել է ավելի քան 22,7 հազար շինություն։ |
| Փարիզ, | 2019 թվականի ապրիլի 15 | Հրդեհ Փարիզի Աստվածամոր տաճարում | Հրդեհն ամբողջությամբ ծածկել է Շպիլ տաճարը։ Տաճարի տանիքը և ժամացույցը փլվել են, ինտերիերն ամբողջությամբ այրվել է։ Մարդիկ չեն տուժել։ |
| Մոսկվա, | մայիսի 5
2019 |
SSJ 100-ի ավիավթար Շերեմետևո օդանավակայանում | Օդանավի պոչային հատվածի բռնկման հետևանքով 41 մարդ Է զոհվել։ |
| Սիբիր, | 2019 թվականի հուլիս-սեպտեմբեր | Անտառային հրդեհներ Սիբիրում (2019) | Ռուսաստանի մի քանի շրջաններում (ամենից շատ Յակուտիայում, Կրասնոյարսկի երկրամասում և Իրկուտսկի մարզում) անտառային հրդեհ է բռնկվել։ Հրդեհում այրվում է գրեթե 2.8 մլն հեկտար անտառ (28 000 կմ²)[31], ինչը գրեթե 5 անգամ ավելի է, քան 2011 թվականին անտառի բռնկման ժամանակ։ |
| Ավստրալիա | 2019 թվականի հոկտեմբեր-2020 թվականի փետրվար | Անտառային հրդեհներ Ավստրալիայում (2019-2020) | Ոչնչացվել է ավելի քան 5 մլն հեկտար անտառ, այրվել է ավելի քան 1000 տուն, զոհվել է 33 մարդ։ |
-
Օստանկինի հեռուստաաշտարակի հրդեհը 2000 թվականի օգոստոսին -
Կատրինա փոթորկից հետո Նոր Օռլեանի հրդեհ
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Հրդեհ//Ս. Ի. Օժեգով Ռուսաց լեզվի բացատրական բառարան —Մ.: Աշխարհ և կրթություն, Օնիքս, 2011
- ↑ «Գարնանային արևի ճառագայթը գրեթե հրկիզել է Վիտեբսկում գտնվող բնակարանը» (ռուսերեն). TUT.BY. 2011 թ․ մարտի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 19-ին.
- ↑ «Հրդեհային անվտանգություն Ռուսաստանում». www.inopressa.ru. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 19-ին.
- ↑ «Անտառային հրդեհներն այրում են էկանոմիկան». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 15-ին.
- ↑ «ФЕДЕРАЛЬНЫЙ СПРАВОЧНИК — 10.09.2010». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 26-ին.
- ↑ Jewish Encyclopedia
- ↑ «Զեկույց` Մոսկվայի «Համառուսական» հրդեհ». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 26-ին.
- ↑ Էքսպրես-շաբաթ
- ↑ «Համբուրգ. 1842 թ.». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 18-ին.
- ↑ Richard Clogg, A Concise History of Greece, Cambridge University Press, 2002, էջ. 97
- ↑ Never Again: Ending War, Democide, & Famine Through Democratic Freedom Factual Supplement to the NEVER AGAIN SERIES R.J. RUMMEL
- ↑ Milton, Giles. Paradise Lost: Smyrna 1922: The Destruction of Islam’s City of Tolerance. Hodder & Stoughton Ltd., London, 2008. Цт.по: ADAM KIRSCH The Ruined City of Smyrna: Giles Milton’s 'Paradise Lost' Արխիվացված 2010-08-15 Wayback Machine//New York Sun.
- ↑ Rudolph J. Rummel, Irving Louis Horowitz (1994). «Turkey’s Genocidal Purges». Death by Government. Transaction Publishers. ISBN 1-56000-927-6, стр. 5, строки 315—332
- ↑ «Անհետացած քաղաքներ` Կուրշա-2 բնակավայր». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 26-ին.
- ↑ Հրդեհ «Կոկոսյան պուրակ» պուրակում 1942 թվականին
- ↑ Կորովին, Վիտալի (2006). «Ստալինգրադի ռմբակոծության զոհերի հիշատակի օր». VOLGOGRAD.RU. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2008 թվականի ապրիլի 17-ին.
- ↑ Կարդացեք Իգարկի հոդվածը
- ↑ Աշխարհի աղետները` Հրդեհ Սենտ Լորան դե Պոն(չաշխատող հղում)
- ↑ «ԳՊՍ ՄՉՍ Ռուսաստանի ԱկադեմիաА». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 18-ին.
- ↑ Այս օրը պատմության մեջ։ Կրակոտ Սըզրանի ողբերգություն։ | САМАРСКАЯ СТАРИНА. Պատմության անիվ | Սամարան այսօր — Տեղեկատվական ալիք
- ↑ «1989 թվական — ՇՖԼՈՒ արտադրանքի պոռթկում, որին հաջորդում է պայթյուն և հրդեհ դեր. Ուլու Տելյակի մոտ» (ռուսերեն). Ռուսաստանի ԱԻՆ Բաշկորտոստանի Հանրապետության գլխավոր վարչություն. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 14-ին.
- ↑ Toll up to 645 in Soviet train blast, Chicago Sun-Times (1989 թվականի հուլիսի 26)
- ↑ «Խոշոր հրդեհներ 2005-2013 թվականներին` աշխարհի առևտրի կենտրոններում». Ռիա Նորություններ (ռուսերեն). 20131017T1730+0400Z. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 2-ին.
- ↑ «Ուխտա քաղաքի առևտրի համալիրներից մեկում հրդեհի զոհերի թիվը հասել է 25-ի։». Մոսկվայի արձագանք. 21.07.2005. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 8-ին. Վերցված է 2008 թվականի հոկտեմբերի 10-ին.
- ↑ «Վլադիվոստոկում հրդեհի հետևանքով տուժածները մնում են ծանր վիճակում`» (ռուսերեն). Ռւա Նորություններ. 20060117T0353+0300Z. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 19-ին.
- ↑ «№». vladevstok.narod.ru. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 19-ին.
- ↑ «տաբլոիդ ФАКТNEWS». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
- ↑ The nightclub fire in Perm, Russia//INTERNATIONAL FIRE FIGHTER February 2010 Issue 25
- ↑ Հրապարակվել է «Օդեսսայի սպանդից զոհվածների ամբողջական ցուցակը» // 2014 թվականի մայիսի 14
- ↑ «հրդեհից ԻՆԻՈՆ գրադարանային ֆոնդի 20% -ը կորցրվել է» (ռուսերեն). Ինտերֆաքս. 2015 թ․ փետրվարի 2.
- ↑ «ԱԻՆ-ը հայտնել է Սիբիրում հրդեհների տարածման պատճառը».
