Էմբոլիզմ
| Էմբոլիզմ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | անոթային հիվանդություն |
| Բժշկական մասնագիտություն | անհետաձգելի բժշկություն և անոթային վիրաբուժություն |
| ՀՄԴ-9 | 444.9 |
| ՀՄԴ-10 | I74, I82, O88, T79.0 և T79.1 |
 Embolism Վիքիպահեստում | |
Էմբոլիզմ, արյան կամ ավշի մեջ շրջանառվող մասնիկներով պայմանավորված տիպիկ ախտաբանական պրոցես, որոնք նորմայում չեն հանդիպում (էմբոլ)։ Էմբոլի շրջանառությունը հաճախ առաջացնում է անոթի նեղացում, որն էլ բերում է տեղային արյան շրջանառության խանգարման[1][2]։
Անոթի նեղացում կարող է առաջանալ տրավմայի, կոտրվածքի, ամպուտացիայի և հնարավոր է նաև ներերակային ներարկման ժամանակ՝ երակ անցած գազային խցանով։
Երբեմն էմբոլիան օգտագործում են բուժական նպատակով՝ դադարեցնելու տվյալ հատվածի արյունամատակարարումը, օրինակ՝ ուռուցքների ժամանակ։
Դասակարգում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կա էմբոլիզմի մի քանի տեսակ։
Էմբոլիզմի դասակարգման հիմք կարող է ընդունվել զարկերակային կամ երակային շրջանառային հունում տեղակայումը։ Եթե զարկերակային շրջանառությունում հայտնված էմբոլը տեղաշարժվելիս չի կազմալուծվում, ապա տեղակայվում է դիստալ հատվածներում։ Երբեմն կիրառվում են բազմաթիվ դասակարգումներ, օրինակ՝ թոքային էմբոլիան դասակարգվում է նաև որպես զարկերակային էմբոլիա, սակայն ավելի ընդհանուր դասակարգան ժամանակ դասվում է երակային էմբոլիաների դասին, քանի որ խցանումը տեղի է ունենում երակներում[3]։
Զարկերակային
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Զարկերակային էմբոլիզմը կարող է առաջացնել որևէ մարմնամասի անոթի խցանում։ Հիմնականում առաջացնում է հյուսվածքի ինֆարկտ։ Էմբոլի թափանցումը ուղեղ կամ սրտի կորոնար անոթնոր, ամենից հաճախ բերում է կաթվածի՝ իշեմիայի պատճառով։
Զարկերակային էմբոլը կարող է առաջանալ սրտում (ձախ նախասրտում, նախասրտի ֆիբրիլյացիայից առաջ կամ միջնապատի էնդոկարդիտի արդյունքում)։ Սրտից առաջացած էնբոլները հաճախ են հանդիպում կլինիկայում։ Փորոքի մեջ թրոմբի առաջացումը տեղի է ունենում հիմնականում միտրալ փականի խնդիրներով հիվանդների մոտ, հատկապես միտրալ փականի ստենոզի դեպքում՝ փորոքային ֆիբրիլյացիայի հետ համատեղ։
Փորոքային ֆիբրիլյացիայի ժամանակ էմբոլիայի ռիսկը կախված է տարիքից, հիպերտենզիայից, դիաբետից, սրտային անբավարարությունից կամ նախկինում ստացած կաթվածից։ Էմբոլ կարող է առաջանալ նաև փորոքներում և 30% դեպքերում պատճառը փորոքի հետին պատի ինֆարկտն է։ Մեկ այլ ռիսկ է սրտի արտամղման ֆրակցիայի փոքրացումը կամ ինֆարկտի չափը։ Ինֆարկտից հետո առաջին եռամսյակում՝ ձախ փորոքի անևրիզման ունի էմբոլի առաջացման 10% հավանականություն։
Արհեստական փականները բարձրացնում են էմբոլիզմի ռիսկը։ Ռիսկը տատանվում է կախված փոխված փականի տիպից (բիո կամ մեխանիկական), տեղագրությունից (միտրալ կամ աորտային) և այլ գործոններից։
Էմբոլիան հաճախ ունենում է ավելի լուրջ հետևանքներ, երբ դրանք առաջացնում են շրջանառության կանգ, մասնավորապես ուղեղում և սրտում։
Երակային
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երակային շրջանառությունում առաջացած էմբոլն իր ազդեցությունն է թողնում թոքերի, այնուհետև աջ նախասրտի վրա։ Առաջացած թոքային էմբոլիան, որը հանգեցնում է թոքերի հիմնական զարկերակի խցանման և կարող է առաջացնել խորանիստ երակային թրոմբոզ։ Թոքային էմբոլիայի ամենահաճախ պատճառը ազդրային երակն է։ Առավել հաճախ նման պաթոլոգիան կապված է սաղմնային կյանքից բաց մնացած օվալ անցքից, որը 25%-ով հանդիպում է մեծահասակների մոտ։
Պարադոքսալ (երակից՝ զարկերակ)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պարադոքսալ էմբոլիզմը հայտնի է նաև խաչաձև էմբոլիզմ անվանումով, որի ժամանակ երակային արյունահոսքից էմբոլը անցնում է զարկերակային արյունահոսք։ Էմբոլիզմը գերազանցապես կապված է միջնախասրտային կամ միջփորոքային միջնապատի դեֆեկտի հետ։
Ուղղություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ուղղությունը կարող է լինել նշված երկուսից մեկը.
- Անտերոգրատ
- Ռետրոգրատ
Անտերոգրատ էմբոլիզմի դեպքում էմբոլի և արյան հոսքի ուղղությունները համընկնում են։ Ռետրոգրատի դեպքում՝ էմբոլը շարժվում է հոսքին հակառակ, հիմնականում արյան ցածր ճնշման կամ էմբոլի զանգվածի մեծ լինելու դեպքում։
Ծագումնաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Էմբոլիզմ բառը գալիս է հունարենից (ἐμβολισμός), թարգմանությունը՝ տեղափոխում։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Dorland's (2012). Dowland's Illustrated Medical Dictionary (32nd ed.). Elsevier. էջ 606. ISBN 978-1-4160-6257-8.
- ↑ Britannica Concise Encyclopedia 2007
- ↑ MedlinePlus > Arterial embolism Sean O. Stitham, MD and David C. Dugdale III, MD. Also reviewed by David Zieve, MD. Reviewed last on: 5/8/2008. Alternative link: [1] Արխիվացված 2016-07-05 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էմբոլիզմ» հոդվածին։ |
| ||||||||||
