Wiki

Yon wiki se yon aplikasyon entènèt ki pèmèt kreyasyon, modifikasyon ak ilistrasyon kolaborasyon paj andedan yon sit entènèt. Li itilize yon langaj maketing epi kontni li yo ka modifye lè l sèvi avèk yon navigatè entènèt. Li se yon jesyon kontni lojisyèl, ki gen estrikti kache minim, pandan ke estrikti ki parèt la pran plas piti piti selon bezwen pou itilize yo.

Premye wiki, ki te kreye an 1995 pa Ward Cunningham pou fè seksyon yon sit sou pwogramasyon òdinatè, yo te rele WikiWikiWeb. An 2021, dapre Alexa Entènèt, sit wiki ki plis konsilte se Wikipedya^[1].

Definisyon tèm "wiki" a

Wiki Wiki siyalizasyon nan Ayewopò Entènasyonal Honolulu.

Mo Awayyen (haw) wikiwiki vle di nan Anglè "vit"^[2], "rapidman"^[3] oswa "enfòmèl^[4]. Ward Cunningham te chwazi li lè li te kreye premye wiki, ke li te rele WikiWikiWeb^[5]. Li te itilize ekspresyon "wiki wiki", yon redoublement ki vle di "trè vit", "trè vit"^[6], paske se te premye tèm Ayyen li te aprann lè li te oblije pran yon otobis soti nan ayewopò a^[5], e ke 'lè li te kreye sit li a, li te vle. yon tèm amizan pou vit. Nan URL sit la, se sèlman tèm "wiki" ki te parèt, sa ki pwobableman te pouse vizitè yo rele li ^[6]. Pou OQLF tèm "wiki" se yon non komen ki dakò ak pliryèl la^[7].

Jounal Modèl:English fè remake ke mo (haw) wiki ka li kòm akwonim nan « Sa mwen konnen se » (literalman: “sa mwen konnen se” oswa “sa a se sa mwen konnen”)^[8] Konkou kreyasyon literè ak atistik Tell me dis words te chwazi mo "wiki" pou edisyon 2014-2015 li a^[9] epi li bay yon definisyon.

Operasyon teknik

Yon wiki travay gras ak yon motè wiki: se yon lojisyèl ki enstale sou sistèm k ap jere sit entènèt la.

Idantifikasyon vizitè

Yon wiki ka konfigirasyon pou pèmèt koreksyon paj pou tout vizitè yo, oswa sèlman vizitè ki anrejistre yo. Nan ka wikis ki konplètman ouvè a piblik la, divès pwosedi teknik ak sosyal yo aplike pou limite ak defèt chanjman ki pa vle.

Lè yon wiki pèmèt vizitè anonim edite paj, se adrès IP yo ki idantifye yo; itilizatè ki anrejistre yo ka konekte ak non itilizatè yo.

Modifikasyon paj

Nou jwenn aksè nan yon wiki, nan lekti kòm nan ekri, ak yon [[navigatè entènèt] klasik. Paj yo ka wè nan de mòd diferan: mòd lekti, ki se mòd pa defo a, ak mòd ekri, ki prezante paj la nan yon fòm ki pèmèt li modifye. Sèlman enfòmasyon jeneral navigasyon k ap sèvi kòm modèl pou estrikti paj la pa kapab modifye. Nan mòd ekri, tèks paj la, ki parèt nan yon fòmilè entènèt, anrichi ak yon kèk kantite karaktè adisyonèl, dapre règ yo nan yonsentaks enfòmatik patikilye : wikitèksla, pèmèt yo endike fòma tèks la, kreye lyen, ranje imaj, elatriye. Wikitèks la te fèt pou fonksyonalite ki pi komen yo fasil pou asimile epi antre nan yo^[10].

Gen kèk wiki ki ofri, olye de wikitèks, yon entèfas koreksyon WYSIWYG, pa egzanp "Confluence" ak XWiki, osi byen ke Wikipedya depi jiyè 2013 .

Lyen ak kreyasyon paj

Wiki yo ankouraje kreyasyon hyperlink yo lè yo senplifye ekriti epi yo pa enpoze okenn kontrent òganizasyonèl. Kidonk, chak paj web genyen anpil lyen ki konekte li ak lòt paj, san okenn estrikti yerachik aparan. Gen karakteristik yo klase, oswa plis jisteman jwenn paj yo, men yo pa esansyèl. Se poutèt sa, wiki a vin tounen yon abondans paj ki mete sou menm nivo ak lye youn ak lòt, dapre lojik espesifik nan kontni an nan chak nan yo.

Okòmansman, wiki yo te itilize WikiWords (tankou "UserAccount") pou otomatikman jenere lyen ki mennen nan lòt paj. Gen kèk wiki ki gen règ sentaks separe pou lyen, pa egzanp MediaWiki kote itilizatè a sèvi ak kwochè.

Aparans lyen yo (pa egzanp koulè yo) varye selon si yo mennen nan yon paj ki egziste deja oswa nan yon paj ki poko egziste, men ke itilizatè a gen posiblite pou l kreye.

Swiv Chanjman

Gen kèk wiki ki pèmèt yon kontribitè ki anrejistre swiv evolisyon yon paj, oswa kontribisyon yon moun an patikilye, oswa tout kreyasyon paj pa egzanp. Suivi sa yo ede detekte chanjman ki pa vle tankou vandalis ak spam.

Istorik

Ekri kolaborasyon paj yo fè li trè itil pou gen yon istorik modifikasyon. Istorik la jeneralman endike dat modifikasyon an, otè a, ak kontni (dif) chak modifikasyon. Apati de sa, li se posib pou tounen nan yon vèsyon pi bonè pou defèt yon modifikasyon. Istorik la fè li posib pou yo atribiye chak kontribisyon nan tèks final la, ki patikilyèman itil pou mennen ankèt sou zak malveyan (jouman, vyolasyon sekrè, elatriye). Finalman, istorik la bay, pa twò klè, lis otè chak paj.

Aspè Sosyal

Istorik Wikisfè a

Apre yo te evolye soti nan modèl orijinal yo, tankou Portland Pattern Repository, wiki yo te premye eksperyans yon faz nan eksplorasyon lojisyèl jiska alantou 1999. Soti nan ane 2000 rive 2005, te gen yon siksesyon tantativ nan "Francophone Terrewiki", oswa wikisfè^[11], ki chak pote pa yo nan inovasyon. Sèvè Crao Wiki a te parèt an 2003, e li te pran travay pou lis itilizasyon aktyèl yo sou wiki yo, epi defini estanda yo. Aktivite sa a pral esansyèlman kontinye jiska 2007, ak de lòt "wiki sou wiki a": MeatBall Wiki (en) ak Community Wiki. Travay ibrid obsèvasyon ak definisyon estanda sa a pral bay an patikilye egzamen istorik sou istwa wikisfè frankofòn, oswa menm nan yon konfli sou valè sosyal zouti wiki a ak sa ki ka atann de li, youn nan kontribitè yo pi gwo nan tan an ki te etabli dis pwen^[12] ki zouti wiki a echwe pou reyalize objektif li, yon kritik ki rete enpòtan nan plizyè respè depi lè sa a. Yon tèz Emmanuel Ruzé pran konsiderasyon sa yo ak lòt moun aplike nan kominote itilizatè WordPress (sa a se tit travay la)^[13]. Apati 2007, nesesite pou defini estanda wiki yo sanble vin mwens enpòtan akòz yon normalisation relatif nan pratik. Wiki yo sanble pi gaye nan zooloji yo espesyalman depi mòd koreksyon kolaborasyon yo te evolye nan entre-temps la.

Konpòtman moun

Lè yon paj modifye, kontribitè regilye yo ki swiv evolisyon paj sa a ka tcheke epi, si sa nesesè, korije oswa konplete modifikasyon ki fèt la. Kidonk, zak vandalis, spam ak divès devyasyon yo kapab byen vit detekte epi ranvèse.

Lojisyèl la gen plizyè fonksyon ak yon sistèm pou jere dwa pou itilize fonksyon sa yo. Kidonk, itilizatè yo nan yon sit entènèt ekri ak yon wiki ka divize an diferan fanmi, chak gen aksè a tout oswa yon pati nan fonksyon yo nan lojisyèl la.

Nòt ak referans

↑ (angle) en Alexa, « Alexa Top 500 Global Sites » [achiv du 20 fevriye 2017], Alexa Internet, 2021 (consulté le 6 septanm 2021) (klasman 500 sit Web ki plis vizite selon Alexa).
↑ com/cgi-bin/n.pl/dicofr/definition/20040313125252 Dico.fr.
↑ http://www.journaldunet.com/0308/030811wiki.shtml.
↑ https://www.lemonde.fr/idees/article/2007/01/31/madame-wikiwiki-par-francis-marmande_861770_3232.html
↑ ^5,0 et ^5,1 Julien Lausson, « Bon wout , poukisa se Wikipedya yo rele Wikipedya? », 3 fevriye 2019.
↑ ^6,0 et ^6,1 http://c2.com/doc/etymology. html .
↑ « Fiche terminologique », sur gouv.qc.ca, Office québécois de la langue française.
↑ http://www.economist.com/surveys/displaystory.cfm?story_id=6794228
↑ « Accueil ». Retrieved 2022-11-06.
↑ « Tout nouvèl teknoloji, entènèt, smartphone, Windows ak iPhone », sur 01net, 01net.
↑ Selon Wiki CRAO, premye « wiki sou wiki » Viki frankofòn yo
↑ “De la deceit wiki”, kritik nan prensip wiki a nan dis pwen
↑ https://pastel.archives-ouvertes.fr/pastel-00006078/document

Gade tou

Sou lòt pwojè yo :

Wiki, sou Wikimedia Commons

wiki

sou Wiktionnaire

Wiki, sou Wikibooks
Wiki, sou Wikiquote

Atik ki gen rapò

Langaj wiki
MediaWiki, ki fèt pou satisfè bezwen Wikipedya
Entrepriz Wiki
WikiWikiWeb, premye wiki a
fr:Smallest Federated Wiki, yon nouvo vizyon kreyatè wiki a
fr:Service d'hébergement de wikis
Lis lojisyèl wiki
Lis wikis ki gen atik dedye sou Wikipedya
Motè Wiki

Bibliyografi

Jérôme Delacroix, Les Wikis : Espaces de l'intelligence collective, Paris, M2 Éditions, 2005 (ISBN 2952051445)

Lyen deyò

(angle) en konparezon motè wiki yo
(angle) en wikipatterns.com modèl konpòtman sou yon wiki

[1] (angle) en Alexa, « Alexa Top 500 Global Sites » [achiv du 20 fevriye 2017], Alexa Internet, 2021 (consulté le 6 septanm 2021) (klasman 500 sit Web ki plis vizite selon Alexa).

[2] /cgi-bin/n.pl/dicofr/definition/20040313125252 Dico.fr.

[jdn-3] ttp://www.journaldunet.com/0308/030811wiki.shtml.

[4] ttps://www.lemonde.fr/idees/article/2007/01/31/madame-wikiwiki-par-francis-marmande_861770_3232.html

[Lausson2019-5] 5,0 et ^5,1 Julien Lausson, « Bon wout , poukisa se Wikipedya yo rele Wikipedya? », 3 fevriye 2019.

[etymology-6] 6,0 et ^6,1 http://c2.com/doc/etymology. html .

[7] « Fiche terminologique », sur gouv.qc.ca, Office québécois de la langue française.

[8] ttp://www.economist.com/surveys/displaystory.cfm?story_id=6794228

[9] « Accueil ». Retrieved 2022-11-06.

[01net-10] « Tout nouvèl teknoloji, entènèt, smartphone, Windows ak iPhone », sur 01net, 01net.

[11] Selon Wiki CRAO, premye « wiki sou wiki » Viki frankofòn yo

[12] “De la deceit wiki”, kritik nan prensip wiki a nan dis pwen

[13] ttps://pastel.archives-ouvertes.fr/pastel-00006078/document

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]