Atunkule
Tü Atunkule (alijunaiki: Dormitorio) shia eere nutunkuin wane wayuu sulu'u wane miichi süpüla eemerawaa aipa'awai. Tü atunkuleeka wainma sukua'ipa, eesü atunkulee eekai akumajuushi süka pootshi, waneeirua süka yotojolo. Eeshi wayuu eekai atunkuin shiuupüna luma.[1]
Atunkulee sümüin wayuu
[anaataa | anaatawaa suurala]
Mainma sukua'ipa atunkuleepalaka, eesü atunkule eekai jutatuin otta eekai anooipain, eeshi eekai atunkuin pasanain sünain wüin müinka saa'in naa paroujaka.
Naa wayuukana atamaashi eeiwa aika, naa jieyuukana apolojushii kepein maali, sünainjee tia aikalaashi naya sünain yoota süchiki tü nalapüinka sa'wai. Mapan, atamaa müsia naa tepichikana jee naa waneeirua sulu'ujee tü miichika eere naya atunkuin kottuin.
Eere natunkaain naa wayuukana, wawatuuisu, eesü wunu'u süsa'a miichika eere anain süpüla e'itaanüin jiiko shejet noula. Yala paülü'ü sulu'u nepia naa wayuukana, kakatüshii eere natunkuin naa tepichikana, naa jima'alii jee majatnuu otta naa laülaayuukana, nnojoishi naya pejeewain. Chi toolokoi nütamaaiwa'a nojotuin nu'ula suulia nemi'ijaain tepichi sulu'u, müleka nu'ulaale jamatüin, joojeechi nia süpüla tepichi jee wayuu naatajatü.[1]
Naa wayuukana kepiaka wuna'apü jee noumainpa'a, eisalaashi nikerotaiwa'a chi ka'ikai suulia nikajüin mei otta sutuma nnojoluin luusa. Akatsa'a eesia wayuu eekai aashajaain aipa'awai sümaa nüchonyuu, jee yootushi süchikuu sukua'ipa wayuu sümaiwajatü.
Eere natunkuin naa wayuukana, acheküsü wawatüin, suulia alin tü tutshika namüin. Jutatuinjatü süpüla keraain napüshua'a sulu'u miichika. Anainjatü süsa'a tü miichika süpüla nejet noula. Chi toolo mülo'ushikai atunkushii sa'ato'u tü miicho'u sükajee niain chi atamaakai palajana eiwa'a aika, aka jamüin, atamaashi sünain aliichajaa jee sünain ojotojoo pa'a, annerü otta kaa'ula shialen.[1]
Maima sünaa sü'i lumaapü
[anaataa | anaatawaa suurala]Sulu'u tü atunkülee jutatüin shipialu wayuu mainma sunaa sü'i jamatüin. Tia süikalüirua waneejatuwaisu namüin naa wayuu atukaka sulu'u wanee miichi. Tü nu'ulaka chi toolokoi, wane oula mülo'u. Su'ula tü nuwayuuseka wane motsosu, jee noula naa tepichikana, süi jouuchenyuu. Tü süikalüirua aamajaanüsü eeiwa'a chi ka'ikai, süpüla anainjatüin shiji'itaaya natuma.
Soomüin sukua'ipa
[anaataa | anaatawaa suurala]Tü atunkuleeka (eemeraayaa sutuma wayuu) shia eere tü miichikalü-piichii sünülia epiapa'a eere nutukuin wane wayuu sümaa nüpüshi, sümaa nuchonyuu, nierüin, nüpushi; pütchii si'ipajeejatü tü eemerawaa münakalü sümaiwa ma'aka sa'in wanee luma, shia tü eere sünajaanüin tü süikalü tü nüpülajanaka wayuu sünain atunkaa eere nu'ulaküin nu'ulapuin wanee wayuu sünain atunkaa.