Polska › Wydarzenia historyczne › 1938 - przyłączenie Zaolzia do Polski › 1938 - przyłączenie Zaolzia do Polski - Cieszyn

W czerwcu 1891 r. przystąpiono do rozbiórki tzw. "mostu Głównego" . Stan techniczny starego mostu nie pozwalał na jego dalsze użytkowanie. Nowy most, a w zasadzie jego stalową konstrukcję nośną wykonano w erzh. Brückenbau-Anstalt in Karlshütte, czyli w Hucie Karola we Frydku - Lipinach (Leskowiec) - obecnie ArcelorMittal Frýdek-Místek. Zakład budowy mostów żelaznych działał najpierw w Ustroniu w latach 1867-1885 (Erzherzoglich Maschinenbau-Anstat Ustron), po czym został przeniesiony do Lipin koło Frydku. Produkował głównie dla Galicji wschodniej (dzisiejsza Ukraina). Przed właściwą rozbiórką starego mostu i zarazem na czas budowy nowego, rozpoczęto 26 lutego wznosić na prawym brzegu rzeki drewniany most awaryjny, czyli tzw. Olsa - Nothbrücke, który rozebrano dopiero pod koniec października 1891 r. Zdatne jeszcze drewno z owej kładki sprzedawał później cieszyński budowniczy Fedor Kunze. Podczas budowy tymczasowej kładki mieszkańcy miasta wyrażali obawy na temat szerokości pomostu, twierdząc, iż w dni targowe w mieście panuje wzmożony ruch, który może spowodować tłok na moście i niebezpieczeństwo wynikające z poruszania się wozów i pieszych, dlatego pod koniec kwietnia wykonano na moście również chodnik oddzielający się od jezdni. W maju 1891 r. środkowy filar wykonali włoscy budowniczowie. Do wykopania w skalistym dnie koryta rzeki niezbędnej niszy dla przyszłego filaru wykorzystano ładunki wybuchowe (dynamit) a oprócz tego korzystano z pomp wodnych. W czerwcu dokończono prawobrzeżny przyczółek, natomiast z lewobrzeżnym napotykano sporo trudności. Końcem września przerwano na krótki czas dostawy gazu z racji połączenia rurociągu pod nowym mostem. Most stalowy wraz z kładką kosztował 85 tysięcy złotych reńskich z tego konstrukcja stalowa 52 tys. oraz prace murarskie 23 tys. Długość mostu wynosiła 56m (2x28m), szerokość właściwej jezdni wynosiła 7,58m doliczając do tego chodniki po obu stronach, które od jezdni były oddzielone konstrukcją mostu. Oś mostu została ustawiona pod kontem 82 stopni względem koryta rzeki. Masa stalowej konstrukcji wynosiła 229684 kg. Właściwa jezdnia była dodatkowo pokryta warstwą szutru ważącego 226800 kg (126 metrów sześciennych). Całkowita masa mostu osiągnęła 456484 kg. Most składało 28 robotników przez 9 tygodni. Most został wyposażony w 6 latarni i cały pomalowany. W trakcie prób wytrzymałościowych został obciążany 460kg na metr kwadratowy - przez jedną godzinę. Most ugiął się o 5mm, co uznano za bardzo dobry wynik, gdyż maksymalne dozwolone ugięcie wynosiło 20mm. Pracami kierowali przedsiębiorcy Johann Koller z Wiednia i Karl Knesek z Pogórza oraz cieszyński budowniczy Fedor Kunze. Nadzór budowniczy sprawował inżynier Karl Stenzel z Opawy (wybudował m.in. most nad Wisłą w Skoczowie oraz most łańcuchowy w Morawskiej Ostrawie). Pod koniec lipca doszło do wypadku na budowie. Pracownik o nazwisku Baron zatrudniony podczas montażu stalowej konstrukcji złamał sobie nogę. Powodem było poluzowanie jednej z belek. Ranny został przewieziony do szpitala Bonifratrów. Ostatecznie nowy most został oddany do użytku w sobotę rano 17 października 1891 r. w obecności radcy budowlanego Johanna Swobody oraz starosty Rosenberga. Z tej okazji arcyksiążę Eugeniusz Habsburg przemaszerował mostem z oddziałem liczącym 1000 żołnierzy, któremu towarzyszył akompaniament muzyczny. Nie przypadkowo próbę tę przeprowadził oddział wojskowy, albowiem budowę mostu finansowało ministerstwo obrony. Kolaudacja tzw. Ärarischen Olsabrücke - Państwowy most nad Olzą, miała miejsce dopiero w czerwcu 1892 r. W wydarzeniu tym brali udział główny radca budowlany Swoboda oraz główny inżynier Stenzel z Opawy. W styczniu 1903 r. wydano rozprzędzenie regulujące ruch pieszych na moście. Most łączył dwie części dynamicznie rozwijającego się miasta, wobec czego przepływ ludności rok od roku wzrastał. W wyniku regulacji chodniki stały się jednokierunkowe. Właściwy kierunek wytyczał ruch prawostronny. Od 1911 r. aż do 1921 r. mostem kursował tramwaj cieszyński. W sierpniu 1931 r. przystąpiono do remontu czechosłowackiej części nawierzchni mostu, która od momentu podziału miasta nie była naprawiana. Ubytki zostały wypełnione żwirem i asfaltem. W 1935 r. podczas narastających konfliktów narodowościowych na tzw. Zaolziu eksplodował w nocy ładunek wybuchowy zamocowany pod mostem od strony czeskiej. 1 września 1939 r. po 15 godz. został wysadzony w powietrze przez wycofujące się Wojsko Polskie z obszarów tzw. Zaolzia . W 1941 r. Niemcy zbudowali nowy żelbetowy most .

W 1950 r. rozpoczęto budowę nowego żelbetowego mostu, który miał zastąpić prowizoryczny most drewniany zniszczony podczas powodzi w 1946. Most uroczyście otwarto w 1953 r. i nazwano go Mostem Przyjaźni. Budowa mostu była sfinansowana przez Polskę i Czechosłowację.
Źródło

Ulica powstała w 1775 r. (według kroniki Kaufmanna) i pierwotnie przypisana była do dzielnicy Kamieniec, a w późniejszym okresie również do Saskiej Kępy, czyli Brandysa, gdyż areał Saskiej Kępy został wydzielony z Brandysa. Początkowo w miejscu tym biegła aleja topolowa z nieliczną jeszcze podmiejską zabudową. Jej pierwotna nazwa brzmiała Cesarska Droga - Kaiserstrasse. Po 1790 r. nazwę zmieniono na Droga Rzeszy - Reichs Strasse (stosowano również zamiennik Aerarial-Straße lub Ärarialstraße, co innymi słowy oznaczało drogę państwową), zaś przed 1883 r. na Saska Kępa - Sachsenbergstrasse, lub Sasówka z racji budowy w tym miejscu 13 manufaktur sukienniczych (a także tzw. wałchownię, czyli folusz do spilśniania wełny) przez ówczesnego właściciela Księstwa Cieszyńskiego księcia Albrechta Sasko-Cieszyńskiego, które jednak nie działały zbyt długo. W 1889 r. pojawia się też nazwa, a w zasadzie określenie ulicy, jako ul. Główna, czyli Hauptstrasse. Droga ta nie była własnością miasta - należała do państwa, czyli tzw. Ärarialstraße. Ciąg budynków powyżej skrzyżowania z obecną ul. Ruchu Oporu, w tym również wzdłuż ul. Frydeckiej, nazywano w księgach gruntowych: Colonie Sachsenberg. Wyraz - Kępa - oznaczał, iż droga była usytuowana wyżej aniżeli okoliczne pola i budynki. Zapewne z tego właśnie powodu polska gazeta Gwiazdka Cieszyńska pierwotnie określała ją mianem - Saska Góra. Powodem takiego stanu rzeczy była m.in ochrona drogi przed niszczącymi wylewami rzeki Olzy oraz wysokość jezdni mostu przeciw-zalewowego , z którym droga była połączona. Zabudowania zlokalizowane wzdłuż drogi odgradzały szerokie na 3m i głębokie ponad 1m rowy melioracyjne z wysokimi kamiennymi słupkami, które w późniejszym okresie zasypano. Droga w owym czasie była około 16.5m szeroka. Do budynków wchodziło się mostkami, które były bardzo podobne do tych w okolicach Cieszyńskiej Wenecji - ul. Przykopa. W 1880 r. żądano podwojenia ilości oświetlenia ulicznego aż po dworzec kolejowy przy ul. Jabłonkowskiej. W 1883 r. rozpoczęto gruntowną regulację ulicy wraz z budową chodników w miejscu skanalizowanych rynsztoków (zamiary te były omawiane na posiedzeniach już w 1882 r.), jednak jeszcze w 1885 r. ulica ta nie była całkowicie pokryta chodnikami. Powodem miały być trudności z niektórymi właścicielami budynków, którzy nie chcieli za zbyt niską cenę odstąpić części działek pod budowę chodnika. Dotyczyło to m.in. posiadłości Lehmanna (numer konskrypcyjny 34 i 35), z którym pertraktowano jeszcze w 1886 r. W 1889 r. skarżono się jak co roku na niewystarczające oświetlenie ulic. Według opinii brak oświetlenie powodował wielorakie niedogodności, ale czasami również nieprzyjemne wypadki. Za przykład podawano kobietę i jej dziecko, które wpadło do rowu wypełnionego wodą i błotem na przeciwko domu Hoheneggera. W 1891 r. drogę walcowano - utwardzono tłuczniem. W 1900 r. poszerzono (3,5 m) i wybetonowano chodniki, natomiast drogę wybrukowano. Brukowanie kostką Porphyrwürfel - magmowa skała Porfir - kosztowało 62 tys. florenów i wykonała je firma Kulka z Opawy. Rozważano również wariant z nawierzchnią asfaltową w czym specjalizowała się wiedeńska firma Asphalt-Actien-Gesellschaft. W tym wypadku koszt byłby 47 449 florenów. Następnym wariantem była kostka granitowa, którą dostarczyłaby wiedeńska firma Scheffel za 53 tys. florenów oraz kostka metalowa od firmy Schostal & Co z Brna za 48 tys. florenów. W wyniku poszerzenia chodników przeniesiono również latarnie uliczne, które odtąd znajdowały się na chodniku. Na uregulowanie całej ulicy czekano długie lata, przy czym często skarżono się na stan drogi i chodników, które podczas deszczu zamieniały się w błoto. Do 1900 r. ludność korzystała wyłącznie z lewego chodnika, który powstał w 1888 r. (strona drukarni), gdyż po prawej stronie istniały tylko jej fragmenty z odmienną szerokością i wysokością. W 1894 r. przeprowadzono prace ziemne związane z budową wodociągu miejskiego. W 1917 r. przygotowano projekt przebudowy, który miał polegać na obniżeniu nawierzchni drogi. Za początek obniżenia wyznaczono skrzyżowania z Mervillegasse. Obniżona droga miała umożliwić przejazd tramwaju przez nowe przejście podziemne, które miało zastąpić tzw. Demelloch . Chodniki miały pozostać na pierwotnej wysokości, natomiast zejście na drogę miały umożliwiać schody. Saska Kępa była jedną z najważniejszych dróg przelotowych w Cieszynie. Na jednej z licznie wydawanych pocztówek oznaczona została jako Grand Avenue. Na swym końcu rozgałęziała się w trzech kierunkach: na Węgry, Morawy i Śląsk Opawski. Po 1924 r. rozpoczęto sukcesywne usuwanie z nawierzchni szyn tramwajowych, co miało mieć związek z nowym brukowaniem ulicy (fragmentarycznie istniały jeszcze w 1933 r.) dochodziło bowiem do licznych wypadków rowerzystów. W 1928 r. zainstalowano nowe oświetlenie uliczne - lampy elektryczne zawieszone na dużej wysokości pomiędzy kamienicami. W 1929 r. pokryto asfaltem chodniki wzdłuż drukarni Prochaski. W grudniu tego samego roku radny Jan Blecha proponował ustawić policjanta kierującego ruch drogowy na skrzyżowaniu Saskiej Kępy z ul. Hasnera. W wyniku rosnącego ruchu samochodowego ograniczono w 1930 r. prędkość do 15 km/h, przy czym na skrzyżowaniu z ul. Dworcową pojawiła się dwujęzyczna tablica: Pomalu jezdit! Langsam fahren! W następnym roku zakupiono skrapiarkę ulic, by ograniczać w ten sposób tumany prochu (skrapiarki były stosowane już pod koniec lat 80 XIX w.). W czerwcu 1931 r. kładziono kabel telefoniczny z nowego budynku poczty przy ul. Dworcowej do polskiej części miasta. Kable połączono po stronie polskiej 16 grudnia tego samego roku . Podczas związanych z tym prac ziemnych ludność skarżyła się na rozkopany chodnik. W kwietniu 1933 r. ze względów ekonomicznych dotychczasowe oświetlenie gazowe zostało przebudowane na elektryczne. W 1935 r. przeprowadzono nowe brukowanie. Po przyłączeniu tzw. Zaolzia do Polski wprowadzono ruch samochodowy prawostronny. W lipcu 1939 r. narożniki na głównych skrzyżowaniach ogrodzono łańcuszkami z racji bezpieczeństwa przechodniów przed samochodami. W 1974 r. ulica na całej swej długości została odnowiona. Zmiany nazwy ulicy były następujące: 1915 - 1919 Kaiser - Wilhelm Straße, 1919 - 1920 ul. Saska, 1920 - 1938 Sachsenberg - Saská kupa (należy dodać, iż początkiem lat 20 tych XX w. władze miasta zamierzały zmienić nazwę ulicy na ul. Masarykova třída), 1938 - 1939 ul. Marszałka Piłsudskiego, 1939 - 1945 ponownie Sachsenberg, 1948 - 1989 najpierw ul. Gottwaldova później Stalinova a jeszcze później Revoluční, od 7 lutego 1990 r. ul. Hlavní, natomiast po wprowadzeniu dwujęzycznych nazw ulic w 2007 r. również ul. Główna.