چن شیسن
چن شیسن (به انگلیسی: Qian Xuesen)؛ (به چینی: 钱学森) (زاده ۱۱ دسامبر ۱۹۱۱ در شانگهای – درگذشته ۳۱ اکتبر ۲۰۰۹ در پکن) دانشمند مکانیک پرواز اهل چین بود.
چن شیسن پدر برنامه موشکی و فضایی چین است. پژوهش‌های او به ساخت راکت‌هایی که نخستین ماهواره چین را به فضا بُرد و نیز موشک‌هایی که بخشی از زرادخانه هسته‌ای چین شد کمک کرد. در چین از او به عنوان یک قهرمان ملی یاد می‌شود.[۱]
آغاز زندگی
[ویرایش]چن شیسن در سال ۱۹۱۱ (میلادی) در شانگهای زاده شد. پدر و مادر او هر دو افرادی تحصیلکرده بودندو پدر چن پس از مدتی کار در ژاپن، نظام آموزشی ملی چین را پیاده کرده بود. هوش چن از دوران کودکی برای همه، آشکار بود. او با رتبه نخست از دانشگاه جیائو تونگ شانگهای فارغ التحصیل و برنده یک بورس تحصیلی ویژه برای ادامه تحصیل در مؤسسه فناوری ماساچوست (اِم‌آی‌تی) در ایالات متحده آمریکا شد.[۱]
زندگی در آمریکا
[ویرایش]
چن شیسن در سال ۱۹۳۵ (میلادی) وارد بوستون شد. او پس از مؤسسه فناوری ماساچوست به مؤسسه فناوری کالیفرنیا رفت تا زیر نظر تئودوره فون کارمان تحصیل کند. چن در آنجا با فرانک مالینا از اعضای گروه کوچکی از مبتکرین به نام «جوخه خودکشی» در یک اتاق کار می‌کرد. این نزدیکی با مالینا باعث شد چن شیسن عضو مهمی از این گروه و آغازگر پژوهش در باره پرتاب موشک شود. در آن هنگام، دانش موشک‌سازی، شاخه‌ای تازه بود و کسی آنرا جدی نمی‌گرفت. اما آغاز جنگ جهانی دوم این طرز فکر را سرعت عوض کرد و جوخه خودکشی، مورد توجه نیروهای مسلح ایالات متحده آمریکا آمریکا قرار گرفت.[۱]
با اینکه چن شیسن شهروند چین بود اما از آنجا که جمهوری چین یکی از متحدان آمریکا بود و صلاحیت امنیتی او برای کار در پژوهش‌های تسلیحاتی محرمانه، تایید شده بود امکان کار در مرکز پژوهش‌های فضایی آمریکا را بدست آورد و در دوره‌ای نیز به عنوان مشاور علوم دولت کار کرد. تا پایان جنگ جهانی دوم، چن شیسن یکی از شناخته‌شده‌ترین کارشناسان نیروی محرّکه برای پرتاب بود. دولت آمریکا او را به همراه تئودوره فون کارمان، با درجه موقت ارتشبد برای گفتگو با مهندسان آلمان نازی از جمله ورنر فون براون به آلمان فرستاد.[۱]
اتهام جاسوسی
[ویرایش]پس از پیدایش جمهوری خلق چین در سال ۱۹۴۹ (میلادی) در آمریکا از چینی‌ها به عنوان افراد خبیث، نام برده می‌شد. مدیر تازه آزمایشگاه نیروی محرکه برای پرتاب، دریافته بود که بیشتر کارکنان آن آزمایشگاه، چینی یا یهودی هستند. او این موضوع را با اداره تحقیقات فدرال (اف‌بی‌آی)، در میان گذاشت. اف‌بی‌آی چن شیسن شوسن، فرانک مالینا و سایرین را متهم به کمونیست بودن و تهدیدی برای امنیت ملی کرد. پایه این اتهام‌ها سندی مربوط به سال ۱۹۳۸ (میلادی) حزب کمونیست ایالات متحده آمریکا بود که نشان می‌داد شیسن در یک گردهمایی احتمالی حزب کمونیست در پاسادینا حضور داشت. بااینکه چن شیسن، عضویت در این حزب را تکذیب کرد اما بررسی‌های نشان می‌دهند که او همزمان با فرانک مالینا در سال ۱۹۳۸به حزب پیوسته بود. بنابراین در سال ۱۹۵۰ (میلادی) چن شیسن ناگهان کار خود را از دست داد و او در حبس خانگی قرار گرفت و زندگی او از هم پاشید. (هیچ شواهدی مبنی بر جاسوسی چن شیسن برای دولت چین وجود ندارد). افرادی چون فون کارمان تلاش کردند با رفع اتهام از او، وی را از حصر دربیاورند اما این تلاش‌ها بی‌نتیجه ماندند.[۱]
تبعید به چین
[ویرایش]در سال ۱۹۵۵ (میلادی) و پس از ۵ سال حبس خانگی، دوایت آیزنهاور رئیس‌جمهور آن هنگام ایالات متحده آمریکا تصمیم گرفت چن شیسن را به چین تبعید کند. بنابراین او و همسر و دو فرزندش که در آمریکا زاده شده بودند با کشتی، خاک آمریکا را ترک کرد. چن شیسن هنگام ترک آمریکا گفت که دیگر به آمریکا برنخواهد گشت و به گفته خود وفادار ماند.[۱]
یکی از معاونان پیشین نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا گفته بود که اخراج چن شیسن از آمریکا احمقانه‌ترین کاری بوده که آمریکا تاکنون انجام داده‌است.[۱]
زندگی در چین
[ویرایش]در چین از چن شیسن مانند یک قهرمان، استقبال کردند. اما حزب کمونیست چین به دلایلی، بلافاصله او را به عضویت نپذیرفت. از جمله اینکه، همسر او دختر اشرافی یک رهبر ملی‌گرا بود و تا موقعی که چن شیسن در آمریکا مورد غضب دولت، واقع نشده بود زندگی خوبی داشت و حتی درخواست شهروندی آمریکا را کرده بود. اما سرانجام در سال ۱۹۵۸ (میلادی) حزب کمونیست، عضویت چن شیسن را پذیرفت. او نیز تلاش کرد رابطه خوب خود با حکومت را حفظ کند و از تصفیه‌های حزبی و انقلاب فرهنگی چین در امان ماند. تحت رهبری چن شیسن برنامه موشکی چین را که دانشی ناشناخته در آن کشور بود پیش برد و در سال ۱۹۷۲ نخستین ماهواره چینی به فضا تحت سرپرستی او پرتاب شد. او در طول سال‌های زندگی در چین، نسل تازه‌ای دانشمندان را آموزش داد و کارهای او پایه‌ای برای فرستادن شهروندان چینی به فضا بودند.[۱]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ ۱٫۷ «دانشمندی که آمریکا اخراجش کرد ولی قهرمان ملی چین شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲ دی ۱۳۹۹.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Qian Xuesen». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۲۰.
| عمومی | |
|---|---|
| کتابخانه‌های ملی | |
| پایگاه‌های دادهٔ علمی | |
| سایر | |
- استادان مؤسسه فناوری کالیفرنیا
- افراد اخراجشده از ایالات متحده آمریکا
- افراد پروژه منهتن
- افسران نیروی هوایی ارتش ایالات متحده آمریکا
- برنامه فضایی جمهوری خلق چین
- دانشمندان چینیتبار اهل ایالات متحده آمریکا
- دانشمندان موشک
- دانشآموختگان انستیتوی فناوری کالیفرنیا
- درگذشتگان ۲۰۰۹ (میلادی)
- دور از وطنهای اهل چین در ایالات متحده آمریکا
- روابط ایالات متحده آمریکا و چین
- ریاضیدانان اهل چین
- زادگان ۱۹۱۱ (میلادی)
- سایبرنتیستها
- ضدکمونیسم در ایالات متحده آمریکا
- قربانیان مک‌کارتیسم
- مهندسان اهل چین
- مهندسان مکانیک اهل چین
- مهندسان هوافضا اهل چین
- اعضای آکادمی علوم چین