ایروان
ایروان
Երևան Yerevan Erebuni | |
|---|---|
 مهر | |
| نام(های) مستعار: "شهر صورتی" (վարդագույն քաղաք vardaguyn k'aghak'، در واقع "شهر گل‌سرخی") | |
 موقعیت شهر ایروان در کشور ارمنستان | |
| کشور |  ارمنستان |
| بنیانگذاری | ۷۸۲ (پیش از میلاد) |
| شهر شدن | ۱ اکتبر ۱۸۷۹ |
| بنیان‌گذار | آرگیشتی یکم |
| حکومت | |
| • شهردار | هایک ماروتیان |
| مساحت | |
| • شهر | ۲۲۳ کیلومتر مربع (۸۶ مایل مربع) |
| ارتفاع | ۹۸۹٫۴ متر (۳۲۴۶٫۱ فوت) |
| جمعیت (آمار ۲۰۱۱)[۱] | |
| • شهر | ۱۰۶۰۱۳۸ |
| • برآورد (2020[۲]) | ۱۰۸۴۰۰۰ |
| • تراکم | ۴۸۲۴/کیلومتر مربع (۱۲۴۹۰/مایل مربع) |
| • کلان‌شهری (2001 estimate)[۳] | ۱۴۲۰۰۰۰ |
| اهلیت‌نام(ها) | ایروانی(ها)،[۴][۵] Yerevanite(s)[۶][۷] |
| منطقهٔ زمانی | یوتی‌سی +۴ (AMT) |
| • تابستانی (DST) | یوتی‌سی +۵ (AMST) |
| کد پستی | ۰۰۰۱–۰۰۹۹ |
| کد منطقه | ۱۰ ۳۷۴ |
| کد ایزو ۳۱۶۶ | AM.ER |
| زبان رسمی | ارمنی |
| مذهب | کلیسای حواری ارمنی |
| وبگاه | www |
.jpg)
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
ایرَوان (در ارمنی Երևան: یِرِوان) (/ˌjɛrəˈvɑːn/; [jɛɾɛˈvɑn]، 
listen راهنما·اطلاعات) پایتخت و بزرگ‌ترین شهر جمهوری ارمنستان[۸] است. در امتداد رود هرازدان واقع شده است. ایروان مرکز اداری، فرهنگی و صنعتی این کشور است.
ایروان یکی از زیباترین شهرهای قفقاز می‌باشد.[۹][۱۰][۱۱]
تاریخ ایروان به سده هشتم پیش از میلاد و پیدایش دژ اربونی در سال ۷۸۲ پیش از میلاد در دورترین نقطه غربی دشت آرارات توسط پادشاه آرگیشتی یکم بازمی‌گردد.[۱۲]
شهر ایروان توسط یونسکو به عنوان پایتخت جهانی کتاب در سال ۲۰۱۲ (میلادی) برگزیده شد.[۱۳] ایروان عضو وابسته به شهرهای اروپا است.[۱۴][۱۵]
تاریخ
[ویرایش]از ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد، انسان‌ها در محدوده ایروان زندگی می‌کرده‌اند. استحکامات عصر برنز شامل شنگاویت، تیشبانی و بردادزور در این منطقه یافت شده‌اند. کاوش‌های باستان‌شناسی قلعهٔ اورارتویی به نام اربونی را که در ۷۸۲ (پیش از میلاد) و بنا به امر شاه آرگیشتی یکم بنا شده بود را نمایان ساخت که در محل ایروان فعلی و برای محافظت از حملات قفقازیان شمالی قرار داشت. کانال‌های آبیاری و مخزن آب اورارتویی نیز در این محل کشف شده است. قلعه تیش‌ابیانی (کارمیربلور) به دست سیت‌ها در ۵۸۵ (پیش از میلاد) تخریب شد.[۱۶]
بین سده‌های ۶ و ۴ پیش از میلاد، ایروان یکی از مراکز مهم قلمرو ساتراپ ارمنی در امپراتوری هخامنشی بود. دوره زمانی بین سده‌های ۴ و ۳ پیش از میلاد نیز به عصر سیاه ایروان معروف است چراکه دانش تاریخی دربارهٔ آنچه در این دوره بر ایروان گذشت در دسترس نیست. نخستین کلیسا در ایروان، کلیسای سنت پیتر و پاول در سده پنجم ساخته شد که در ۱۹۳۱ (میلادی) به دست روس‌ها تخریب گشت تا از زمین آن برای ساختن سینما مسکو استفاده شود.
در دوران عظمت اعراب، ایروان در ۶۵۸ (میلادی) به دست آنها افتاد. از آن زمان به مرکزی استراتژیک به عنوان گذرگاه کاروان‌های بازرگانی اروپا و هند مبدل شد. از سده هفتم به بعد نام ایروان به این شهر اطلاق شد و بین سده‌های ۹ و ۱۱ و بیش از حمله سلجوقیان، ایروان بخش امنی در دودمان باگراتونی بود.
ایروان در ۱۳۸۷ (میلادی) به چنگ تیمور درآمد و به تاراج رفت. شهر به عنوان مرکز اجرایی ایلخانیان درآمد، و به لحاظ اهمیت راهبردی خود در طی قرن‌ها، بارها میان عثمانی‌ها و ایرانیان رد و بدل شد. در اوج جنگ‌های میان ایران و عثمانی در ۱۵۱۳ تا ۱۷۳۷ (میلادی)، شهر ۱۴ بار دست به دست شد. در دوران شاه عباس اول و در ۱۶۰۴ (میلادی)، ده‌ها هزار ارمنی به ایران کوچانده شدند. نخستین نتایج این کوچ‌ها این بود که درصد مسلمانان ساکن در این شهر به ۸۰ درصد رسید در حالیکه جمعیت ارمنیان محلی باقی‌مانده در سرزمین به ۲۰ درصد هم نمی‌رسید.
ژان شاردن، جهانگرد فرانسوی، از ایروان بازدید کرد و در کتابش، شرحی از این شهر را ذکر کرده است. زمین‌لرزه سهمگین ۷ ژوئن ۱۶۷۹ ارمنستان شهر ایروان را تخریب نمود.
در طی جنگ ایران و روس، و در تاریخ ۱ اکتبر ۱۸۲۷ شهر ایروان به دست ارتش روس (تحت ریاست ایوان پاسکویچ) افتاد و در ۱۸۲۸ (میلادی) و بر اساس عهدنامه ترکمانچای رسماً از تسلط ایرانیان خارج شد.[۱۷]
حاجی سیاح در سفرنامه خود می‌نویسد:
«شهری است در نهایت پاکیزگی. روی بازارها نپوشیده. میدان بسیار وسیع. باغچه‌های متعدد به اطراف میدان که برای تفرج مردم ساخته‌اند… روانه قلعه شدم خندق و باره بسیار محکم. داخل شده نزدیکی مسجدی بسیار خوبی بود. در آن قلعه چند سربازخانه برای سربازان و مجلسی برای مقصرین بود. از آنجا گذشتم گفتند جای سیاحت باغ حسن خان است، روانه گشتم باغی دیدم در نهایت صفا و طراوت. در وسط آن کلاه فرنگی به وضع ایران داشت…»[۱۸]
دوره اربونی و اورارتو
[ویرایش]حکمرانی مادها و هخامنشیان
[ویرایش]پادشاهی ارمنستان باستان
[ویرایش]دوره ساسانیان
[ویرایش]تهاجم اعراب مسلمان
[ویرایش]ارمنستان باگراتونی
[ویرایش]دوره سلجوقی، ارمنستان زاکارید و حکمرانی مغولان
[ویرایش]طوایف آق قویونلو و قراقویونلو
[ویرایش]حکمرانی ایرانیان
[ویرایش]
در ۱۵۰۱–۰۲ میلادی، بیشتر قلمروی ارمنستان شرقی به سرعت به دست شاه ایران شاه اسماعیل یکم از دودمان صفویان فتح شد.[۱۹] کوتاه مدتی پس از آن در ۱۵۰۲, ایروان مرکز «بیگلربیگی ایروان» از قلمروهای جدید اداری ایران شد که صفویان آن را ایجاد کردند. در سه قرن بعد، به استثنای وقفه‌های مختصر، در حاکمیت ایران باقی ماند. بر سر ایروان -که عثمانی‌ها آن را «روان» می‌خواندند- در ابتدا به دلیل موقعیت استراتژیکش غالباً جنگ درمی‌گرفت و بین قلمروی امپراتوری‌های رقیب صفوی و عثمانی دست به دست می‌شد، تا این که به‌طور دائم در کنترل دودمان صفویان قرار گرفت. در سال ۱۵۵۵, ایران مالکیت مشروع خود بر ایروان را از طریق پیمان آماسیه با عثمانی تحکیم کرده بود.[۲۰]
جنگ عثمانی و صفوی اندکی پیش از مرگ پدر احمد یکم (محمد سوم) آغاز شده بود. احمد یکم پس از به تخت نشستن، زاده یوسف سنان پاشا را به عنوان رهبر سپاه شرق منصوب کرد. ارتش عثمانی در ۱۵ ژوئن ۱۶۰۴ از قسطنطنیه حرکت کرد اما خیلی دیر شده بود، و زمانی که در ۸ نوامبر ۱۶۰۴ به جبهه شرقی رسید، ارتش صفوی ایروان را تصرف کرد و وارد ایالت قارص شد و فقط قوای عثمانی می‌توانست در آخالتسیخه آنها را متوقف کند. با وجود مساعد بودن شرایط، یوسف سینان پاشا تصمیم گرفت برای زمستان در وان بماند، اما پس از آن به ارزروم لشکر کشید تا از حمله صفویان جلوگیری کند. این امر باعث ناآرامی در سپاه عثمانی شد و آن سال عملاً برای عثمانی‌ها هدر رفت و بی‌نتیجه ماند.[۲۱]
در ۱۵۸۲–۱۵۸۳, عثمانی‌ها به رهبری سردار فرهاد پاشا مختصرا ایروان را گرفتند. فرهادپاشا توانست قلعه ایروان را بر خرابه‌های دژ باستانی هزارساله ارمنی بر کرانه‌های رود هرازدان بسازد.[۲۲] به هر روی سلطه عثمانی در سال ۱۶۰۴ با بازپس‌گیری ایروان به دست ایرانیان در نتیجه جنگ ایران و عثمانی (۱۶۱۸–۱۶۰۳) خاتمه پیدا کرد.
شاه عباس یکم که از ۱۵۸۸ تا ۱۶۲۹ حکومت کرد، دستور اخراج هزاران ارمنی از جمله شهروندان ایروان به درون سرزمین ایران را صادر کرد. در نتیجه ایروان بخش قابل توجهی از جمعیت ارمنی اش را که از دست داد و به ۲۰٪ جمعیت کاهش یافت و مسلمانان از جمله فارسی زبانان، ترک‌ها، کردها و تاتارها با ۸۰٪ از جمعیت شهر تسلط پیدا کردند. مسلمانان یا یکجانشین، شبه یکجانشین، یا کوچ رو بودند. ارامنه عموماً در محله کوند ایروان و حومه روستایی شهر زندگی می‌کردند. به هر روی، ارامنه بر بسیاری از مشاغل و تجارت در شهر سیطره داشتند و اهمیت اقتصادی زیادی برای دستگاه اداری ایرانی داشتند.[۲۳]
حکمرانی روس‌ها
[ویرایش]در جریان جنگ دوم ایران و روسیه در قرن نوزهم میلادی، جنگ ۱۸۲۶–۱۸۲۸ ایران و روسیه، سربازان روسی به فرماندهی ژنرال ایوان پاسکویچ ایروان را در ۱ اکتبر ۱۸۲۷ فتح کردند .[۲۴][۲۵][۲۶] ایرانی‌ها رسماً در سال ۱۸۲۸ در پی عهدنامه ترکمانچای ایروان را واگذار کردند.[۲۷] پس از ۳ قرن سیطره ایران، ایروان به همراه بقیه ارمنستان شرقی به عنوان «ابلاست ارمنستان» تعیین شد، و ارمنستان روسیه به صورت بخشی از امپراتوری روسیه درآمد، که تا زمان فروپاشی این امپراتوری در سال ۱۹۱۷ برقرار بود. روس‌ها از فرایند مهاجرت معکوس جمعیت ارمنی از ایران و ترکیه حمایت کردند. با اسکان مجدد جمعیت ارمنی، درصد ارامنه در ایروان از ۲۸٪ به ۵۳٬۸٪ افزایش یافت. نیت از اسکان مجدد ایجاد یک سد دفاعی روسی در خاورمیانه بود.[۲۸] در سال ۱۸۲۹, مهاجران ارمنی از ایران در شهر سکنی داده شدند و بخش جدیدی از شهر ساخته شد.
استقلال کوتاه مدت
[ویرایش]دوره شوروی
[ویرایش]جغرافیا
[ویرایش]ایروان در دامنهٔ کوه آرارات و بر کرانهٔ رود هرازدان بنا شده است و جمعیت آن در سال ۱۹۸۹ (میلادی)، ۱٬۲۰۱٬۵۳۹ نفر سرشماری شده است. این شهر در تقسیمات کشور ارمنستان تابع هیچ استانی نیست و در واقع در مرز چهار استان کوتایک در شمال، آرارات در جنوب، آرماویر در جنوب غربی و آراگاتسوتن در شمال غربی قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا از بین ۹۰۰ متر تا ۱۳۰۰ متر می‌باشد.
شهر ایروان از مراکز مهم اصلی صنعتی، فرهنگی، و علمی منطقهٔ قفقاز است. خطوط راه‌آهن گسترده‌ای از این شهر منشعب شده و شهر مرکز بازرگانی فراورده‌های کشاورزی است. علاوه بر این، کارخانه‌های ایروان در زمینه فراوری فلزات، ماشین‌افزار، لوازم برقی، شیمیایی، بافندگی و غذایی فعالیت دارند.
آب و هوا
[ویرایش]| داده‌های اقلیم ایروان | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ماه | ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مه | ژوئن | ژوئیه | اوت | سپتامبر | اکتبر | نوامبر | دسامبر | سال |
| سابقهٔ بیش‌ترین °C (°F) | ۱۹٫۵ (۶۷) |
۱۹٫۶ (۶۷) |
۲۶٫۰ (۷۹) |
۳۵٫۰ (۹۵) |
۳۴٫۲ (۹۴) |
۳۸٫۶ (۱۰۱) |
۴۱٫۶ (۱۰۷) |
۴۱٫۸ (۱۰۷) |
۴۰٫۰ (۱۰۴) |
۳۴٫۱ (۹۳) |
۲۸٫۵ (۸۳) |
۱۸٫۱ (۶۵) |
۴۱٫۸ (۱۰۷) |
| میانگین بیش‌ترین °C (°F) | ۰٫۶ (۳۳) |
۳٫۷ (۳۹) |
۱۱٫۷ (۵۳) |
۱۹٫۵ (۶۷) |
۲۴٫۳ (۷۶) |
۲۹٫۶ (۸۵) |
۳۴٫۰ (۹۳) |
۳۳٫۰ (۹۱) |
۲۹٫۰ (۸۴) |
۲۰٫۷ (۶۹) |
۱۲٫۱ (۵۴) |
۴٫۵ (۴۰) |
۱۸٫۵ (۶۵) |
| میانگین روزانه °C (°F) | −۴٫۱ (۲۵) |
−۱٫۳ (۳۰) |
۵٫۶ (۴۲) |
۱۲٫۹ (۵۵) |
۱۷٫۲ (۶۳) |
۲۲٫۰ (۷۲) |
۲۶٫۲ (۷۹) |
۲۵٫۳ (۷۸) |
۲۱٫۱ (۷۰) |
۱۳٫۲ (۵۶) |
۶٫۰ (۴۳) |
−۰٫۲ (۳۲) |
۱۲٫۰ (۵۴) |
| میانگین کم‌ترین °C (°F) | −۷٫۸ (۱۸) |
−۵٫۳ (۲۲) |
۰٫۳ (۳۳) |
۶٫۹ (۴۴) |
۱۰٫۸ (۵۱) |
۱۴٫۷ (۵۸) |
۱۸٫۸ (۶۶) |
۱۷٫۸ (۶۴) |
۱۳٫۳ (۵۶) |
۷٫۰ (۴۵) |
۱٫۴ (۳۵) |
−۳٫۶ (۲۶) |
۶٫۲ (۴۳) |
| سابقهٔ کم‌ترین °C (°F) | −۲۷٫۶ (−۱۸) |
−۲۶ (−۱۵) |
−۱۹٫۱ (−۲) |
−۶٫۸ (۲۰) |
−۰٫۶ (۳۱) |
۳٫۷ (۳۹) |
۷٫۵ (۴۶) |
۷٫۹ (۴۶) |
۰٫۱ (۳۲) |
−۶٫۵ (۲۰) |
−۱۴٫۴ (۶) |
−۲۷٫۱ (−۱۷) |
−۲۷٫۶ (−۱۸) |
| بارندگی میلی‌متر (اینچ) | ۲۲ (۰٫۸۷) |
۲۵ (۰٫۹۸) |
۳۰ (۱٫۱۸) |
۳۷ (۱٫۴۶) |
۴۴ (۱٫۷۳) |
۲۱ (۰٫۸۳) |
۹ (۰٫۳۵) |
۸ (۰٫۳۱) |
۸ (۰٫۳۱) |
۲۷ (۱٫۰۶) |
۲۳ (۰٫۹۱) |
۲۳ (۰٫۹۱) |
۲۷۷ (۱۰٫۹۱) |
| میانگین روزهای بارندگی (≥ ۹۲) | ۹ | ۹ | ۸ | ۱۱ | ۱۳ | ۸ | ۵ | ۳ | ۴ | ۷ | ۷ | ۸ | ۹۲ |
| میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب | ۹۳٫۰ | ۱۱۳٫۱ | ۱۶۱٫۲ | ۱۷۷٫۰ | ۲۴۱٫۸ | ۲۹۷٫۰ | ۳۴۴٫۱ | ۳۳۱٫۷ | ۲۷۹٫۰ | ۲۱۰٫۸ | ۱۳۸٫۰ | ۹۳٫۰ | ۲٬۴۷۹٫۷ |
| منبع: سازمان جهانی هواشناسی (UN),[۲۹][۳۰] | |||||||||||||
دولت و سیاست
[ویرایش]تقسیمات شهری
[ویرایش]
شهر ایروان به دوازده ناحیه شهری (ارمنی: վարչական շրջան، varčakan šrĵan) تقسیم شده است.[۳۱] مجموع مساحت دوازده ناحیه ایروان ۲۲۳ کیلومتر مربع (۸۶ مایل مربع) می‌باشد.[۳۲]
| نام | نام به ارمنی | جمعیت (آمار ۲۰۱۱) |
جمعیت (آمار ۲۰۱۶) |
مساحت (km²) |
|---|---|---|---|---|
| ناحیه آجاپنیاک | Աջափնյակ | ۱۰۸٬۲۸۲ | ۱۰۹٬۱۰۰ | ۲۵ |
| ناحیه آرابکیر | Արաբկիր | ۱۱۷٬۷۰۴ | ۱۱۵٬۸۰۰ | ۱۲ |
| ناحیه آوان | Ավան | ۵۳٬۲۳۱ | ۵۳٬۱۰۰ | ۸ |
| ناحیه داوتاشن | Դավթաշեն | ۴۲٬۳۸۰ | ۴۲٬۵۰۰ | ۶ |
| ناحیه اربونی | Էրեբունի | ۱۲۳٬۰۹۲ | ۱۲۶٬۵۰۰ | ۴۸ |
| ناحیه کاناکر زیتون | Քանաքեր-Զեյթուն | ۷۳٬۸۸۶ | ۷۴٬۱۰۰ | ۸ |
| ناحیه کنترون | Կենտրոն | ۱۲۵٬۴۵۳ | ۱۲۵٬۷۰۰ | ۱۴ |
| ناحیه مالاتیا سباستیا | Մալաթիա-Սեբաստիա | ۱۳۲٬۹۰۰ | ۱۳۵٬۹۰۰ | ۲۶ |
| ناحیه نورک ماراش | Նորք-Մարաշ | ۱۲٬۰۴۹ | ۱۱٬۸۰۰ | ۴ |
| ناحیه نور نورک | Նոր Նորք | ۱۲۶٬۰۶۵ | ۱۳۰٬۳۰۰ | ۱۴ |
| ناحیه نوباراشن | Նուբարաշեն | ۹٬۵۶۱ | ۹٬۸۰۰ | ۱۸ |
| ناحیه شنگاویت | Շենգավիթ | ۱۳۵٬۵۳۵ | ۱۳۹٬۱۰۰ | ۴۰ |
جمعیت‌شناسی (ساختار جمعیتی)
[ویرایش]ترکیب تاریخی جمعیت ایروان (بجز دژ ایروان)[۳۳] | |||||||||
سال
|
ارمنی
|
آذربایجانیa
|
روس
|
دیگر
|
کل
| ||||
| ح. ۱۶۵۰[۳۳] | اکثریت مطلق
|
—
|
—
|
—
|
—
| ||||
| ح. ۱۷۲۵[۳۴] | اکثریت مطلق
|
—
|
—
|
—
|
~۲۰٬۰۰۰
| ||||
| ۱۸۳۰[۳۵] | ۳٬۹۳۷
|
۳۴٬۳٪
|
۷٬۳۳۱
|
۶۳٫۹٪
|
—
|
۱۹۵ | ۱٫۷٪ | ۱۱٬۴۶۳
| |
| ۱۸۷۳[۳۶] | ۵٬۹۵۹
|
۴۹٫۹٪
|
۵٬۸۰۵
|
۴۸٫۶٪
|
۱۵۰
|
۱٫۳٪
|
۲۴
|
۰٫۲٪
|
۱۱٬۹۳۸
|
| ۱۸۹۷[۳۷] | ۱۲٬۵۲۳
|
۴۳٫۲٪
|
۱۲٬۳۵۹
|
۴۲٫۶٪
|
۲٬۷۶۵
|
۹٫۵٪
|
۱٬۳۵۹
|
۴٫۷٪
|
۲۹٬۰۰۶
|
| ۱۹۲۶[۳۸] | ۵۹٬۸۳۸
|
۸۹٫۲٪
|
۵٬۲۱۶
|
۷٫۸٪
|
۱٬۴۰۱
|
۲٫۱٪
|
۶۶۶
|
۱٪
|
۶۷٬۱۲۱
|
| ۱۹۳۹[۳۸] | ۱۷۴٬۴۸۴
|
۸۷٫۱٪
|
۶٬۵۶۹
|
۳٫۳٪
|
۱۵٬۰۴۳
|
۷٫۵٪
|
۴٬۳۰۰
|
۲٫۱٪
|
۲۰۰٬۳۹۶
|
| ۱۹۵۹[۳۸] | ۴۷۳٬۷۴۲
|
۹۳٪
|
۳٬۴۱۳
|
۰٫۷٪
|
۲۲٬۵۷۲
|
۴٫۴٪
|
۹٬۶۱۳
|
۱٫۹٪
|
۵۰۹٬۳۴۰
|
| ۱۹۷۹[۳۸] | ۹۷۴٬۱۲۶
|
۹۵٫۸٪
|
۲٬۳۴۱
|
۰٫۲٪
|
۲۶٬۱۴۱
|
۲٫۶٪
|
۱۴٬۶۸۱
|
۱٫۴٪
|
۱٬۰۱۷٬۲۸۹
|
| ۲۰۰۱[۳۹] | ۱٬۰۸۸٬۳۸۹
|
۹۸٫۶٪
|
—
|
۶٬۶۸۴
|
۰٫۶٪
|
۸٬۴۱۵
|
۰٫۸٪
|
۱٬۱۰۳٬۴۸۸
| |
| ^ | |||||||||
ایروان در اصل شهر کوچکی بود تا آنکه پایتخت ارمنستان شد و به جمعیت یک میلیونی رسید. تا زمان فروپاشی اتحاد شوروی، ایروان شهری با بیشینه جمعیت ارمنی و کمینه جمعیت روسی، آذری، کرد و ایرانی بود؛ ولی پس از فروپاشی شوروی و جنگ قره‌باغ، جمعیت آذری این شهر در تبادل جمعیت میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در میانه سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۴ (میلادی) از کشور رانده شدند. همچنین بخش بزرگی از روس‌ها نیز در بحران اقتصادی سال ۱۹۹۰ (میلادی) از کشور مهاجرت کردند و هم‌اکنون اکثریت جمعیت شهر ارمنی است.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به دلیل مشکلات و بحران‌های اقتصادی هزاران نفر اغلب به روسیه، آمریکای شمالی و اروپا مهاجرت کرده‌اند. جمعیت ایروان از ۱٬۲۵۰٬۰۰۰ در سال ۱۹۸۹ به ۱٬۱۰۳٬۴۸۸ در سال ۲۰۰۱ (میلادی)[۴۰][۴۱] و ۱٬۰۹۱٬۲۳۵ در سال ۲۰۰۳ کاهش پیدا کرد.[۴۲] با این حال جمعیت ایروان از سال ۲۰۰۷ رشد داشته است و هم‌اکنون به ۱٬۱۰۷٬۸۰۰ رسیده است.
گروه‌های قومی
[ویرایش]
ایروان نخستین بار توسط ارمنیان مورد سکونت قرار گرفت و تا سده ۱۵ (میلادی) مردم از لحاظ ژنتیکی همسان بودند.[۳۳][۳۴][۴۵] مردم دژ ایروان که در سال ۱۵۸۰ میلادی ایجاد شد سربازهای مسلمان بودند که تقریباً دو تا سه هزار نفر را شامل می‌شدند.[۳۳] جهانگرد فرانسوی ژان باتیست تاورنیه که احتمالاً شش بار در میان سال‌های ۱۶۳۱ تا ۱۶۶۸ میلادی از ایروان بازدید کرده است می‌گوید که شهر انحصارا از جمعیت ارمنی است.[۴۶] در میان جنگ‌های ایران و عثمانی در سال ۱۷۲۰ (میلادی) اکثریت مطلق جمعیت ارمنی بودند.[۳۴] ترکیب جمعیتی ایروان به خاطر مجموعه‌ای از رویدادهای میان ایران و روسیه و عثمانی دگرگون شد و در سده ۱۹ (میلادی) اکثریت جمعیت مسلمانان شدند. اقلیتی از کردهای ایزدی در ایروان زندگی می‌کنند. تا زمان پیوستن ارمنستان به اتحاد شوروی، ایروان یک شهر چند فرهنگی و ترکیبی از ارمنیان و تاتارهای قفقاز (آذربایجانی‌های امروز) بود. پس از نسل‌کشی ارمنی‌ها، بسیاری از ارمنیان آواره از ارمنستان غربی (ترکیه امروزی) به ارمنستان شرقی گریختند. در ۱۹۱۹ (میلادی) حدود ۷۵۰۰۰ ارمنی عمدتاً از واسپوراکان از امپراتوری عثمانی به ایروان رسیدند. بخش قابل توجهی از این آوارگان به خاطر تیفوس و دیگر بیماری‌ها جان خود را از دست دادند.[۴۷][۴۸]
از ۱۹۲۱–۱۹۳۶ حدود ۴۲٬۰۰۰ هزار نفر از ارمنیان عراق، ترکیه، ایران، یونان، سوریه، فرانسه، بلغارستان و غیره به ارمنستان شوروی آمدند و در ایروان ساکن شدند. موج دوم بازگشت‌ها از ۱۹۴۶–۱۹۴۸ با بازگشت ۱۰۰ هزار تن از ارمنیان کشورهای ایران، سوریه، لبنان، یونان، بلغارستان، رومانی، قبرس، فلسطین، عراق، مصر، فرانسه، ایالات متحده آمریکا و غیره به ارمنستان شوروی بازگشتند و دوباره در ایروان ساکن شدند؛ بنابراین در طول سه دهه در شوروی برای نخستین بار ایروان از نظر قومی همگن تر شد. در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ (میلادی) ۲٬۰۰۰ تن آذری باقی مانده در ایروان نیز به دلیل جنگ‌های قره‌باغ ایروان را ترک کردند.[۴۹].[۵۰]
شاعران ایرانی اهل ایروان
[ویرایش]از شاعران پارسی‌گوی این شهر می‌توان به این شاعران اشاره کرد:[۱۸]
آشفته ایروانی، آشوب ایروانی، بیدل ایروانی، چشمه ایروانی، حجت ایروانی، حریف ایروانی، دلیل ایروانی، شاکر ایروانی، شهاب ایروانی، فخری ایروانی، قابل ایروانی، قدسی ایروانی، ناظم ایروانی
فرهنگ
[ویرایش]موزه‌ها
[ویرایش]کتابخانه‌ها
[ویرایش]- ماتناداران
- آرشیوهای ملی ارمنستان
هنری
[ویرایش]- سینما مسکو
- مرکز خرید دالما گاردن
- مرکز خرید ایروان
- جشنواره بین‌المللی فیلم زردآلوی طلایی ایروان
- تالار اپرای ایروان
- تئاتر عروسکی هوهانس تومانیان ایروان
بناهای یادبود
[ویرایش]- دژ اربونی
- مسجد کبود، ایروان
- پل سرخ، ایروان
- تالار اپرای ایروان
- پانتئون کومیتاس
- سینما مسکو
- مام ارمنستان
- ماتناداران
- دریاچه ایروان
- یادمان نسل‌کشی ارمنی‌ها
- ورنیساژ ایروان
- یرابلور
- کاسکاد ایروان
- کلیسای جامع سنت گریگور روشنگر
ترابری
[ویرایش]هوایی
[ویرایش]
فرودگاه اصلی ایروان فرودگاه بین‌المللی زوارتنوتس است که در ۱۲ کیلومتری غرب این شهر قرار دارد، این فرودگاه در سال ۱۹۶۱ در زمان شوروی سابق ساخته شده و در سال‌های ۱۹۸۵ و ۲۰۰۲ بازسازی شده است.
فرودگاه اربونی نیز که در جنوب ایروان قرار دارد دارای کاربری نظامی است و گاهی پروازهای خصوصی در آنجا انجام می‌شود.
ترابری عمومی
[ویرایش].jpg)
ترابری عمومی در ایروان توسط بخش خصوصی انجام می‌شود به شکلی که هم‌اکنون در حدود ۶۰ شرکت خصوصی تا ماه مه ۲۰۱۷ در این بخش در حال فعالیت هستند. ۳۹ خط اتوبوس شهری در شهر ایروان وظیفه جابه‌جایی مسافرین را برعهده دارند[۵۱] که ناوگان اتوبوس‌رانی شامل ۴۲۵ اتوبوس ساخت شرکت‌های بوگدان، هایگر باس و هیوندای کانتی است. سهم این اتوبوس‌ها در ترابری عمومی ایروان فقط ۳۹٫۱٪ است.
اما ۵۰٫۴٪ از ترابری عمومی هنوز توسط «ون‌های عمومی» که به آن مارشروتکا گفته می‌شود انجام می‌شود، در حدود ۱۲۱۰ ون GAZelle روسی با ۱۳ صندلی همانند اتوبوس دارای ۷۹ خط مختلف هستند که به گفته شهردار ایروان در آینده باید توسط اتوبوس‌های بزرگتر جایگزین شوند.
اتوبوس برقی در ایروان نیز که توسط شهرداری ایروان اداره می‌شود در سال ۱۹۴۹ راه‌اندازی شده و تا ماه مه ۲۰۱۷ دارای ۵ خط و ۴۵ اتوبوس بوده است.
مترو
[ویرایش]متروی ایروان در سال ۱۹۸۱ تأسیس شده و هم‌اکنون دارای ۱ خط و ۱۰ ایستگاه می‌باشد.
راه‌آهن
[ویرایش]ایروان دارای یک ایستگاه مرکزی راه‌آهن است که به راه‌آهن ارمنستان و راه‌آهن گرجستان متصل است. این ایستگاه به مقاصد تفلیس و باتومی گرجستان سرویس‌دهی دارد.
اقتصاد
[ویرایش]صنعت
[ویرایش]امور مالی و خدماتی
[ویرایش]ایروان از دیرباز مورد توجه شرکت‌های چندملیتی اروپای غربی، روسیه و آمریکایی از جهت برون سپاری بوده است و دفتر مرکزی بسیاری از شرکت‌های بین اللملی را در اختیار دارد. این شهر قطب مالی ارمنستان است که بانک مرکزی ارمنستان، بورس اوراق بهادار ارمنستان و همچنین اکثریت بانک‌های تجاری کشور را در خود جای داده است.[۵۲]از سال ۲۰۱۳، این شهر بیش از ۸۵٪ از کل خدمات سالانه در ارمنستان و همچنین بیش از ۸۴٪ از کل خرده فروشی سالانه را در اختیار دارد..
بسیاری از شرکت‌های تابعه شرکت‌های خدماتی و بانک‌های روسیه، از جمله گازپروم، اینگو ارمنستان، روسگوستراخ، وی‌تی‌بی بانک در ایروان فعالیت می‌کنند. بانک ACBA-Credit Agricole یکی از شرکت‌های تابعه کردیت اگریکول فرانسه است، در حالی که بانک اچ‌اس‌بی‌سی ارمنستان نیز در ایروان فعالیت می‌کند.
ساخت و ساز
[ویرایش]بخش ساخت و ساز در دهه اول قرن بیست و یکم رشد قابل توجهی را تجربه کرده است.[۵۳] از سال ۲۰۰۰، ایروان شاهد رونق ساخت و ساز عظیمی بوده است که عمدتاً توسط میلیونرهای ارمنی از روسیه و ایالات متحده تأمین می‌شود، با یک روند توسعه مجدد گسترده و بحث‌برانگیز که در آن بسیاری از ساختمان‌های قرن ۱۸ و ۱۹ تخریب شده و با ساختمان‌های جدید جایگزین شده‌اند. این رشد با افزایش قابل توجه قیمت املاک همراه شد.[۵۴][۵۵]
گردشگری
[ویرایش].jpg)
گردشگری در ارمنستان سال به سال در حال توسعه است و ایروان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری در این کشور است،[۵۶] اکثر هتل‌ها و رستوران‌ها، بارها و کلوب‌های شبانه ایروان به صورت مدرن ساخته شده‌اند، هچنین فرودگاه زوارتنوتس پروژه‌های نوسازی برای افزایش تعداد گردشگر را نیز انجام داده است.[۵۷]
مکان‌های متعددی در ایروان برای گردشگران جذابیت دارد که می‌توان به فواره‌های رقصان میدان جمهوری، خانه اپرا ایروان، مجموعه کاسکاد و ویرانه‌های اربونی اورارتو اشاره کرد.
ایروان با قرار داشتن در ۱۰ شهر امن جهان دارای کلوب‌های شبانه[۵۸] مکان‌های اجرا موسیقی زنده، مکان‌های پیاده‌روی، کافه‌های خیابانی، کازینوها و رستوران‌های متعدد است.
باغ‌وحش ایروان در سال ۱۹۴۰، سیرک ایروان در سال ۱۹۵۶ و دنیای آب ایروان در سال ۲۰۰۱ تأسیس شده و از مراکز تفریحی محبوب شهر محسوب می‌شوند.[۵۹]
خیابان شمالی که خانه اپرا را با خیابان ابوویان متصل می‌کند، یک منطقه عابر پیاده محبوب در ایروان با ساختمان‌های مسکونی مدرن، مراکز تجاری، رستوران‌ها و کافه‌ها است. از دیگر اماکن توریستی ایروان می‌توان به کاسکاد ایروان، خیابان تامانیان و میدان جمهوری نام برد.
مرکز خرید دالما گاردن، مرکز خرید ایروان و مرکز خرید روسیا سه مرکز مهم و بزرگ شهر ایروان هستند.
آموزش و پرورش
[ویرایش]تسهیلات آموزشی و فرهنگی ایروان شامل هشت دانشگاه، فرهنگستان ملی علوم ارمنستان، موزهٔ دولتی و چندین کتابخانه از جمله یک مرکز بزرگ دستنویس‌ها به نام ماتناداران است. از جاذبه‌های گردشگری شهر می‌توان از کاسکاد (پلکان مشرف بر شهر)، مسجد کبود ایروان، تنها مسجد ایرانی بازمانده در شهر، بازمانده‌های یک دژ عثمانی از سده ۱۶ میلادی، صومعه داتِو و نوراوانک سده ۱۳ میلادی نام برد. نام فرودگاه شهر ایروان زوارتنوتس است.
دانشگاه دولتی ایروان در سال ۱۹۱۹ پایه‌گذاری شد. پس از دو سال در ۱۹۲۱ دانشگاه معماری و شهرسازی ایروان در غالب یک مدرسه فنی شروع به فعالیت کرد. دانشگاه پزشکی دولتی ایروان نیز یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های کشور ارمنستان است که در مقاطع دکترای عمومی، تخصص‌های پزشکی و دکترای تخصصی در رشته‌های مختلف دانشجو دارد.
ورزشی
[ویرایش]فوتبال
[ویرایش]| باشگاه | ورزشگاه | موقعیت | مرکز تمرینی |
|---|---|---|---|
| آلاشکرت | ورزشگاه آلاشکرت | شنگاویت | |
| آرارات ایروان | ورزشگاه آلاشکرت | شنگاویت | مرکز تمرینی دزورآغبیور |
| بانانتس | ورزشگاه بانانتس | مالاتیا سباستیا | مرکز تمرینی بانانتس |
| پیونیک | ورزشگاه جمهوریت وازگن سارگسیان | کنترون | ورزشگاه پیونیک |
| آرارات-آرمنیا | ورزشگاه جمهوریت وازگن سارگسیان | کنترون | |
| باشگاه فوتبال نوآ | ورزشگاه میکا | شنگاویت | |
| ایروان | ورزشگاه پیونیک | کنترون | |
| لوکوموتیو ایروان | ورزشگاه میکا | شنگاویت | |
| اربونی | ورزشگاه اربونی | ناحیه اربونی |
روابط بین‌المللی
[ویرایش]شهرهای خواهر خوانده
[ویرایش]
|
|
شراکت
[ویرایش]
|
نگارخانه
[ویرایش]-
میدان اصلی شهر ایروان -
ایروان -
-
کاخ ریاست جمهوری -
-
بنای یادبود نسل‌کشی ارمنی‌ها -
نمایی از کاسکاد -
-
-
-
-
رستوران آراگاست. -
-
-
اپرای ایروان -
اپرای ایروان -
-
-
-
-
.jpg)
.jpg)
جستارهای ویژه
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- هوسپیان، شاهن (پاییز ۱۳۸۵). «نگاهی مختصر به ایروان». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال دهم (۳۷).
- باغداساریان، ادیک (۱۳۸۰). تاریخ آرتساخ (قره‌باغ): از دیرباز تا سال ۱۹۹۱. تهران. شابک ۹۶۴-۰۶-۰۷۴۲-۸.
- https://artsakhlib.am/2018/06/06/տեղեկատու-լղհ-վարչատարածքային-միավո/
- "47-68.xls - Census" (PDF).
{{cite web}}: Cite has empty unknown parameter:|registration=(help)
- ↑ "Population Census 2011: Distribution of De facto and De jure Population (urban, rural) of RA Administrative Units by Sex, Women Table 1.1 according to 2001 and 2011 Population Censuses" (PDF). armstat.am. Statistical Committee of the Republic of Armenia. Archived from the original (PDF) on 25 February 2021.
- ↑ "Հայաստանի Հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը 2020 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ" (PDF). armstat.am (به ارمنی). Statistical Committee of the Republic of Armenia. 2020. Archived from the original (PDF) on 26 February 2021.
- ↑ Bell, Imogen (ed.). "Armenia". Eastern Europe, Russia and Central Asia 2003 (3rd ed.). London: Taylor & Francis. p. 84. ISBN 978-1-85743-137-7.
- ↑ Hartley, Charles W.; Yazicioğlu, G. Bike; Smith, Adam T., eds. (2012). The Archaeology of Power and Politics in Eurasia: Regimes and Revolutions. Cambridge: Cambridge University Press. p. 72. ISBN 978-1-107-01652-1.
...of even the most modern Yerevantsi.
- ↑ Ishkhanian, Armine (2005). Atabaki, Touraj; Mehendale, Sanjyot (eds.). Central Asia and the Caucasus: Transnationalism and Diaspora. New York: Routledge. p. 122. ISBN 978-1-134-31994-7.
...Yerevantsis (residents of Yerevan)...
- ↑ Connelly, Andrew (13 April 2015). "Syria conflict: A century after the 'genocide', Armenians flee war and return to land of their ancestors". The Independent. Archived from the original on 15 September 2018. Retrieved 15 September 2018.
...cafés as Yerevanites have taken to smoking nargile water pipes.
- ↑ Azadian, Edmond Y. (4 December 2014). "Armenian Politics in Yerevan Taxicabs". Armenian Mirror-Spectator. Archived from the original on 15 September 2018. Retrieved 15 September 2018.
Most of Yerevanites are enjoying better living conditions....
- ↑ Bournoutian, George A (2003). A concise history of the Armenian people: (from ancient times to the present) (2nd ed.). Costa Mesa, California: Mazda Publishers. ISBN 978-1-56859-141-4.
- ↑ Hovasapyan, Zara (1 August 2012). "When in Armenia, Go Where the Armenians Go". Armenian National Committee of America. Archived from the original on 28 October 2014. Retrieved 28 October 2014.
Made of local pink tufa stones, it gives Yerevan the nickname of "the Pink City.
- ↑ Dunn, Ashley (21 February 1988). "Pink Rock Comes as Gift From Homeland in Answer to Armenian College's Dreams". Los Angeles Times. Archived from the original on 16 December 2014. Retrieved 28 October 2014.
To Armenians, though, the stone is unique. They often refer to Yerevan, the capital of their homeland, as "Vartakouyn Kaghak," or the "Pink City" because of the extensive use of the stone, which can vary from pink to a light purple.
- ↑ "The official estimate of the population in Armenia as of 01.01.2022" (PDF). Armstat. Archived (PDF) from the original on 12 May 2022.
- ↑ Katsenelinboĭgen, Aron (1990). The Soviet Union: Empire, Nation and Systems. New Brunswick: Transaction Publishers. p. 143. ISBN 0-88738-332-7.
- ↑ "Yerevan named World Book Capital 2012 by UN cultural agency".
- ↑ "Members List". eurocities.eu. Archived from the original on 6 June 2015. Retrieved 8 January 2015.
- ↑ "Members List". eurocities.eu. Archived from the original on 6 June 2015. Retrieved 8 January 2015.
- ↑ "Շենգավիթ. Հին Երևանի ամենավաղ և բացառիկ վկայությունը. Հայտնի հնավայրի 2012 թ-ի պեղումների և նշանակության մասին". PanARMENIAN.Net. Archived from the original on 16 January 2021. Retrieved 3 January 2021.
- ↑ گردشگر - تاریخچه شهر ایروان[پیوند مرده]
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ «آذرپادگان». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۰۸.
- ↑ Steven R. Ward. Immortal, Updated Edition: A Military History of Iran and Its Armed Forces pp 43. Georgetown University Press, 8 January 2014 شابک ۱۶۲۶۱۶۰۳۲۵
- ↑ A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East, Vol. II, ed. Spencer C. Tucker, (ABC-CLIO, 2010). 516.
- ↑ "Ahmed I" (PDF). İslam Ansiklopedisi. Vol. 1. Türk Diyanet Vakfı. 1989. pp. 30–33. Archived (PDF) from the original on 2022-10-09.
- ↑ History of Eastern Armenia بایگانی‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine
- ↑ Encyclopaedia Iranica بایگانی‌شده در ۹ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine (George A. Bournoutian and Robert H. Hewsen, Erevan)
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامSAEوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ Ferro, Mark (2003). The Use and Abuse of History: How the Past Is Taught to Children. London: Routledge. p. 233. ISBN 0-415-28592-5.
- ↑ Kirakossian, Arman J. (2003). British Diplomacy and the Armenian Question: From the 1830s to 1914. New York: Gomidas Institute. p. 142. ISBN 1-884630-07-3.
- ↑ Timothy C. Dowling Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond p 729 ABC-CLIO, 2 December 2014 شابک ۱۵۹۸۸۴۹۴۸۴
- ↑ The Nagorno-Karabakh Conflict: A Legal Analysis. Heiko Krger, Heiko Krüger. Springer, 2010. شابک ۳−۶۴۲−۱۱۷۸۷−۲, شابک ۹۷۸−۳−۶۴۲−۱۱۷۸۷−۹.
- ↑ "Pogoda.ru.net".
- ↑ "Climatological Information for Yerevan, Armenia" – pogoda.ru.net
- ↑ (ارمنی ) Վարչական շրջաններ بایگانی‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
- ↑ Armstat:Yerevan population, 2011 census
- ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ ۳۳٫۲ ۳۳٫۳ «OA Portal in Armenia». OA Portal in Armenia (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۳.
- ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ ۳۴٫۲ «OA Portal in Armenia». OA Portal in Armenia (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۳.
- ↑ (ارمنی ) Երևան քաղաքի բնակչության շարժընթացը 1824-1914թթ. بایگانی‌شده در ۴ مه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine Yerevan History Museum
- ↑ (روسی) Эривань // Географическо-статистический словарь Российской империи. Сост. по поручению Русского географического общества действ. член Общества П. Семёнов, при содействии действ. члена В. Зверинского. Т. V. Спб. , 1885, с. 870.
- ↑ (روسی) Демоскоп Weekly – г. Эривань
- ↑ ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ ۳۸٫۲ ۳۸٫۳ (روسی) Ethno-Caucasus: Армения
- ↑ Yerevan city: Ethnic Structure of De Jure Population National Statistical Service of the Republic of Armenia
- ↑ (ارمنی ) (روسی) V. Azatian et T. Hakopian, Երևան Ереван Yerevan, ИПО Parberakan, Erevan, 1989, p. 284.
- ↑ 2001 Census : ArmStat.
- ↑ "ArmStat, 2003 Census" (PDF). Archived from the original (PDF) on 15 September 2018. Retrieved 21 March 2008.
- ↑ Boniface, Brian; Cooper, Chris; Cooper, Robyn (2012). Worldwide Destinations: The Geography of Travel and Tourism (6th ed.). Taylor & Francis. p. 338. ISBN 978-0-415-52277-9.
The snow-capped peak of Ararat is a holy mountain and national symbol for Armenians, dominating the horizon in the capital, Erevan, yet it is virtually inaccessible as it lies across the border in Turkey.
- ↑ Avagyan, Ṛafayel (1998). Yerevan--heart of Armenia: meetings on the roads of time. اتحادیه نویسندگان ارمنستان. p. 17.
The sacred biblical mountain prevailing over Yerevan was the very visiting card by which foreigners came to know our country.
- ↑ Ramirez-Faria, Carlos (2007). Concise Encyclopaedia of World History. Atlantic. pp. 42–44. ISBN 81-269-0775-4.
- ↑ Tavernier, Jean-Baptiste. Les six voyages en Turquie, en Perse et aux Indes, Volume 1, p. 623
- ↑ Richard G. Hovannisian, The Republic of Armenia: The first year, 1918–1919, Universito of California, Los Angeles, 1971
- ↑ Steven R. Ward. Immortal, Updated Edition: A Military History of Iran and Its Armed Forces بایگانی‌شده در ۵ اکتبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine pp 43. Georgetown University Press, 8 January 2014 شابک ۱۶۲۶۱۶۰۳۲۵
- ↑ "The Turco-Mongol Invasions". Rbedrosian.com. Archived from the original on 22 July 2012. Retrieved 2012-05-22.
- ↑ Kouymjian, Dickran (1997), "Armenia from the Fall of the Cilician Kingdom (1375) to the Forced Migration under Shah Abbas (1604)" in The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century, ed. Richard G. Hovannisian, New York: St. Martin's Press, p. 4. شابک ۱−۴۰۳۹−۶۴۲۲-X.
- ↑ "Transport department of Yerevan Municipality" (به ارمنی). Retrieved 5 July 2016.
- ↑ "NASDAQ OMX Armenia". Capitalmarket.Banks.am. Archived from the original on 14 April 2010. Retrieved 2 July 2010.
- ↑ "Haroutiun Khatchatrian, " Un ambitieux agenda économique pour l'Arménie: Le nouveau gouvernement pourra-t-il relever le défi ? " sur Caucaz.com, le 18 juillet 2007" (به فرانسوی). Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 26 May 2008.
- ↑ "Stéphane/armenews, " Les prix de l'immobilier à Erevan en hausse en 2007 " sur Armenews, le 1er janvier 2008" (به فرانسوی). Archived from the original on 12 December 2008. Retrieved 26 May 2008.
- ↑ admin (۲۰۲۴-۰۹-۰۸). «top real estate agent in irvine». Saharcyrus (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۳.
- ↑ 亚美尼亚国家概况 (به چینی). 中华人民共和国外交部. Archived from the original on 2017-07-08. Retrieved 2017-07-08.
- ↑ "Yerevan to reclaim portions of city-owned leased space around Opera House to restore landscape". armenpress.am (به انگلیسی). 11 January 2019. Archived from the original on 11 January 2019. Retrieved 2019-03-17.
- ↑ "Armenian directing and locating system". Hi-loc.com. Archived from the original on 1 July 2011. Retrieved 8 August 2011.
- ↑ "Էրեբունի վարչական շրջանում բացվել է Երեւան-Լիոն բարեկամության խորհրդանիշ Լիոնի ա". news.am. Archived from the original on 19 June 2018. Retrieved 3 January 2021.
- ↑ ۶۰٫۰۰ ۶۰٫۰۱ ۶۰٫۰۲ ۶۰٫۰۳ ۶۰٫۰۴ ۶۰٫۰۵ ۶۰٫۰۶ ۶۰٫۰۷ ۶۰٫۰۸ ۶۰٫۰۹ ۶۰٫۱۰ ۶۰٫۱۱ ۶۰٫۱۲ ۶۰٫۱۳ ۶۰٫۱۴ ۶۰٫۱۵ ۶۰٫۱۶ ۶۰٫۱۷ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامYerevan twinnings 2وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ "A Message from the Peace Commission: Information on Cambridge's Sister Cities," 15 February 2008. Retrieved 12 October 2008.
- ↑ Richard Thompson. "Looking to strengthen family ties with 'sister cities'," Boston Globe, 12 October 2008. Retrieved 12 October 2008.
- ↑ "Tbilisi Sister Cities". Tbilisi City Hall. Tbilisi Municipal Portal. Archived from the original on 24 July 2013. Retrieved 2013-08-05.
{{cite web}}: External link in|work= - ↑ "Partner (Twin) towns of Bratislava". Bratislava-City.sk. Archived from the original on 28 July 2013. Retrieved 2013-08-05.
- ↑ "Pesquisa de Legislação Municipal - No 14471" [Research Municipal Legislation - No 14471]. Prefeitura da Cidade de São Paulo [Municipality of the City of São Paulo] (به پرتغالی). Archived from the original on 18 October 2011. Retrieved 2013-08-23.
- ↑ Lei Municipal de São Paulo 14471 de 2007 WikiSource (پرتغالی)
- ↑ listed on Yerevan Municipality Official Website as کیشیناو.
- ↑ "Oraşe înfrăţite (Twin cities of Minsk) [via WaybackMachine.com]" (به رومانیایی). Primăria Municipiului Chişinău. Archived from the original on 3 September 2012. Retrieved 2013-07-21.
- ↑ "Yerevan official web: Sister cities: Nice". Archived from the original on 6 October 2013. Retrieved 24 July 2016.
- ↑ «Riga and Yerevan sign for sister cities agreement». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۶.
- ↑ "Yerevan, Amman Become Sister Cities". Asbarez. 29 October 2014.
- ↑ ۷۲٫۰۰ ۷۲٫۰۱ ۷۲٫۰۲ ۷۲٫۰۳ ۷۲٫۰۴ ۷۲٫۰۵ ۷۲٫۰۶ ۷۲٫۰۷ ۷۲٫۰۸ ۷۲٫۰۹ ۷۲٫۱۰ ۷۲٫۱۱ ۷۲٫۱۲ ۷۲٫۱۳ ۷۲٫۱۴ ۷۲٫۱۵ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامYerevan partnershipsوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ "Partner Cities of Lyon and Greater Lyon". 2008 Mairie de Lyon. Archived from the original on 19 July 2009. Retrieved 17 July 2009.
- ↑ "Երևանի և Ստեփանակերտի քաղաքապետերը բարեկամության համաձայնագիր են ստորագրել بایگانی‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine." [Mayors of Yerevan and Stepanakert Sign Friendship Agreement]. Tert.am. 28 September 2012.
- «دانشنامه بزرگ اسلامی». دریافت‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۸.
کتابشناسی
[ویرایش]- Adalian, Rouben Paul (2002). Historical Dictionary Of Armenia. Lanham, Maryland: Scarecrow Press, Inc. p. 377-81. ISBN 978-0-8108-4337-0.
جستارهای وابسته
[ویرایش]پیوند به بیرون
[ویرایش]
ایروان در پروژه‌های خواهر
واژهٔ «ایروان» در ویکی‌واژه
پرونده‌های مرتبط در ویکی‌انبار
راهنمای سفر در ویکی‌سفر
| ||
کلیساها و حوزه‌های علمیه نوین ارمنیان | ||
|---|---|---|
| ارمنستان |    | |
| جمهوری آرتساخ | ||
| قفقاز | ||
| روسیه | ||
| اروپا | ||
| خاورمیانه |
| |
| آسیا | ||
| ایالات متحده آمریکا | ||
 | ||
 | ||
| عمومی | |
|---|---|
| کتابخانههای ملی | |
| سایر | |
وبگاههای موضوعی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| لغتنامهها و دایره المعارفها | |||||
- ایروان
- ارمنستان
- بنیانگذاریها در سده ۸ (پیش از میلاد) در آسیا
- بنیانگذاریهای دهه ۷۸۰ (پیش از میلاد)
- پایتختهای آسیا
- پایتختهای اروپا
- دهه ۷۸۰ (پیش از میلاد)
- شهرها و شهرکهای ارمنستان
- فرمانداری ایروان
- محوطههای باستانشناختی در ارمنستان
- مناطق مسکونی بنیانگذاریشده در سده ۸ (پیش از میلاد)
- مناطق مسکونی در ارمنستان
- منطقههای ارمنستان