Henry Kissinger

Henry Kissinger
Irudi gehiago
22. Chancellor of the College of William & Mary (en) 2000ko uztailaren 1a - 2005eko urriaren 1a ← Margaret Thatcher - Sandra Day O'Connor → 56. Ameriketako Estatu Batuetako Estatu Idazkaria 1973ko irailaren 22a - 1977ko urtarrilaren 20a ← Kenneth Rush (en) - Philip Habib (en) → 7. Segurantza Nazionaleko aholkularia 1969ko urtarrilaren 20a - 1975eko azaroaren 3a ← Walt Whitman Rostow (mul) - Brent Scowcroft →
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Heinz Alfred Kissinger
Jaiotza	Fürth, 1923ko maiatzaren 27a
Herrialdea	Alemaniar Inperioa  (1923 -  ezezaguna) Ameriketako Estatu Batuak  (1943 -  2023ko azaroaren 29a)
Heriotza	Kent, 2023ko azaroaren 29a (100 urte)
Hobiratze lekua	Arlingtongo Hilerri Nazionala
Familia
Aita	Louis Kissinger
Ama	Paula Stern
Ezkontidea(k)	Ann Fleischer (en)  (1949ko otsailaren 6a -  1964) Nancy Kissinger  (1974ko martxoaren 30a -  2023ko azaroaren 29a)
Haurrideak	ikusi Walter Kissinger (en)
Hezkuntza
Heziketa	George Washington Educational Campus (en) (1938 - 1940) City College of New York (en) (1941 - 1943) baliorik ez : Kontabilitate Harvard Unibertsitatea (1947 - 1950) Artean graduatu : politika zientzia Harvard Unibertsitatea (1950 - 1952) Arte-masterra : politika zientzia Harvard Unibertsitatea (1952 - 1954) Doktoretza : politika zientzia
Hizkuntzak	ingelesa alemana
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, politologoa, diplomazialaria, idazlea, ekintzailea, pedagogoa, autobiografialaria, enpresaburua eta Kanpo Harremanetarako ministroa
Parte-hartzailea World Economic Forum Annual Meeting 2013 (en) World Economic Forum Annual Meeting 2022 (en)
Enplegatzailea(k)	Harvard Unibertsitatea Kissinger Associates (en) Georgetowngo Unibertsitatea Rockefeller Brothers Fund (en)  (1956 -  1958)
Jasotako sariak	ikusi Bronze Star Medal  (1945) John Simon Guggenheim Memorial Foundation beka  (1965) Bakearen Nobel Saria  (1973) Knight Grand Cross of the Order of Merit of the Italian Republic  (1976ko azaroaren 10a) Askatasunaren Domina Presidentziala  (1977ko urtarrilaren 13a) Karlomagno Saria  (1987ko maiatzaren 28a) Eric M. Warburg Award  (1992) Britainiar Inperioko Ordenaren zaldun komendadorea  (1995) National Book Award  (1980) Bavarian Order of Merit Tomáš Garrigue Masaryk-en Ordena, lehen maila Order of Merit of Baden-Württemberg  (2007) Wateler Peace Prize  (1975) Ewald von Kleist award  (2009) Golden Plate Award Medal of Liberty  (1986) Francis Boyer Award  (1981) Knight Commander of the Order of St Michael and St George Grand Cross of the Order of Merit of the Republic of Poland Grand Cross 1st class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany Time Person of the Year  (1972) honorary doctor of the Peking University  (2005) honorary doctor of Waseda University Franz Josef Strauss Award  (1996) Financial Times Person of the Year  (1972) Bavarian Maximilian Order for Science and Art Great Immigrants Award  (2006) Tomáš Garrigue Masaryken Ordena Order of Saint Michael and Saint George Order of Merit of the Republic of Poland Order of Merit of the Federal Republic of Germany Order of Merit (Ukraine), 3rd class Presidential Medal of Distinction Ellis Island Medal of Honor Knights of Rizal Global Citizen Awards  (2012)
Kidetza	Batzorde Trilaterala Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Phi Beta Kappa Elkartea Harlem Globetrotters Academy of the Kingdom of for Royaume (en)
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Ameriketako Estatu Batuetako Armada
Gradua	sarjentu
Parte hartutako gatazkak	Bigarren Mundu Gerra Vietnamgo Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	judaismoa
Alderdi politikoa	Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa
henryakissinger.com

Henry Alfred Kissinger (Fürth, Alemania, 1923ko maiatzaren 27a - Kent, Connecticut, 2023ko azaroaren 29a) jatorri alemaniarreko politikari estatubatuarra izan zen, baita XX. mendeko eragin handiko nazioarteko analista ere. Ameriketako Estatu Batuen kanpo politikaren arduradun nabarmena izan zen.

Bizitza

Familia juduko kidea izanik, 1938an Ameriketako Estatu Batuetara emigratu zuen nazien jazarpena ekiditeko. Bost urte ostean estatubatuar nazionalitatea lortu zuen. Harvard-eko unibertsitatean ikasi zuen eta bertako irakasle izan zen, nazioarteko harremanetan espezializatuz.

1950eko hamarkadan abiarazi zuen karrera politikoa. John Fitzgerald Kennedyk izendatu zuen armen kontrola kudeatzeko erakundearen buru. Richard Nixon presidentearekin, berriz, Segurtasun Nazionalaren Kontseiluko buru izan zen eta 1973-77 urte bitartean estatu-idazkaria. Alderdi errepublikarreko kide egin zen, baina jatorri alemaniarra izateak zanpatu zuen Kissingerren presidente nahia.

Kissingerren figura Gerra Hotzaren garaiarekin lotzen da. SESBekin distentsioa lortzearen aldekoa zen. SESBen eta AEBen arteko SALT elkarrizketak bultzatu zituen gerra nuklearra ekiditeko. Maoren Txinarekin ere harreman diplomatiko zuzenak ireki zituen, Txinaren isolamendu diplomatikoaren amaiera bultzatuz.

Bere figura, ordea, Vietnamgo gerrarekin lotzen da. Hasieran gogortasun jarrera izan bazuen ere, AEBetako tropak erretiratzearen alde jokatu zuen geroago. Parisko elkarrizketen bidez bake prozesua prestatzeari ekin zion. Arrazoi horrengatik lortu zuen 1973. urtean Bakearen Nobel saria, Vietnam iparraldeko Le Duc Tho politikariarekin batera. Gerra amaitzen ez zela ikusita, azken horrek sariari uko egin zion, ez ordea Kissingerrek.

Kissingerren xede nagusia izan zen Amerika Latinar sozialismoaren zabalpena ekiditea. Onartzen da Kissingerren laguntza eta babesa 70. hamarkadan hainbat gobernu demokratikoen kontrako estatu kolpeetan. 1973an Txileko Salvador Allenderen aurkako estatu kolpean militarrak babestu zituen, baita Uruguayko gobernu progresista berriaren aurkako kolpean ere. Era berean, Kondor Operazioaren, hau da, oposizioaren aurkako jazarpen sistematikoaren arduradun nagusienetarikoa da. 1976. urteko Argentinako estatu kolpean, militarrek lagun izan zuten Kissinger.

Jimmy Carter presidentearen garaian karrera politikoa alde batera utzi zuen, baina nazioarteko aholkulari izaten jarraitu du Ronald Reaganen eta George W. Bushen gobernuetan.

Idazle ere aritu da, eta hainbat egunkarietako kronika politikoak idazteaz batera, The Necessity for Choice liburuaren egilea da.

Egun mugimendu asko daude Kissingerren aurkako prozesamendu judiziala zabaltzearen alde, baita Nobel saria kentzearen alde ere. Giza eskubideen urratzea egozten diote Vietnamgo gerran eta Latinoamerikako estatu kolpeetan.

2014ko urriaren 1ean zabaldu zenez, Henry Kissinger AEBetako Estatu idazkari izandakoak Kuba «zanpatzeko» plan bat egin zuen 1976an, Habanak Angolara tropak bidali zituelako. Bere helburua aire eraso masiboekin Kubako portuak suntsitzea zen, eta Guantanamoko basean marineak pilatuta lurretik eraso, bere hitzetan «blokeo gupidagabe, bizkor eta eraginkor bat» ezartzeko.

Bibliografia

• Holger Klitzing: The Nemesis of Stability. Henry A. Kissinger’s Ambivalent Relationship with Germany. WVT, Trier 2007, ISBN 978-3-88476-942-3.
• Robert D. Schulzinger: Henry Kissinger. Doctor of diplomacy. Columbia Univ. Pr., New York 1989, ISBN 0-231-06952-9.

Kanpo estekak

• Datuak: Q66107
• Multimedia: Henry Kissinger / Q66107