Giuseppe Verdi

Giuseppe Verdi
	; Irudi gehiago
Italiako Erresumako senataria
Italiako Erresumako diputatua
Bizitza
Jaiotza	Le Roncole (en) eta Italia, 1813ko urriaren 10a
Herrialdea	Parmako Dukerria ; Italiako Erresuma (1861eko martxoaren 17a - 1901eko urtarrilaren 27a)
Heriotza	Milan, 1901eko urtarrilaren 27a (87 urte)
Hobiratze lekua	Casa di Riposo per Musicisti (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: istripu zerebrobaskularra
Familia
Ezkontidea(k)	Margherita Barezzi (1836ko maiatzaren 4a - 1840ko ekainaren 19a); Giuseppina Strepponi (1859ko abuztuaren 29a - 1897ko azaroaren 14a)
Hezkuntza
Hizkuntzak	italiera
Irakaslea(k)	Vincenzo Lavigna; Ferdinando Provesi
Jarduerak
Jarduerak	musikagilea, orkestra zuzendaria, idazlea eta politikaria
Lan nabarmenak	ikusi La Traviata; Rigoletto; Aida; Nabucco; Trobalaria; Requiem (en) ; Falstaff (en) ; Quattro Pezzi Sacri (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena ; Knight Grand Cross of the Order of Saints Maurice and Lazarus ; Order of Saint Stanislaus ; Ohorezko Legioko zalduna (1847) ; Ohorezko Legioko gurutze handia ; Civil Order of Savoy ; Order of the Medjidie ; Knight grand cross of the order of the crown of Italy ; Commander's Cross of the Order of Franz Joseph ; Pour le Mérite ordena ; Order of Saint Stanislaus ;
Kidetza	Royal Swedish Academy of Music (en)
Mugimendua	erromantizismoa
Genero artistikoa	musika klasikoa; opera
Musika instrumentua	pianoa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	erromatar katolikoa
Alderdi politikoa	Eskuma Historikoa
	verdi.san.beniculturali.it eta giuseppeverdi.it

Giuseppe Fortunino Francesco Verdi (Le Roncole, Parma, Frantziako Lehen Inperioa, gaur egun Italia, 1813ko urriaren 10a – Milan, Italiako Erresuma, 1901eko urtarrilaren 27a) musikagilea izan zen, Erromantizismoaren garaikoa. Opera landu zuen, batik bat.

Lan ugariren egilea izan zen, haien artean Aida, Rigoletto, Il trovatore edo La traviata bezalako opera ospetsuak. Horrezaz gain, Macbeth eta Otelo, William Shakespearek idatzitako lanak, musikatu zituen.

Politikoki, Risorgimento, Italiaren batasunaren eta askatasunaren alde jardun zuen higikundearen pertsona enblematikoa izan zen. Ezaguna da Viva VERDI goiburua, Vittorio Emanuele Re D'Italia erregearen alde egiteko erabiltzen zutena.

Bizitza

Giuseppe Verdi Le Roncolen jaio zen 1813an. Haren aita Carlo Verdi izan zen eta ama, berriz, Luigia Uttini eta Parmako Dukerrian bizi ziren.

Herri hartan jaso zituen musikako lehen lezioak Ferdinando Provesiren tutoretzapean. Konpositore artista horrek Busseton hasi zituen ikasketak, hango merkataria zen Antonio Barezziren laguntzari esker. Berehala, bere herriko elizaren organo jotzaile bilakatu zen eta, behin baino gehiagotan saiatu zen Milango kontserbatorioan sartzen, 1833an lortu zuen arte, eta Milanen osatu zituen ikasketak Vincenzo Lavignarekin. 1835-1838. urteetan, Bussetoko Elkarte Filarmonikoko eta musika eskolako zuzendari izan zen.

Garai hartan, Barezziren alabarekin ezkondu zen, baina 1838-1840. urteetan emaztea eta bi seme-alabak hil zitzaizkion. Verdiren lehenengo emaztearen eta alabaren heriotza haren opera gustukoenekin eta ospetsuenekin bildu zituen. Opera horiek izan ziren, haren iritziz, garrantzi handienekoak, Rigoletto, La Traviata eta Il trovatore, alegia.

1842an, Nabucco operarekin lehen arrakasta lortu zuen eta Italiako musikagile gazte nagusietakoa bihurtu zen. Opera estreinatu zuenean, Garibaldi, Viktor Emanuel II.a Savoiakoa eta haien jarraitzaileak Italia batzeko ahaleginetan ari ziren. Eta Verdik, nahi gabe, austriarren aurkako borroka horri soinu banda jarri zion Nabuccori esker; Va pensiero, sull'ali dórate italiar Risorgimentoaren ereserki bilakatu zen. Kaleak Viva Verdi! oihuz eta pintaketaz bete ziren, baina leloak ez zuen soilik konpositorearekiko zaletasuna adierazten, austriarren zentsura saihesteko akronimoa baitzen. Benetan, Viva Vittorio Emanuelle Re d'Italia esan nahi zuen.^[1] Italia austriarren mendetik askatzeko higikundearen alde agertu zenez gero, Verdiren libretoei zentsura ezarri zitzaien zenbaitetan.

Londresen eta Parisen bizi ondoren, 1849an Bussetora itzuli eta han bizi izan zen bere bigarren emazte Giuseppina Strepponi kantariarekin. 1860an politikan parte hartu zuen eta Italiako lehen legebiltzarreko diputatu izan zen. Garai hartan, Verdi izan zen Europako operetan gehien antzezten zen egilea. Verdik garrantzia eman zion ahotsari, baita libretoari ere. Operak sortzen zituen arazoak konpontzen eta dramaren eta musikaren arteko batasuna lortzen ahalegindu zen. 26 bat opera idatzi zituen, eta baita eliza musika, kamera musika eta kantuak ere.

Lanak

Operak

Oberto, Conte di San Bonifacio, Milanen 1839an estreinatuta.
Un Giorno di Regno, 1840
Felice Romaniren melodrama
Nabucco, 1842
I Lombardi, 1843
Ernani, Venezia, 1844
I due Foscari, Erroma, 1844
Giovanna d'Arco, Milan, 1845
Alzira, Napoli, 1845
Attila, Venezia, 1846
Macbeth, Florentzia, 1847
I masnadieri, Londres, 1847
Jérusalem, Paris, 1847
Il corsaro, Trieste, 1848
La battaglia di Legnano, Erroma, 1849
Luisa Miller, Napoli, 1849
Stiffelio, Trieste, 1850
Rigoletto, Venezia, 1851
Il trovatore. Erroma, 1853
La traviata, Venezia, 1853
Les vêpres siciliennes, Paris, 1855
Le trouvère, Paris, 1857
Simon Boccanegra, Venezia, 1857
Aroldo, Rimini, 1857
Un ballo in maschera, Erroma, 1859
La forza del destino, San Petersburgo, 1862
Macbeth, Paris, 1865
Don Carlos, Paris, 1867
La forza del destino, Milan, 1869
Aida, Kairo, 1871
Otelo, Milan, 1887
Falstaff, Milan, 1893

Eliza musika eta opera ez dena

Requiem (1873-1874)
Stabat Mater (1895-1897)
Te Deum (1895-1897)
Messa per Rossini (1869) (1988an estreinatua Stuttgarten) (beste konpositore batzuekin konposatua)
Inno delle Nazioni (Nazioen ereserkia) (1862)
Quattro Pezzi Sacri (lehenengo entzunaldia 1898ko apirilaren 7an)
Mi Menorreko Soken Kuartetoa (1873)
Te Deum koroarentzat eta orkestrarentzat
Suoni la tromba (1848), Giuseppe Mameliren aberriaren himnoa letrarekin
Ave Maria (1880)

Abestiak:

Sei Romanze (1838)
- Non t'accostar all'urna (Jacopo Vittorelli)
- More, Elisa, lo stanco poeta (Tommaso Bianchi)
- In solitaria stanza (Jacopo Vittorelli)
- Nell'orror di note oscura (Carlo Angiolini)
- Perduta ho la pace
- Deh, pietoso, o addolorata (Luigi Balestra)
L'esule (1839) (Temistocle Solera)
La seduzione (1839) (Luigi Balestra)
Guarda che bianca luna: notturno (1839) (Jacopo Vittorelli)
Album di Sei Romanze (1845)
- Il tramonto (Andrea Maffei)
- La zingara (S. Manfredo Maggioni)
- Ad una stella (Maffei)
- Lo Spazzacamino (Felice Romani)
- Il Mistero (Felice Romani)
- Brindisi (Maffei)
Il poveretto (1847) (Maggioni)
L'Abandonée (1849) (Escudier)
Stornello (1869) (anonimoa)
Pietà Signor (1894) (Verdi eta Boito)

Obra galduak Verdik Bussetoko orkestrazale batentzat hainbat obra idatzi zuen, baina ez dira gorde, Verdik berak hautsi baitzituen, hain zuzen ere.

Asteroidea

1982ko urriaren 27an, asteroide bat aurkitu eta 3975 Verdi izena jarri zioten.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014-09-26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Nagore IRAZUSTABARRENA: Viva V.E.R.D.I. Argia.com. Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0) lizentziaz argitaratua.

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Giuseppe Verdi

Datuak: Q7317
Multimedia: Giuseppe Verdi / Q7317

[1] Nagore IRAZUSTABARRENA: Viva V.E.R.D.I. Argia.com. Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0) lizentziaz argitaratua.

[1]