Bake

Bakea da gizarte batek justiziaz, askatasunaz eta berdintasunaz bizi duen egoera bat, indarkeriarik edo gerrarik gabekoa.

Bakearen ikurra: uso zuria olibondo adaxkarekin.

Nazioarteko zuzenbidearen ikuspegitik, nazioarteko harremanak zuzentzeko eta estatuen botere politikoa arrazionalizatzeko tresna den aldetik, nazioarteko zuzenbideak bakea du oinarrizko balioetako bat, eta, beraz, funtsezko printzipio juridiko gisa ezartzen du indar armatua erabiltzeko debekua. Hitzarmen edo itun batean bakea terminoa txertatzen bada, gerra amaitzen dela ulertzen da, adibidez, Westfaliako Bakean gertatu zen bezala.

Bake sozialaz hitz egin daiteke, herrialde batean gizarte talde, klase edo estamentuen artean ulermena eta harreman onak daudenean. Norbanakoen eremuan, bakeak barne egoera bat aipatzen du, gorrotorik edo haserrerik gabea. Alde horretatik, agur tradizionalean aurki dezakegu «bakea zuekin» (edo hebreeraz xalom, edo arabieraz salam) esaten denean.

Bake kontzeptuarekin lotuta dago bakezaletasuna, hau da, gerrak ez dituela inoiz arazoak konpontzen, negoziazioak egin dezakeen bezala.

Historian, gizarte eta egile bakoitzak bakea eta bortizkeriarik eza ezberdin ulertu izan du. Esaterako, erromatarrek gudaren ukazio gisa ulertzen zuten. Bakea zentzu negatibo batean definitzen zuten: guda ez dena bakea da. Borrokarik ez dagoenean, «bakea» dago. Latinez pax = absentia belli da. Antropologia tradizionalak (dagoeneko zaharkitua) uste zuen kultura-eboluzioaren estatu zibilizatuak bakarrik jotzen zuela baketzat bakea modu positiboan, eta basakeria eta basakeria estatuek kultura-lehentasuna ematen ziotela gerrari, beste herri batzuk arakatzea eta gerra-bertuteak goraipatuz; muturreko kasuetan, antropofagia erritualizatuz. Horrela deskribatzen ziren herri primitibo batzuen ohiturak (kolonizazioa justifikatuz), herri historiko batzuen memoria historiografikoa (bikingoak edo hunoak, esaterako) eta «iluntzat» jotako garai historiko batzuena, hala nola Goi Erdi Arokoa.

Gaur egun bakea, era positiboago eta zabalago batez ulertzen da, indarkeria materialik eza ez baita bakearen sinonimotzat hartzen. Hau da, bortxakeria fisikorik eza (indarkeria zuzena, hilketak, pertsonen edo taldeen aurkako errepresio bortitza...) eta egiturek (juridikoek, administratiboek eta sozio-ekonomikoek) sortzen duten bortizkeriarik ez ematea esan nahi du. Azkenengo definizio honi gagozkiola, bakerik ezaren adibide pobrezia genuke, izan ere, honakoak bere jatorria egitura ekonomiko bidegabe batean dauka.

Era berean, Nazio Batuen Erakundea (NBE) eta nazioarteko beste hainbat antolakunde bakea zentzu positiboago batean definitzen eta honako kontzeptuan sakontzen saiatu dira.

Irailaren 21ean ospatzen da Munduko Bakearen Eguna nazioarte-mailan.

Etimologia

Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoaren arabera, bake hitzak latinezko pax hitzaren pacem akusatiboan du jatorri. Gainera, «aski antzinako mailegua behar du, bigarren silabako herskari ahoskabea gorde baitu, latinezko hitzaren egitura bisilabikoarekin batean».

Sabindarren euskara garbian bakeari gentza esaten zaio, eta bertatik eratorritakoa da Gentzane emakume-izena.

Bake kontzeptuak zenbait autoreren arabera

• I. Ching-ean, geldialdia da bakearen aurkakoa. Sinbolikoki, horrek adierazten du bakea ez dela absolutua, etengabeko bilaketa baizik. Eta, gainera, gatazka ez dela bakearen aurkakoa adierazi du. Bakerako bidean komeni da gatazka aldatzea, ez kentzea. Indarkeriarik gabeko kudeaketak gatazkaren eraldaketa baketsuaren izapide honen isla dira.
• Kant-ek Bake iraunkorrari buruzko ituna idatzi zuen.
• Martin Luther King-ek Birminghameko Gutuna idatzi zuen, kartzelan idatzia: «Benetako bakea ez da tentsiorik eza soilik: justizia izatea da».
• Rotterdameko Erasmo Herbehereetako filosofoak adierazi zuen "Bakerik desabantailatsuena gerra bidezkoena baino hobea da".

Bakearen nozioa Biblian

Bakearen eta Estatuaren zorionaren alegoria. Bakea justiziaren eta gobernu onaren ondorio logikoa zen, nazio bat loratu eta fruktifikatzearekin lotzen zen. Rubensen tailerrari esleitutako obra, Víctor Balaguer Museoko liburutegian kontserbatua.

Itun Zaharrak shalom («bakea» hebreeraz) adierazpena erabiltzen duenean, batez ere agurretan, ongizate material eta espirituaz ari da: «Bakea zurekin» edo «zuekin» (cf. Gn 29, 6) eta, alde horretatik, ez da gerraren aurkakoa. Bake hori Jainkoarengandik baino ezin da etorri, bere herriak Aliantzarekiko duen leialtasunaren ordain gisa eman nahi baitu, nahiz eta bakea, bere adierarik osatuenean, Bakearen Printzea deitzen zaion Mesiasen garairako espero den (cf. Is 9, 6). Gainera, aukeratutako herrikoak ez direnek ere aldarrikatzen du (cf. Zc 9, 6, 72, 7).

Kristorekin elkartzeagatik eta berak lortu duen adiskidetzeagatik esan daiteke guztien arteko benetako bakeaz hitz egin daitekeela judu edo jentil horiek (cf. Rm 5, 1-5, Ef 2, 14-22). Oro har, adiera positiboan, lasaitasun- edo gelditasun-egoera gisa definitzen da, eta, kontrako noranzkoan, egonezinik, indarkeriarik edo gerrarik eza gisa.

Bibliako "bakea" hitzak esanahi asko ditu. The New International Dictionary of New Testament Theology-n ageri den bezala, batzuk hauek dira: "Itun Zaharrean zehar, [shalom] (bakea) ongizatea barne hartzen du hitzaren zentzurik zabalenean (Jud. 19:20); oparotasuna (Sal 73, 3), gaiztoei dagokienez ere; gorputz-osasuna (Isaia 57:18[, 19]; Sal. 38:3); kontent [...] (Gen. 15:15, etab.); nazioen eta gizonen arteko harreman onak ([...] Jud. 4:17; 1 Kron. 12:17, 18); salbazioa ([...] Jer. 29:11; cf. Jer. 14:13)».

Bestalde, Jesusek zentzu mistikoa ematen dio bakeari Itun Berrian, Bera dela haren jabea eta bere ikasleei eman diezaiekeela esanez (Jn 14:27). Bake hori ez da munduak eskaintzen duena bezalakoa (ondasun materialak, oparotasuna, osasuna, etab.), eta Beragan fedearen eta obedientziaren bidez bakarrik lor daiteke. Jainkozko eta naturaz gaindiko bake baten bertsio hori Pablo de Tarsok bere gutun batean berresten duela dirudi (Flp 4:7), bertan idazten baitu Jainkoaren bakeak ulermen guztia gainditzen duela eta, beraz, giza logikatik kanpo dagoela.

Barne-bakea Eliza Katolikoan

Eliza katolikoak dio munduan bakerik ez izatea gizakiaren barruko bakerik ezetik datorrela. Eta esaten dute, halaber, Jainkoarekiko harremanak ekarriko duela arimaren bakea.

Jaunartze hori lortzeko modu asko proposatzen dituzte, eta horien artean dago zenbait autorek irakatsitako espirituaren bereizketa, baina Ignazio Loiolakoak bere Ariketa Espiritualetan modu berezian sistematizatua.

Are gehiago, esaten dute deabruak bakea kendu nahi diola gizakiari, eta Jainkoarengandik datozen gauzen ikurra dela.

Pax erromatarra

Pax Romana («bake erromatarra») Erromako Goi Inperioan (Kristo ondorengo I. eta II. mendeak) Mediterraneoaren arroan lortutako bake egoera erlatiboa izan zen, eta adierazpen horren zenbait parafrasi aplikatu zaizkie (Pax Mongolica, Pax Hispanica, Pax Britannica, Pax Americana) bere potentzia duen egoera historikoei.

Bakezaletasuna eta indarkeriarik eza

Bakezaletasuna gerra, militarismoa (zerbitzua barne) edo indarkeriaren aurkakoa da. Bakezaletasuna hitza Émile Arnaud bakezale frantziarrak sortu zuen eta beste bakezale batzuek onartu zuten 1901ean Glasgown egindako hamargarren Bakearen Kongresu Unibertsalean. Erlazionatutako terminoa ahimsa da (ez egin kalterik), Indiako erlijioetan filosofia nagusia dena, esate baterako. Hinduismoa, budismoa eta jainismoa. Konnotazio modernoak berritsuak diren arren, XIX.mendeaz geroztik azalduta, antzinako erreferentziak ugariak dira.

Garai modernoetan, León Tolstoik bere azken lanekiko interesa piztu zuen, batez ere Jainkoaren Erreinuan zure baitan dago. Mahatma Gandhik proposatu zuen indarkeriarik gabeko oposizio sendoa egitea «satyagraha» deitu zion horri, funtsezkoa Indiako Independentzia Mugimenduan duen zereginean. Haren eraginkortasuna inspirazio-iturri izan zen Martin Luther King Jr., James Lawson, Mary eta Charles Beard, James Bevel, Thich Nhat Hanh eta beste askorentzat eskubide zibilen aldeko mugimenduan.

Indarkeriarik eza norberari edo besteei kalterik ez egitea da, edozein baldintzatan. Pertsonei, animaliei eta/edo ingurumenari min egitea emaitza lortzeko beharrezkoa ez delako ustetik etor daiteke, eta indarkeriaren abstentzioaren filosofia orokorraz hitz egin dezake. Printzipio moral, erlijioso edo espiritualetan oinarritu daiteke, baina arrazoiak ere estrategikoak edo pragmatikoak izan daitezke.

Indarkeriarik ezak elementu «aktiboak» edo «ekintzaileak» ditu, hau da, sinestunek, oro har, onartzen dute indarkeria ezaren beharra aldaketa politiko eta soziala lortzeko bitarteko gisa. Hala, adibidez, tolstoiar eta gandhista biolentziarik eza filosofia bat eta gizartea aldatzeko estrategia bat da, indarkeriaren erabilera baztertzen duena, baina, aldi berean, indarkeriarik gabeko ekintza (erresistentzia zibila ere esaten zaio) zapalkuntzaren onarpen pasiboaren edo haren aurkako borroka armatuaren alternatiba gisa ikusten du. Oro har, indarkeriarik ezaren filosofia aktibistaren aldekoek hainbat metodo erabiltzen dituzte gizarte-aldaketarako kanpainetan, hala nola hezkuntzarako eta pertsuasiorako forma kritikoak, lankidetza masiborik eza, desobedientzia zibila, indarkeriarik gabeko zuzeneko ekintza eta gizartean, politikan, kulturan eta ekonomian esku hartzeko moduak.

Teoriak

Bakearen azterlanen munduan «bakeari» buruzko teoria asko daude. Teoria horiek deseskalada, gatazken eraldaketa, desarmea eta indarkeriaren amaiera aztertzen dituzte. «Bakea» hitzaren definizioa aldatu egin daiteke erlijioaren, kulturaren edo aztergaiaren arabera.

Botere-oreka

Jarrera «errealista» klasikoa da estatuen arteko ordena sustatzeko eta, beraz, bake-aukerak areagotzeko giltzarria estatuen arteko botere-orekari eustea dela; egoera horretan, estatu bat bera ere ez da hain menderatzailea, «legea gainerakoei» ezarri ahal izango diena. Ikuspegi horren erakusleek Metternich, Bismarck, Hans Morgenthau eta Henry Kissinger sartu dituzte. Hugo Grotiusen tradizioan, Thomas Hobbes-en tradizioan baino gehiago, zerikusia duen ikuspegi bat "nazioarteko harremanen teoriaren eskola ingelesa" delakoak artikulatu zuen, hala nola Martin Wightek Power Politics (1946, 1978) liburuan eta Hedley Bullek The Anarchical Societyn (1977).

Egoera batzuetan botere-oreka mantentzeak gerrara joateko borondatea eska zezakeenez, zenbait kritikarik botere-oreka baten ideia ikusi zuten, bakea sustatu beharrean gerraren sustapen gisa. Hori erabateko kritika izan zen Lehen Mundu Gerran sartzea justifikatu zuten Aliatuen eta Elkartuen Potentzien aldekoen artean, Alemaniak hegemoniaren alde egindako apustu baten Europako botere-orekari eustea beharrezkoa zelako.

XX. mendearen bigarren erdian, eta bereziki gerra hotzean, boterearen oreka-modu berezi bat sortu zen, elkarrenganako disuasio nuklearra, potentzia handien arteko bake-gakoari buruz asko onartutako doktrina gisa. Kritikariek argudiatu zutenez, armategi nuklearrak garatzeak areagotu egiten zituen gerrarako aukerak, eta «aterki nuklearrak», berriz, «seguru» egiten zituen gerra txikiagoetarako (adibidez, Vietnamgo gerrarako eta Txekoslovakiako inbasio sobietarrerako, Pragako Udaberria amaitzeko), eta, horren ondorioz, gerra horiek probableagoak dira.

Merkataritza librea, interdependentzia eta globalizazioa

Liberalismo klasikoaren printzipio nagusia zen, adibidez, . mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako pentsalari liberal ingelesena, merkataritza libreak bakea sustatzen zuena. Adibidez, Cambridgeko John Maynard Keynes ekonomialariak (1883-1946) ideia horretan «hezi» zela esan zuen, eta zalantzan jarri gabe mantendu zuen 1920ko hamarkada arte, gutxienez. Lehen Mundu Gerraren aurreko hamarkadetako globalizazio ekonomikoan, Norman Angell eta beste idazle batzuek argudiatu zuten potentzia handien arteko interdependentzia ekonomikoaren hazkundeak haien arteko gerra alferrikakoa eta, beraz, ezinezkoa zela. Argudio hori 1913an egin zuen. Handik urtebetera, ekonomikoki elkarrekin lotuta zeuden Europako estatuak geroago Lehen Mundu Gerra izenez ezagutuko zirenen barruan sartu ziren.

Ideia horiek garrantzia hartu dute berriro internazionalista liberalen artean XX. mendearen amaierako eta XXI. mendearen hasierako globalizazioan. Ideia horiek kapitalismoa bakearekin koherentetzat hartu dute, eta harentzat ere egokia dela ikusi dute.

Gerra-jokoa

Bakearen eta gerraren jokoa jolasen teoriaren ikuspegia da, bakearen eta gatazken arteko harremana ulertzeko.

Jokoaren hipotesia, hasiera batean, talde akademikoek eta ordenagailu bidezko simulazioek erabili zuten, lankidetza- eta eraso-estrategiak aztertzeko.

Bakegileak denborarekin aberatsago bihurtu ziren heinean, argi geratu zen gerra egiteak hasieran uste baino kostu handiagoak zituela. Ondotxo aztertutako estrategietako bat, aberastasuna azkarrago lortu zuena, Genghis Khanen oinarritu zen, hau da, etengabeko erasotzailea, gerrak etengabe baliabideak lortzeko egiten duena. Horren ondorioz, ordea, «probokatzaile atseginaren estrategia» deritzona garatu zen, hau da, baketzaile bat, eraso egin arte, eta, besterik gabe, noizbehinkako barkamena lortzeko hobetu zen, baita erasoa jasaten duenean ere. Jokalari bakoitzarentzat bikoteka egindako joko guztien emaitzak gehitzean, ikusten da zenbait jokalarik aberastasuna irabazten dutela elkarren artean lankidetzan arituz, etengabe oldarkorra den jokalari bat sendatzen duten bitartean.

Sozialismoa eta kapitalismo administratua

XIX. eta XX. mendeetako idazle liberal sozialistak, komunistak eta ezkerrekoak (adibidez, Lenin, J.A. Hobson-ek, John Stracheyk) argudiatu zuten kapitalismoak gerra eragin zuela (adibidez, nazioarteko gatazketara eramaten duten lehia inperialak edo ekonomikoak sustatuz). Horren ondorioz, batzuek argudiatu zuten nazioarteko sozialismoa funtsezkoa zela bakerako.

Hala ere, 1930eko hamarkadan kapitalismoak gerra eragiten zuela zioten idazle horiei erantzunez, John Maynard Keynes ekonomialariak (1883-1946) argudiatu zuen administratutako kapitalismoak bakea bultza zezakeela. Horrek politika fiskal eta monetarioen nazioarteko koordinazioa ekarri zuen, herrialdeen interesak elkarren artean aurrez aurre jarri ez zituen nazioarteko moneta-sistema eta merkataritza-askatasun handia. Ideia horiek dira Keynesek Bigarren Mundu Gerran egindako lanaren oinarria. Lan horren ondorioz, Nazioarteko Moneta Funtsa eta Munduko Bankua sortu ziren 1944an Bretton Woods-en, eta, geroago, Aduanetako Muga-zergei eta Merkataritzari buruzko Akordio Orokorra (ondoren, Munduko Merkataritza Erakundea).

Justizia eta osotasuna

Johan Galtung teorialari norvegiarraren ('Bake positiboari' buruzko bakearen ikerketaren arloko aitzindarietako bat) eta Maine Gray Cox-en koadreroaren idatzietatik ikasita, teorialari, ekintzaile eta profesionalen partzuergo batek, John Woolman College-ren ekimen esperimentalean, «bake aktiboaren» teoria lortu du. Teoria horrek, hein batean, aldarrikatzen du bakea triada baten zati dela, justizia eta osotasuna (edo ongizatea) ere badituena, hebea temprana shalom hitzaren esanahiaren interpretazio biblikoekin bat datorren interpretazio bat.. Gainera, partzuergoak Galtung-en irakaskuntza integratu du bakea ezartzearen, bakea mantentzearen eta bakea finkatzearen esanahien gainean, formulazio edo egitura triadiko eta interdependente batean ere sar daitezen. Vermont John V. Wilmerdingeko koadreroak bost hazkunde-etapa proposatzen ditu, gizabanakoei, komunitateei eta gizarteei aplika dakizkiekeenak. Etapa horietan, lehenik eta behin, jende gehienak horrelako arazoez duen kontzientzia «azalekoa» gainditzen da, eta elkarren segidan agertzen dira baiezkotasuna, bakezaletasuna, erresistentzia pasiboa, erresistentzia, eta, azkenik, bake aktiboa, bakea finkatzeko eta finkatzeko.

Nazioarteko zuzenbidea eta antolaketa

Gizon bat, bandera zuria daramana

Bakearen teoriarik eragingarrienetako bat, batez ere Woodrow Wilson-ek 1919ko Parisko Bake Konferentzian Nazioen Elkartearen sorrera zuzendu zuenetik, hau da: bakeak aurrera egingo du estatuen nahitako anarkia ordezkatzen bada, sustatutako nazioarteko zuzenbidea garatuz. eta nazioarteko erakundeen bidez aplikatzen da, hala nola Nazioen Liga, Nazio Batuak eta nazioarteko beste erakunde funtzional batzuk. Ikuspuntu horren lehen adierazle garrantzitsuenetariko bat Alfred Eckhart Zimmern izan zen, adibidez, 1936ko Nazioen Liga eta Zuzenbide Estatua liburuan.

Nazioz gaindiko elkartasuna

Nazioarteko harremanei buruzko pentsalari «idealista» askok ―adibidez, Kant-en eta Karl Marxen tradizioetan― argudiatu dute bakerako gakoa herrien arteko elkartasun-moduren bat (edo pertsona-motak) haztea dela, gerra eragiten duten nazioen edo Estatuen arteko banaketa-lerroak barne hartzen dituena.

Horren bertsio bat nazioen arteko nazioarteko ulermena sustatzea da, ikasleen nazioarteko mugigarritasunaren bidez; Cecil Rhodesek Rhodes Bekak eta haien ondorengoak sortzeko ideia are aurreratuagoa, hala nola J. William Fulbright.

Beste teoria bat da bakea herrialdeen artean garatu daitekeela baliabide hidrikoen kudeaketa aktiboan oinarrituta.

Lyotard-en postmodernismoa

Wolfgang Dietrich, Wolfgang Sützl eta Innsbruck-eko Bakearen Ikasketa Eskolari jarraituz, bake-pentsalari batzuek bakeari buruzko edozein definizio bakar eta orokor alde batera utzi dute. Aitzitik, adiskide askoren ideia sustatzen dute. Bake-definizio bakar eta egokirik ez dagoenez, bakea pluraltasun gisa hauteman behar dela diote. Bakearen ulermen postmoderno hori Jean Francois Lyotard-en filosofian oinarritu zen. Bake transarrazionala eta eragindako gatazken eraldaketa kontzepturik berrienean oinarritu zen.

2008an, bakea interpretatzeko bost familia deiturikoetara zabaldu zuen bere ikuspegia Dietrichek: ikuspegi energetikoa, morala, modernoa, postmodernoa eta transarrazionala. Transarrazionaltasunak bake modernoaren ulermen arrazionala eta mekanizista batzen ditu, modu erlazionalean eta kulturan oinarrituta, narrazio espiritualekin eta interpretazio energetikoekin. Transraziozko adiskideen ulermen sistemikoak bezeroa ardatz duen gatazken eraldaketa-metodo baten alde egiten du, ikuspegi elektibo deritzonaren alde.

Bake-sariak

Bakearen Nobel saria

Bakearen Nobel Saria (Norvegieraz eta suedieraz, Nobels fredspris) Alfred Nobel arma fabrikatzaile, asmatzaile eta industrial suediarrak ezarri zituen bost Nobel sarietako bat da, Fisika, Kimika, Fisiologia edo Medikuntza, Literatura sariekin batera. 1901az geroztik urtero ematen da (salbuespen batzuk salbuespenetan emateari utzi dio) "nazioen arteko anaitasunaren, altxatutako armadak ezabatzearen edo murriztearen eta bake akordioen ospakizun eta sustapenaren alde gehiago edo hobeto lan egin duenari. », Alfred Nobelen beraren borondatearen arabera.20 21 Nobelen borondatez, Norvegiako Nobel Batzordeak hautatzen du hartzailea, Norvegiako Parlamentuak erabakitako bost pertsonako batzordeak.

Sari hori Oslon (Norvegia) ematen den bakarra da —beste laurak ordu geroago ematen dituzte, Stockholmen—. 1990az geroztik, saria urtero ematen da abenduaren 10ean Osloko Udaletxean —lehen, Osloko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultatean (1947-1989), Norvegiako Nobel Institutuan (1905-1946) eta Institutuan ematen zen. Norvegiako Parlamentua (1901-1904).

Izaera politikoa dela eta, sariak hainbat polemika izan ditu bere historian zehar.

Beste sari batzuk

• Bakearen Lenin Saria

Bakearen neurketa

Bakearen kontzeptua definitzen saiatzean agertzen diren zailtasunek azal dezakete zergatik diren hain gutxi munduko nazioetako bake-egoera neurtzeko saioak. Bake Globalaren Indizea munduko herrialdeetako bake-mailak neurtzeko eta bakea bultzatzen duten indar batzuk identifikatzeko ahalegina da. Indizeak indarkeriarik eza bezala definitutako bakea neurtzen du. Proiektuak bi aldeetatik neurtzen du bakea. Lehenengo helburua da puntuazio-eredu bat eta munduko bake-indize bat sortzea, 149 nazio beren bake-egoera erlatiboen arabera ordenatzeko. Horretarako, 23 adierazle erabiltzen ditu: nazioaren gastu militarrak, inguruko herrialdeekiko harremanak eta giza eskubideekiko errespetua. Adierazleak aukeratu dira, datu multzo onenak baitira, bakerik badagoen edo ez adierazten dutenak, eta bi datu kualitatibo eta kuantitatiboak dituzte, iturri fidagarri batzuetatik lortuak. Bigarren helburua Bake Globalaren Indizetik lortutako datuak erabiltzea da, gizarte baketsuen sorreran eta mantentzean eragina izan dezaketen determinatzaile edo indar posible batzuen garrantzi erlatiboari buruzko ikerketak hasteko —demokrazia- eta gardentasun-mailak, hezkuntza eta ongizate nazionala barne—, bai barnetik bai kanpotik.

Bakearen kultura

Bakearen kultura da bizitzari, gizakiari eta haren duintasunari buruzko balioak, jarrerak eta portaerak biltzen dituen ideia multzoa, lehen mailan ipintzen dituena giza eskubideak, indarkeria mota guztiak baztertzea eta askatasunaren, justiziaren, elkartasunaren eta tolerantziaren printzipioekiko atxikimendua, herrien, taldeen eta pertsonen arteko ulermenarekin batera.

Bigarren Mundu Gerra amaitzean, Nazio Batuen Erakundea sortu zen, bakea mantentzeko, lankidetza ekonomikoa, kulturala, soziala eta humanitarioa sustatzeko, estatuen segurtasuna bermatzeko, berdintasun eta autodeterminazio printzipioetan oinarrituta, eta giza eskubideak zaintzeko. Arma nuklearren lasterketa hasi eta gutxira, mundu osoan gerra nuklearra izateko arriskuarekin, bakearen aldeko ikerketa sortu zen. Bakea balio absolututzat hartzen hasi zen, eta haren ikerketak nazioarteko gizartea komunitate global bihurtzea du helburu.

Ikurrak

Bakea edo mugimendu bakezalea irudikatzen duten hamar ikur baino gehiago daude: olibondoaren adarra, uso zuria, zirkulua lau lerroekin (☮), hatzekin egindako garaipenaren ikurra, bakearen edo ortzadarraren bandera, edo mitxoleta zuriak, besteak beste.

CNDren ikurra

CNDren ikurra

Zirkulua lau lerro zuzenez banatua, oro har nazioartean bakearen ikurtzat hartzen dena, 1958ko otsailaren 21ean diseinatu zuen Gerald Holtomek, CND (Campaign for Nuclear Disarmament, «Armagabetze nuklearrerako kanpaina») britainiarraren protesta ekitaldi baterako. Geroago, 1960ko hamarkadan, ikurra beretzat hartu zuten gerraren aurkako mugimenduak, kontrakulturak eta, orobat, garaiko herri kulturak.

Ikur hori Estatu Batuetara eraman zuen 1958an, Albert Bigelow ekintzaile bakezaleak, eta 1960an, Philip Altbach ikasleak ospetsu egin zuen, Bakearen aldeko Ikasleen Batasunari proposatu zionean ikur hori zuten afixak campusetan banatzeko. 1960ko hamarkadaz geroztik, ikur ezaguna izan zen nazioartean, Baby boom garaian jaiotakoek gerraren aurka protesta egiteko erabili baitzuten.

Uso zuria

Bakearen usoa

Uso zuria, mokoan olibondo adartxo bat duela, tradizio biblikoan dago, nahiz unibertsalki onartua izan zen XX. mendean izandako gerren ondoren, bakearen ikur gisa. Judaismoan, kristautasunak eta islamak olibondo ziri batek bakea irudikatzen du.

Pentateukoak, Itun Zaharrak eta Koranak azaltzen dute ezen, Noeren ontziaren kontakizunean (Genesiaren 8:11 Liburua), hark uso bati eskatu ziola ikusteko zein zen munduaren egoera, Uholde Handiaren ondoren; itzuli zenean, mokoan olibondo ziri bat zuela agertu zen, adierazi nahirik urak beheratuta zeudela jada, hori da, uholdea amaitua zela eta, hala, olibondo baten adartxoa hartu ahal izan zuela.

Bakearen beste ikur batzuk

Bakearen beste ikur bat izan daiteke garaipenaren ikurra; Vietnamgo gerraren aurkako protestetan ―eta, oro har, gerren aurkako ondorengo protestetan―, bakearen sinbolo bihurtu zen. Hippy mugimenduari esker zabaldu zen, eta gaur egun oraindik ere erabiltzen da.

Bakearen bandera zazpi zerrendaz egina dago, ostadarraren koloreekin, eta «bakea» hitza letra zuriz erdian idatzia (ez da nahasi behar LGTB banderarekin, sei zerrenda besterik ez baititu: ez dauka turkesa koloreko zerrenda eta lehen zerrenda gorria da). Era horretako lehen banderak italieraz idatzitako «pace» hitzarekin egin ziren, eta Picassok marraztutako uso bat zeramaten. Diseinu berria 1961ean agertu zen Italian, bakearen aldeko martxarako. 2003an Iraken inbasioaren ondorioz, bakearen banderak ospe handiagoa hartu zuen: Amnistia Internazionalaren arabera, urtean mila bat ekoiztetik milioi batzuetara igaro ziren.

Bakearen ikurtzat erabili izan dira hebreerazko xalom (שָׁלוֹם) eta arabierazko salam (سلام) hitzak; bietan, hitzak «bakea» besterik ez du esan nahi. Bi hitzen bateratzeak adierazten du «bakea Ekialde Hurbilean» eta arabiar-israeldar gatazkaren amaiera.

Bakearen beste sinbolo batzuk izan daitezke: mitxoleta zuriak, kurrilo hegaztiak, Japoniar kanpaia, bakearen aldeko kulturaren logoa (edo Roerich itunaren logoa), datil palmondoak, fusil apurtua (antimilitarismoa eta indarkeria eza), eta kasko bat barruan lore bat duela (kontzientzia eragozpena eta intsumisioa).

Bakearen aldeko kantak eta ekitaldi zehatzak

Ulerturik bakea ez dela, soilik, gerrarik ez izatea, baizik, gainera, justizia, aukera-berdintasuna eta giza eskubideekiko errespetua nagusi den egoera orokor bat, ekimen erabat bakezale gisa sailka daitezke aldarrikapen ekintza zehatz batzuk. Irizpide horri jarraiki, kanta eta ekitaldi hauek zerrendatu daitezke:

• 1947. Lucille Simmons kantariak, Charlestonen (Hego Karolina, Estatu Batuak) egindako greba batean, lehenengo aldiz abestu zuen We shall overcome kantaren lehen bertsioa.
• 1948. Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala.
• 1963. Bob Dylan kantariak Blowin' in the Wind kanta kaleratu zuen.
• 1963. Washingtonen agerraldi handi bat egin zen, lanaren eta askatasunaren alde.
• 1967. Raimon kantariak Sobre la pau kanta argitaratu zuen.
• 1968. Lluís Llach abeslariak L'estaca kaleratu zuen.
• 1969. John Lennonek Give Peace a Chance izenburuko abestia argitaratu zuen.
• 1982. Estitxu kantariak Bakea'ren urtxo xuria kanta kaleratu zuen.

Ikus gainera

• Bake armatua
• Barne-bakea

Kanpo-estekak

• (Ingelesez)Peace monuments around the world.

• Datuak: Q454
• Multimedia: Peace / Q454
• Aipu famatuak: Bakea