Arroxela
| Arroxela La Rochelle | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Frantziako udalerria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Frantzia | ||||||||||
| Frantziaren banaketa administratiboa | Metropolitar Frantzia | ||||||||||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||||||||||
| Departamendua |  Itsas Charente | ||||||||||
| Barruti | La Rochelleko barrutia | ||||||||||
| Alkatea | Maxime Bono (en)  | ||||||||||
| Izen ofiziala | La Rochelle | ||||||||||
| Jatorrizko izena | La Rochelle | ||||||||||
| Posta kodea | 17000 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 46°09′34″N 1°09′05″W / 46.1594°N 1.1514°W | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 28,43 km² | ||||||||||
| Altuera | 4 m, 0 m eta 28 m | ||||||||||
| Mugakideak | Aytré, L'Houmeau, Lagord, Périgny, Puilboreau eta Rivedoux-Plage | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 78.535 (2021eko urtarrilaren 1a) 1.325 (2020) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 2.762 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Telefono aurrizkia | 546 | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Petrozavodsk, Lübeck, New Rochelle, Akre, Essauira, Santiago de Figueiró (en) , Corrientes eta Newport | ||||||||||
| larochelle.fr | |||||||||||
Arroxela[1] (frantsesez La Rochelle) Itsas Charente (17) departamenduko hiriburua da, Ozeano Atlantikoaren ertzean dagoena. Frantzia mailan arrantzari dagokionez Arroxelako portuak garrantzi handia du.
Joanes Leizarragak hiri honetan argitaratu zuen Testamentu Berria 1571ean, euskarazko lehen Biblia.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]X. mendean lehenbizi agirietan agertu zenean herrixkak Rochella (gaskoizko Roche- haitz- hitzaren txikigarria) zuen izena. XI. mendean hiri-gutun (charte de commune) lortu zuen.
Ré uhartetik gertu bere kokapen estrategikoari esker, Euskal Herria eta Bretainia arteko portu nagusi bilakatu zen eta Ingalaterra eta Hansarekin merkataritza-harreman estuak landu zituen. Ehun Urteko Gerran ingelesen eskuetan izan zen 1372an, Arroxelako guduan Gaztelak ingelesak menderatu arte.[erreferentzia behar]
Merkataritza-harremanak eta Parisetik urrun egoteak erreforma bultzatu zuen hirian eta protestanteen hiriburu bilakatu zen[2]. 1571n bertan babestu ziren higanotak Joana III.a Nafarroakoak zuzenduak. Karlos IX.a Frantziakoak autonomia hau bukatzeko asmoz, hiria setiatu zuen baina ingelesen laguntzari esker hiria eustea lortu zuen.
XVIII. mendearen hasieran, biztanleriaren % 90 protestante zen eta ardo, gatz, bakailao eta Kanadatik zetozen larruen salerosketez bizi zen. Baina Richelieu kardinalak eta Luis XIII.a Frantziakoak ezin egoera mantendu eta hiria berriro setiatu zuten. Setio gogor horren ostean, hiriak bere eskubideak eta biztanleriaren % 20 galdu zituen. Katolizismora aldatu (dragonnades) nahi ez zutenek erbesteratzea erabaki eta iheslariek New Rochelle sortu zuten Ameriketako Estatu Batuetan[3].
XVIII. mendean merkataritza berpiztu eta esklabotza, azukre, kafe eta anilei esker oparotasun-garaiak itzuli ziren.
Bigarren Mundu Gerran, alemaniar Kriegsmarinek portuaren munta estrategikoaz ohartu eta itsaspekoentzat base handia eraiki zuen. Berriro setiatua, hiria Paris baino bederatzi hilabete geroago errenditu zen. Frantzian askatutako azken hiria izan zen[4].
Auzoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Auzoa | Biztanleria | Dendak | Industriak | Elkarteak |
| Centre-ville | 10.827 | 1.400 | 88 | 137 |
| Fetilly - Bel air - La Trompette | 5.354 | 71 | 15 | 35 |
| La Genette | 4.341 | 244 | 20 | 17 |
| Lafond - Prieuré - Beauregard | 6.131 | 59 | 10 | 26 |
| Laleu - La Pallice - La Rossignolette - Vaugouin | 6.942 | 254 | 95 | 31 |
| Les Minimes | 6.137 | 275 | 59 | 23 |
| Mireuil - Saint-Maurice | 15.091 | 111 | 9 | 50 |
| Port-Neuf | 5.290 | 40 | 4 | 25 |
| Saint-Éloi | 4.772 | 121 | 37 | 20 |
| Tasdon - Bongraine | 5.684 | 59 | 14 | 18 |
| Villeneuve-les-Salines - Petit Marseille | 9.486 | 64 | 12 | 38 |
| Guztira | 80.055 | 2.698 | 363 | 420 |
Klima
[aldatu | aldatu iturburu kodea]  Datu klimatikoak (Arroxela) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.5 | 9.9 | 12.1 | 14.7 | 17.9 | 21.3 | 23.8 | 23.5 | 21.8 | 18.0 | 12.6 | 9.2 | 16.1 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 5.9 | 6.9 | 8.7 | 11.1 | 14.3 | 17.5 | 19.8 | 19.6 | 17.8 | 14.2 | 9.4 | 6.6 | 12.7 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 3.4 | 4.0 | 5.4 | 7.4 | 10.7 | 13.7 | 15.8 | 15.7 | 13.7 | 10.5 | 6.3 | 3.9 | 9.2 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 82.5 | 66.1 | 57.0 | 52.7 | 61.1 | 42.9 | 35.1 | 46.4 | 56.5 | 81.6 | 91.8 | 81.8 | 755.3 |
| Eguzki orduak | 84 | 111 | 174 | 212 | 239 | 272 | 305 | 277 | 218 | 167 | 107 | 85 | 2250 |
| Iturria: Weatherbase [6] | |||||||||||||
Biztanleria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 | 1856 | 1861 |
| 12.327 | 14.629 | 14.857 | 16.720 | 17.465 | 16.507 | 16.175 | 18.904 |
| 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 | 1901 |
| 18.710 | 19.506 | 19.583 | 22.464 | 23.829 | 26.808 | 28.376 | 31.559 |
| 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1945 | 1954 |
| 33.858 | 36.371 | 39.770 | 41.521 | 45.043 | 47.737 | 48.923 | 58.799 |
| 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2008 |
| 66.590 | 73.347 | 75.367 | 75.840 | 71.094 | 76.584 | 77.196 | 75.822 |
| 2009 | |||||||
| 74.707 | |||||||
| 1858an, Saint-Maurice eta Cognehorseko zati bat hartu zituen barne. 1880an Laleu . | |||||||
Ikustekoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Portu-zaharra (Vieux-Port), bere Erdi Aroko dorre zaintzaileekin.
- Grosse Horloge atea.
- Pizkundetar udaletxea.
- Frank Delmas lorategia.
- Bout du Monde (munduko amaiera) itsasargia.
Hezkuntza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kirola
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Atlantique Stade Rochelais: Hiriko errugbi talde profesionala da.
Arroxelar ezagunak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Pierre Hautin, Inprimizalea, 1571n Joanes Leizarragaren Testamentu Berria argitara eman zuen inprimatzailea.
- Jacques Nicolas Billaud-Varenne, politikaria.
- Aimé Bonpland, botanikaria.
- William-Adolphe Bouguereau, margolaria.
- Jean-Loup Chrétien, astronauta.
- John Theophilus Desaguliers, matematikaria.
- Guy-Victor Duperre, almirantea.
- Jean Duvignaud, idazlea.
- Eugène Fromentin, idazle eta margolaria.
- Bernard Giraudeau, aktorea.
- Guy Laroche, diseinatzailea.
- Melissa Lauren, aktore pornoa.
- Fabrice Neaud, komikigilea.
- René Antoine Ferchault de Réaumur, naturalista, entomologo, meteorologo eta idazlea.
Herri eta hiri senidetuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Arroxelak honako hiri senidetuak ditu[7]:
Lübeck (Alemania) (1988)
New Rochelle (New York) (Ameriketako Estatu Batuak) (1910)- Newport (Rhode Island) (Ameriketako Estatu Batuak)
Akre (Israel) (1972)
Essaouira (Maroko) (1999)
Santiago de Figueiró (Portugal) (2003)
Petrozavodsk (Errusia) (1973)
Iruditegia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]-
Alde Zaharra eta Portu Zaharra -
Euskal arrantzaleen ontziak. -
Harresiak -
San Luis katedralaren barnealdea
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ 36. araua. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-9-24).
- ↑ Knecht, Robert Jean. The rise and fall of Renaissance France, 1483–1610. , 355 or..
- ↑ Kamil, Neil. (2004). Fortress of the soul: violence, metaphysics, and material life. , 584 or..
- ↑ Philippe Barbour, Dana Facaros, Michael Pauls. France. , 356 or..[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ Iturriak : ville-larochelle.fr, INSEE 2004 eta CCI 1998.
- ↑ Weatherbase. (2011). Weatherbase: Weather for La Rochelle, France. .
- ↑ www.ville-larochelle.fr. La Rochelle: Twin towns. .
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Arroxelako webgune ofiziala (Frantsesez)
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q82185
Multimedia: La Rochelle / Q82185