Marjam Mirzaĥani
Marjam Mirzaĥani (angle Maryam Mirzakhani, perse مریم میرزاخانی; naskita 3-an de majo 1977, mortis la 15-an de julio 2017) estis irana[1] matematikisto laboranta en Usono. Ekde la 1-a de septembro 2008, ŝi instruis kiel profesoro pri matematiko ĉe Universitato Stanford.[2][3][4]
En 2014, Mirzaĥani fariĝis kaj la unua virino kaj la unua iranano honorigita per la Medalo Fields, la plej prestiĝa premio en la matematika mondo.[5][6][7][8][9][10] La premia komitato citis ŝian laboron en komprenado de la simetrio de kurbaj surfacoj.
Ŝiaj esploraj temoj inkluzivas Teichmüller-teorion, hiperbolan geometrion, ergodikan teorion kaj simplektikan geometrion.[1]
Naskiĝo kaj edukado
[redakti | redakti fonton]Mirzaĥani naskiĝis en 1977 en Tehrano, Irano. Ŝi iris al Farzanegan-mezlernejo en Tehrano, la Nacia Organizo por Evoluado de Esceptaj Talentaj (NODET).
En 1994, Mirzaĥani gajnis oran medalon en la Internacia Matematika Olimpiado, kiel la unua irana studentino fari tion. En la 1995-a Internacia Matematika Olimpiado, ŝi fariĝis la unua irana studento atingi perfektan poentaron kaj gajni du orajn medalojn.[11][12][13]
Ŝi akiris sian Bakalaŭrecon Sciencan (BSc) pri matematiko (1999) de Ŝarif Universitato de Teknologio en Tehrano. Ŝi poste iris al Usono por plua studado, gajnonta sian doktorecon (PhD) de Universitato Harvard (2004), kie ŝi laboris sub la gvidado de prof. Curtis McMullen, gajninto de Medalo Fields. Ŝi estis ankaŭ ekde 2004 esploristo de la Matematika Instituto de Clay kaj profesoro ĉe Universitato Princeton.[14]
Esplora laboro
[redakti | redakti fonton]Mirzaĥani faris plurajn kontribuaĵojn al la teorio de modulaj spacoj de Riemann-surfacoj. En ŝia frua laboro, Mirzaĥani eltrovis formulon esprimantan la volumenon de modula spaco kun donita genro kiel polinomio en la nombro de limaj eroj. Tio ĉi gvidis ŝin akiri novan pruvon por la formulo eltrovita de Edward Witten kaj Maxim Kontsevich pri la interkruciĝaj nombroj de taŭtologiaj klasoj pri modula spaco, kaj ankaŭ asimptoma formulo por la kresko de la nombro de simpla ferma geodezio sur kompakta hiperbola surfaco, induktanta la teoremon de la tri geodezioj por sferaj surfacoj.[2][15] Ŝia posta laboro koncentriĝis pri Teichmüller-dinamiko de modula spaco. Speciale, ŝi pruvis la longdaŭran konjekton ke tertrema fluo de William Thurston pri Teichmüller-spaco estas ergodika.[16]
Plej laste, en 2014, kun Alex Eskin kaj kun eniga informo de Amir Mohammadi, Mirzaĥani pruvis ke kompleksaj geodezioj kaj iliaj fermiĝoj en modula spaco estas surprize regula, ol neregula aŭ fraktala.[17][18] La fermiĝoj de kompleksaj geodezioj estas algebraj objektoj difinitaj pere de polinomioj kaj sekve ili havas certajn rigidajn ecojn, kio estas analoga al fama rezulto, kion Marina Ratner atingis dum la 1990aj jaroj.[18] La Internacia Matematika Unio anoncis en ĝia gazetara anonco oficiale ke, "Tio estas miriga eltrovi ke la rigideco en homogenaj spacoj havas eĥon en la nehomogena mondo de modula spaco."[18]
Mirzaĥani ricevis la Medalon Fields en 2014 pro "ŝiaj elstaraj kontribuaĵoj al la dinamiko kaj geometrio de Riemann-surfacoj kaj iliaj modulaj spacoj".[19]
Ĉe la tempo de la premio, Viskonsina profesoro Jordan Ellenberg klarigis ŝian esploron al populara spektantaro.
Prezidanto Hasan Ruhani de Irano gratulis ŝin.[20]
Persona vivo
[redakti | redakti fonton]Ŝi edziniĝis al Jan Vondrák, ĉeĥa teoria komputila sciencisto kiu laboras ĉe IBM Almaden Esplora Centro.[21][22] Ili havas filinon nomatan Anahita.[23]
Premioj kaj honoroj
[redakti | redakti fonton]- Medalo Fields 2014[7][24][25]
- Plenary parolanto ĉe la Internacia Kongreso de Matematikista (ICM 2014)
- Esplora Premio de Clay 2014[26]
- La 2013 AMS Ruth Lyttle Satter Premio en Matematiko. "Prezentita ĉiu-dujare per la Usona Matematika Socio, la Satter Premio rekonas elstaran kontribuaĵon al matematika esplorado de virino dum la antaŭaj ses jaroj. La premio estis premiita ĵaŭde, 10an de januaro 2013, ĉe la Komunaj Matematikaj Renkontiĝoj en San Diego."[27]
- Invitita paroli ĉe la Internacia Kongreso de Matematikistoj en 2010, pri la temo de "Topologio kaj Dinamikaj Sistemoj & ODE"[28]
- AMS Blumenthal Premio 2009[27]
- Esplorada Esploristo 2004 de Matematika Instituto de Clay [29]
- Harvard Nesupera Stipendio Harvard Universitato, 2003[1]
- Merit stipendio Harvard Universitato, 2003[1]
- IPMa Stipendio, Tehrano, Irano, 1995–99[1]
- La revuo Nature nomis ŝin unu el dek "homoj kiuj gravis" de 2014.[30]
- Elektita al la Usona Filozofia Societo en 2015.[31]
Notoj kaj referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Mirzakhani, Maryam.
- ↑ 2,0 2,1 Mirzakhani, Maryam (2007).
- ↑ Mirzakhani, Maryam (January 2007).
- ↑ "Report of the President to the Board of Trustees".
- ↑ "President Rouhani Congratulates Iranian Woman for Winning Math Nobel Prize" Arkivigite je 2018-12-26 per la retarkivo Wayback Machine.
- ↑ "Iranian the first woman to win Fields Medal for math".
- ↑ 7,0 7,1 Ball, Philip (12 August 2014).
- ↑ "IMU Prizes 2014" Arkivigite je 2018-12-26 per la retarkivo Wayback Machine.
- ↑ Mathis-Lilley, Ben (8 August 2014).
- ↑ Polo, Susana.
- ↑ Maryam Mirzakhani's results at the International Mathematical Olympiad
- ↑ "Iranian woman wins maths' top prize".
- ↑ Newhall, Marissa (13 September 2005).
- ↑ Maryam Mirzakhani's publications indexed by the Scopus bibliographic database, a service provided by Elsevier.
- ↑ Mirzakhani, Maryam (2008).
- ↑ Mirzakhani, M. (2008).
- ↑ Eskin, Alex; Mirzakhani, Maryam; Mohammadi, Amir (2015).
- ↑ 18,0 18,1 18,2 "The Work of Maryam Mirzakhani" Arkivigite je 2016-03-03 per la retarkivo Wayback Machine (PDF) (Press release).
- ↑ "IMU Prizes 2014 citations" Arkivigite je 2014-08-12 per la retarkivo Wayback Machine.
- ↑ "President hails Prof Mirzakhani, winner of topmost world math prize".
- ↑ "Jan Vondrák" (PDF).
- ↑ Jan Vondrak profile Arkivigite je 2014-08-15 per la retarkivo Wayback Machine, ibm.com.
- ↑ "A Tenacious Explorer of Abstract Surfaces", simonsfoundation.org.
- ↑ "IMU Prizes 2014" Arkivigite je 2018-12-26 per la retarkivo Wayback Machine.
- ↑ Larousserie, David (12 August 2014).
- ↑ "2014 Clay Research Awards".
- ↑ 27,0 27,1 American Mathematical Society.
- ↑ "ICM Plenary and Invited Speakers since 1897" Arkivigite je 2017-11-08 per la retarkivo Wayback Machine.
- ↑ "Interview with Research Fellow Maryam Mirzakhani" (PDF).
- ↑ Gibney, E.; Leford, H.; Lok, C.; Hayden, E.C.; Cowen, R.; Klarreich, E.; Reardon, S.; Padma, T.V.; Cyranoski, D.; Callaway, E. (December 18, 2014).
- ↑ Newly Elected Arkivigite je 2015-08-16 per la retarkivo Wayback Machine, American Philosophical Society, April 2015, retrieved 2015-08-28 .
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Bjorn Carey (12 aŭgusto 2014). "Maryam Mirzakhani de Stanford gajnoj Kaptas Medalon". Stanford Sciigo. Reprenis 13 aŭguston 2014.
- Matific.Com (14 aŭgusto 2014). "laboro de Maryam Mirzakhani sur Riemann surfacoj klarigita en simplaj terminoj". Reprenis 18 aŭguston 2014.