iBet uBet web content aggregator. Adding the entire web to your favor.
iBet uBet web content aggregator. Adding the entire web to your favor.



Link to original content: https://en.wikipedia.org/wiki/el:Σουηδία
Σουηδία - Βικιπαίδεια Μετάβαση στο περιεχόμενο

Σουηδία

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 63°N 16°E / 63°N 16°E / 63; 16

Βασίλειο της Σουηδίας
Konungariket Sverige

Σημαία
Εθνόσημο
Εθνικό σύνθημα: För Sverige i tiden
Για τη Σουηδία με τον καιρό
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο
Η θέση της Σουηδίας (σκούρο πράσινο)
-στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (πράσινο και σκούρο γκρι)
-στην Ευρωπαϊκή Ένωση (πράσινο)
και μεγαλύτερη πόληΣτοκχόλμη
59°21′N 18°4′E / 59.350°N 18.067°E / 59.350; 18.067
Σουηδικά
Ενιαία Βασιλευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία
Κάρολος ΙΣΤ΄ Γουσταύος
Ουλφ Κρίστερσον
Εθνική γιορτή
Ισχύον Σύνταγμα		6 Ιουνίου
1η Ιανουαρίου 1975
 • Σύνολο
 • % Νερό
 • Σύνορα
Ακτογραμμή
450.295 km2 (56η)
8,7
2.233 km
3.218 km
Πληθυσμός
 • Εκτίμηση 7-2024 
 • Πυκνότητα 
10.553.341[1] (90η) 
23,5 κατ./km2 (200η) 
ΑΕΠ (ΙΑΔ)
 • Ολικό  (2019)
 • Κατά κεφαλή 
567 δισ. $[2]  
54.474 $[2]  
ΑΕΠ (ονομαστικό)
 • Ολικό  (2019)
 • Κατά κεφαλή 
563 δισ. $[2]  
54.135 $[2]  
ΔΑΑ (2021)Αύξηση 0,947[3] (7η) – πολύ υψηλός
ΝόμισμαΣουηδική κορόνα (SEK)
 • Θερινή ώραCET (UTC +1)
(UTC +2)
ISO 3166-1SE
Internet TLD.se και .eu ως μέλος της ΕΕ
Οδηγούν σταδεξιά
Κωδικός κλήσης+46

Η Σουηδία (σουηδικά: Sverige‎‎), επισήμως το Βασίλειο της Σουηδίας (σουηδικά: Konungariket Sverige‎‎), είναι σκανδιναβική χώρα στη Βόρεια Ευρώπη. Συνορεύει δυτικά με τη Νορβηγία και βορειοανατολικά με τη Φινλανδία. Βρέχεται ανατολικά από το Βοθνιακό κόλπο και τη Βαλτική θάλασσα. Οι πορθμοί Σκάγερακ νοτιοδυτικά και Κάτεγατ, χωρίζουν τη σκανδιναβική χερσόνησο από τη Δανία, με την οποία ενώνεται με τη γέφυρα του Έρεσουντ.

Η Σουηδία έχει χαμηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, εκτός από τις μητροπολιτικές περιοχές της στο νότο, και μεγάλες εκτάσεις στην ενδοχώρα καλύπτονται από δάση κυρίως κωνοφόρων ειδών (βλ. ερυθρελάτη, δασική πεύκη). Η χώρα διαθέτει πλούσιους φυσικούς πόρους σε νερό, ξυλεία και μεταλλεύματα. Οι πολίτες της απολαμβάνουν υψηλό βιοτικό επίπεδο και η χώρα γενικά θεωρείται σύγχρονη, πολιτικά φιλελεύθερη και με ισχυρό κοινωνικό κράτος. Το τελευταίο είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό όλων των χωρών της Σκανδιναβίας.

Η πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας είναι Σουηδοί. Υπάρχουν επίσης μειονότητες Φινλανδών και Σαάμι. Επίσης στη χώρα ζουν πολλές μεταναστευτικές κοινότητες. Η Σουηδία έχει πληθυσμό 10.553.341 κατοίκων (30-06-2024), εκ των οποίων οι 2,6 εκατομμύρια κατάγονται από χώρες του εξωτερικού.[4] Ως άτομα με ξένη καταγωγή θεωρούνται αυτά που γεννήθηκαν εκτός Σουηδίας ή γεννήθηκαν στη Σουηδία αλλά οι γονείς τους γεννήθηκαν εκτός Σουηδίας.[5] Έχει χαμηλή πληθυσμιακή πυκνότητα 25 κατοίκων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, με 1.437 κατοίκους ανά τ.χλμ. στις κοινότητες. Το 87% των Σουηδών ζουν σε αστικές περιοχές που καλύπτουν το 1,5% της έκτασης της Σουηδίας. Οι περισσότεροι Σουηδοί ζουν στα κεντρικά και νότια της χώρας, με τα πληθυσμιακά κέντρα της χώρας να είναι η Στοκχόλμη, η Σκάνια και το Γκέτεμποργκ.

Πρωτεύουσα της Σουηδίας είναι η Στοκχόλμη. Άλλες μεγάλες πόλεις είναι το Γκέτεμποργκ, το Μάλμε, η Ουψάλα και το Γιένσεπινγκ.

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η Σουηδία εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) την 1η Ιανουαρίου 1995, αλλά αρνήθηκε συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και τη Ευρωζώνη (ΕΖ) μετά από δημοψήφισμα. Είναι μέλος των Ηνωμένων Εθνών, του Συμβουλίου των Σκανδιναβικών χωρών, του Συμβουλίου της Ευρώπης, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ). Η Σουηδία διατηρεί Σκανδιναβικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας που παρέχει καθολική υγειονομική περίθαλψη και τριτοβάθμια εκπαίδευση για τους πολίτες της. Έχει το ενδέκατο υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα και κατατάσσεται υψηλά σε πολλές μετρήσεις εθνικών επιδόσεων, συμπεριλαμβανομένης της ποιότητας ζωής, της υγείας, της εκπαίδευσης, της προστασίας των πολιτικών ελευθεριών, της οικονομικής ανταγωνιστικότητας, της ισότητας, της κοινωνικής ευημερίας και της ανθρώπινης ανάπτυξης.[6][7][8]

Γεωγραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Γεωγραφία της Σουηδίας
Άποψη του εθνικού πάρκου Στούρα Σεφάλετ

Ευρισκόμενη στη βόρεια Ευρώπη, η Σουηδία βρίσκεται δυτικά της Βαλτικής Θάλασσας και του Βοθνιακού Κόλπου, παρέχοντας μια μακριά ακτογραμμή και αποτελώντας μέρος της ανατολικής Σκανδιναβίας. Στα δυτικά βρίσκονται οι Σκανδιναβικές Άλπεις (Skanderna), την οροσειρά που χωρίζει τη Σουηδία από τη Νορβηγία. Η Φινλανδία βρίσκεται στα βορειοανατολικά. Η Σουηδία έχει θαλάσσια σύνορα με τη Δανία, τη Γερμανία, την Πολωνία, τη Ρωσία, τη Λιθουανία, τη Λετονία και την Εσθονία, ενώ με τη Δανία έχει και οδική σύνδεση διαμέσου της γέφυρας του Έρεσουντ. Με 1.619 χιλιόμετρα συνεχούς συνόρου με τη Νορβηγία, οι δύο χώρες διαθέτουν το μεγαλύτερο αδιάκοπο ηπειρωτικό σύνορο στην Ευρώπη.

Η Σουηδία βρίσκεται μεταξύ του 55ου και του 70ού βόρειου παραλλήλου και κατά κύριο λόγο μεταξύ του 11ου και του 25ου ανατολικού μεσημβρινού, ενώ ένα τμήμα του νησιού Στούρα Ντράμεν βρίσκεται ακριβώς δυτικά του 11ου ανατολικού μεσημβρινού.

Αγροτικό τοπίο στη Σκανία της νότιας Σουηδίας.
Άποψη του νησιού Σάντχαμν στο αρχιπέλαγος της Στοκχόλμης.

Με έκταση 449.964 τ.χλμ., η Σουηδία είναι η 55η μεγαλύτερη χώρα στο κόσμο,[9] η πέμπτη μεγαλύτερη χώρα της Ευρώπης και η μεγαλύτερη στη Βόρεια Ευρώπη. Το χαμηλότερο υψόμετρο στη Σουηδία βρίσκεται στον κόλπο της λίμνης Χάμαρσεν, κοντά στο Κρίστιανσταντ στα 2.41 μέτρα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Το υψηλότερο σημείο της χώρας είναι το Κεμπνεκάισε σε υψόμετρο 2.111 μέτρων.

Η Σουηδία έχει 25 επαρχίες, γνωστές και ως λάντσκαπ, βασισμένες σε πολιτιστικά, γεωγραφικά και ιστορικά κριτήρια. Αυτές οι επαρχίες δεν έχουν κάποια πολιτική ή διοικητική χρήση, αλλά παίζουν σημαντικό ρόλο στον αυτοπροσδιορισμό των Σουηδών. Αυτές οι επαρχίες ομαδοποιούνται σε τρεις μεγάλες περιοχές, τη βόρεια Νόρλαντ, τη κεντρική Σβέαλαντ και τη νότια Γκέταλαντ. Η αραιοκατοικημένη Νόρλαντ καλύπτει σχεδόν το 60% της χώρας. Στη Σουηδία βρίσκεται το φυσικό καταφύγιο Βίντελφέλεν, μια από τις μεγαλύτερες προστατευόμενες περιοχές στην Ευρώπη με έκταση 5.628 τ.χλμ. ή αλλιώς 562.772 εκταρίων.

Περίπου το 15% της έκτασης της Σουηδίας βρίσκεται βόρεια του Αρκτικού Κύκλου. Η νότια Σουηδία είναι κατά κύριο λόγο αγροτική με αυξανόμενα ποσοστά δασών στα βόρεια. Περίπου το 65% της έκτασης της Σουηδίας καλύπτεται από δάση. Οι περιοχές με τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα στη Σουηδία εντοπίζονται στη περιοχή του Έρεσουντ στη νότια Σουηδία, κατά μήκος της δυτικής ακτής μέχρι το κεντρικό Μπόχουσλεν και στη κοιλάδα της λίμνης Μέλαρεν και στη Στοκχόλμη. Η Γκέτλαντ και η Έλαντ είναι τα μεγαλύτερα σουηδικά νησιά, ενώ η Βένερν και η Βέτερν είναι οι δύο μεγαλύτερες λίμνες στη χώρα. Η Βένερν είναι η τρίτη μεγαλύτερη λίμνη της Ευρώπης μετά τη λίμνη Λάντογκα και τη λίμνη Ονέγκα, αμφότερες στη Ρωσία. Συνδυάζοντας την έκταση των δύο λιμνών (Βένερν και Βέτερν) με αυτές των Μέλαρεν και Χέλμαρεν (η τρίτη και τέταρτη μεγαλύτερη λίμνη στη Σουηδία αντίστοιχα), αυτές οι λίμνες καταλαμβάνουν σημαντικό κομμάτι της νότιας Σουηδίας. Η εκτεταμένη διαθεσιμότητα της Σουηδίας σε υδατοδρόμους σε όλο το νότιο τμήμα της αξιοποιήθηκε με την κατασκευή του καναλιού Γέτα τον 19ο αιώνα, μειώνοντας τη δυνητική απόσταση ανάμεσα στη Βαλτική Θάλασσα νότια του Νόρσεπινγκ και του Γκέτεμποργκ, χρησιμοποιώντας το δίκτυο λιμνών και ποταμών για τη δημιουργία του καναλιού.[10]

Δημογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Δημογραφία της Σουηδίας

Επικρατούσα θρησκεία στη Σουηδία είναι ο Λουθηρανικός Χριστιανισμός. Η πλειοψηφία ανήκει στην Εκκλησία της Σουηδίας.

Η χώρα, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024, αριθμεί 10.553.341[1] κατοίκους. Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 82,4 έτη (80,8 έτη οι άνδρες και 84,0 οι γυναίκες).[11]

Η σουηδική γλώσσα ομιλείται από 9,8 εκατομμύρια κατοίκους στη Σουηδία και 290.000 στη Φινλανδία.

Πληθυσμιακή πυραμίδα της Σουηδίας (2017)
Σουηδοί εορτάζουν το μεσοκαλόκαιρο (σουηδικά: Midsommar)

Στις 30 Ιουνίου του 2024, οι κάτοικοι της Σουηδίας ήταν 10.553.341 άτομα. Ο πληθυσμός έφτασε τα 9 εκατομμύρια περίπου στις 12 Αυγούστου 2004 και ξεπέρασε τα 9,5 εκατομμύρια στην άνοιξη του 2012, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της Σουηδίας.[12][13] Η πληθυσμιακή πυκνότητα είναι 22,5 άτομα ανά τ.χλμ., αν και είναι πολύ μεγαλύτερη στο νότο. Το μεγαλύτερο μέρος των Σουηδών (85%) ζει σε αστικές περιοχές.[14] Ο δήμος της Στοκχόλμης έχει πληθυσμό που πλησιάζει τα 950.000 άτομα (η αστική περιοχή φτάνει τους 1,5 εκατομμύρια κατοίκους και η μητροπολιτική περιοχή τους 2,3 εκατομμύρια κατοίκους). Το Γκέτεμποργκ και το Μάλμε είναι οι επόμενες μεγαλύτερες πόλεις. Άλλες πυκνοκατοικημένες περιοχές είναι το Γκέτεμποργκ και τα περίχωρα του, η Σκάνια και η περιοχή του Έρεσουντ. Η περιοχή του Έρεσουντ, μοιρασμένη ανάμεσα στη Δανία και τη Σουηδία, έχει πληθυσμό 4 εκατομμυρίων κατοίκων. Εκτός από τις μεγάλες πόλεις, άλλες πυκνοκατοικημένες περιοχές είναι το γεωργικό τμήμα της Ανατολικής Γοτλάνδης, η δυτική ακτή, η περιοχή γύρω από τη λίμνη Μέλερεν και η γεωργική περιοχή γύρω από την Ουψάλα.

Η Νορλάνδη, η οποία κατέχει περίπου το 60% της σουηδικής επικράτειας, έχει πολύ μικρή πληθυσμιακή πυκνότητα (κάτω από 5 κατοίκους ανά τ.χλμ.). Οι ορεινές περιοχές και το μεγαλύτερο μέρος των απομακρυσμένων παραλιακών περιοχών είναι σχεδόν ακατοίκητες. Σχετικά αραιοκατοικημένες είναι και μέρος της δυτικής Σβέαλαντ, καθώς και τα νότια και κεντρικά τμήμα της Σμώλαντ. Μια περιοχή γνωστή ως Φινβέντεν, στη νοτιοδυτική Σμώλαντ, είναι σχεδόν άδεια από κατοίκους.

Την περίοδο 1820-1930, περίπου 1,3 εκατομμύριο Σουηδοί, μετανάστευσαν στη Βόρεια Αμερική, στον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδίως στις ανατολικές και τις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ. Σύμφωνα με εκτίμηση του Γραφείου Απογραφών των ΗΠΑ για το 2006, υπάρχουν πάνω από 4,4 εκατομμύρια Σουηδοαμερικανοί.[15] Στον Καναδά, υπάρχουν 330.000 άτομα σουηδικής καταγωγής.[16]

Δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά για τις εθνικότητες, ωστόσο σύμφωνα με τη Σουηδική Στατιστική Υπηρεσία, περίπου 3.193.089 (31,5%) κάτοικοι της Σουηδίας είχαν ξένη καταγωγή το 2017, χρησιμοποιώντας τον ορισμό ότι ένα άτομο γεννήθηκε στο εξωτερικό ή στη Σουηδία ενώ τουλάχιστον ένας γονέας έχει γεννηθεί στο εξωτερικό.[17] Οι μετανάστες κατάγονταν κυρίως από τη Συρία (1,70%), τη Φινλανδία (1,49%), το Ιράκ (1,39%), την Πολωνία (0,90%), το Ιράν (0,73%) και τη Σομαλία (0,66%).[18] Η μέση ηλικία είναι τα 41,1 έτη, μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο.[19]

Γλώσσα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Γλώσσες της Σουηδίας

Η επίσημη γλώσσα της Σουηδίας είναι τα σουηδικά,[20][21] μια βόρεια Γερμανική γλώσσα. Σχετίζεται με τη δανική και τη νορβηγική. Αυτές οι τρεις γλώσσες έχουν πολύ μεγάλες ομοιότητες, αλλά διαφέρουν στην ορθογραφία και τη προφορά. Οι Νορβηγοί μπορούν να καταλάβουν τα σουηδικά με σχετική ευκολία, όπως και οι Δανοί. Ωστόσο, στην κατανόηση της σουηδικής, οι Δανοί μπορούν να την καταλάβουν με λίγο περισσότερη δυσκολία σε σχέση με τους Νορβηγούς. Το ίδιο ισχύει και για τους Σουηδούς καθώς και τους ομιλητές της σουηδικής, καθώς μπορούν να καταλάβουν τα νορβηγικά πολύ ευκολότερα από τα δανικά. Ωστόσο, οι διάλεκτοι της Σκάνιας, στη νότια Σουηδία, έχει περισσότερες δανικές επιρροές επειδή παραδοσιακά αποτέλεσε στο παρελθόν μέρος της Δανίας και τώρα γειτνιάζει γεωγραφικά με αυτή. Οι Φινλανδοί της Σουηδίας είναι η μεγαλύτερη γλωσσική μειονότητα της Σουηδίας, αποτελώντας περίπου το 5% του πληθυσμού της Σουηδίας,[22] ενώ η φινλανδική είναι επίσημα αναγνωρισμένη μειονοτική γλώσσα.[21] Ως αποτέλεσμα της εισόδου εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών στη χώρα στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, οι ομιλητές της αραβικής έχουν αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό που πιθανώς η δεύτερη πιο ομιλούμενη γλώσσα της χώρας είναι τα αραβικά. Ωστόσο, δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στη χρήση γλωσσών.[23]

Μαζί με τα φινλανδικά, η Σουηδία αναγνωρίζει άλλες τέσσερις γλώσσες: τις Μεένκιελι, Σάμι, Ρομάνι και Γίντις. Η Σουηδική έγινε επίσημη γλώσσα στις 1 Ιουλίου 2009, όταν τέθηκε σε ισχύ νέος γλωσσικός νόμος.[21] Στο παρελθόν, η ανάδειξη της σουηδικής σε επίσημη γλώσσα είχε συζητηθεί και προηγήθηκε ψηφοφορία στη Ρίκσνταγκ το 2005, αλλά η πρόταση απέτυχε με μικρή διαφορά.[24]

Κατανομή των ομιλητών της σουηδικής γλώσσας.

Ανάλογα με τη συχνότητα της αλληλεπίδρασης με την αγγλική γλώσσα, η πλειοψηφία των Σουηδών, ειδικά αυτοί που γεννήθηκαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μπορούν να καταλάβουν και να μιλήσουν την αγγλική γλώσσα, λόγω των εμπορικών συνδέσμων, τη δημοφιλία των ταξιδιών στο εξωτερικό, τη μεγάλη αγγλοαμερικανική επιρροή και την προτίμηση των υπότιτλων έναντι της μεταγλώττισης σε ξένες σειρές και ταινίες. Επίσης, η σχετική ομοιότητα σουηδικής και αγγλικής διευκολύνει την εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας. Σε μια έρευνα του 2005 από το Ευρωβαρόμετρο, το 89% των Σουηδών ανέφερε ότι μπορούσε να μιλήσει την αγγλική.[25]

Τα αγγλικά έγιναν υποχρεωτικό μάθημα για μαθητές λυκείου που μελετούσαν φυσικές επιστήμες ήδη από το 1849, ενώ από τα τέλη της δεκαετίας του 1940, αποτελεί υποχρεωτικό μάθημα.[26] Ανάλογα με τις τοπικές σχολικές αρχές, τα αγγλικά είναι υποχρεωτικό μάθημα από την πρώτη μέχρι την ένατη τάξη (Α΄ Δημοτικού έως Γ΄ Γυμνασίου), ενώ όλοι οι μαθητές του λυκείου συνεχίζουν τα μαθήματα αγγλικής γλώσσας για άλλο ένα χρόνο. Οι περισσότεροι μαθητές μαθαίνουν ακόμη μία ή και δύο ξένες γλώσσες, όπως (αλλά όχι μόνο αυτές) τα γερμανικά, τα γαλλικά ή τα ισπανικά. Μερικές φορές, τα νορβηγικά και τα δανικά διδάσκονται ως μέρος μαθημάτων σουηδικής γλώσσας για μητρικούς ομιλητές. Λόγω της μεγάλης αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των τριών ηπειρωτικών σκανδιναβικών γλωσσών (δανικά, νορβηγικά, σουηδικά), οι ομιλητές της σουηδικής μιλούν συχνά τη μητρική τους γλώσσα όταν επισκέπτονται ή ζουν στη Δανία ή τη Νορβηγία.

Ο βασιλιάς Κάρολος ΙΣΤ΄ Γουσταύος της Σουηδίας και η βασίλισσα Σίλβια.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αφού τελείωσε η εποχή των Βίκινγκς, η Σουηδία έγινε μέλος της Ένωσης του Κάλμαρ το 1397 μαζί με τη Δανία και τη Νορβηγία (η Φινλανδία εκείνη την εποχή ήταν τμήμα του σουηδικού βασιλείου). Η Σουηδία αποχώρησε από την Ένωση το 1523 και για πολλά χρόνια βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τους γείτονές της, ιδιαίτερα τη Ρωσία και την Ένωση Δανίας-Νορβηγίας, οι οποίες ποτέ δεν αποδέχτηκαν τελείως την αποχώρηση της Σουηδίας. Η Σουηδία συμμετείχε στους μεγάλους πολέμους του 17ου αιώνα και αναδείχτηκε σε μεγάλη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία, έχοντας έκταση διπλάσια από τη σημερινή της. Μάλιστα κατά τον 17ο αιώνα η Σουηδία προσάρτησε πολλά σημερινά της εδάφη, μεταξύ άλλων τη Σκανία και τα λοιπά δανικά εδάφη ανατολικά του νησιού Σέλαντ εκτός από το Μπόρνχολμ αλλά και από τη Νορβηγία.

Αμέσως μετά, όμως, άρχισε η συρρίκνωση: Μεταξύ 1700-1723 έχασε τις κτήσεις της στη νότια και την ανατολική Βαλτική με τον Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο, ενώ το 1809 έχασε και τη Φινλανδία που προσαρτήθηκε στη Ρωσία, αν και ένα μικρό τμήμα της ρωσικής Φινλανδίας κοντά στη σημερινή Αγία Πετρούπολη είχε προσαρτηθεί νωρίτερα. Το 1814 ο βασιλιάς της Σουηδίας απέκτησε (για λίγο) και το θρόνο της Νορβηγίας, ενώ μέχρι το 1905 οι δύο χώρες ήταν συνιστώσες της Ένωσης Σουηδίας-Νορβηγίας. Από το 1814, η Σουηδία βρίσκεται σε ειρήνη, αποφεύγοντας να συμμετέχει σε συμμαχίες σε καιρό ειρήνης και παραμένοντας ουδέτερη σε περιόδους πολέμου, πράγμα που κατάφερε και κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρά το γεγονός ότι ο Χίτλερ την εποφθαλμιούσε λόγω του άφθονου και πρώτης ποιότητας σιδηρομεταλλεύματος που διαθέτει.

Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι σοσιαλδημοκράτες άσκησαν σχεδόν αδιάκοπα την εξουσία, εισήγαγαν σημαντικές καινοτομίες στον οικονομικό τομέα και ενίσχυσαν αξιοσημείωτα τις ένοπλες δυνάμεις, διατηρώντας παράλληλα την ουδετερότητα της Σουηδίας. Στην εσωτερική πολιτική η Σουηδία πήρε μεταρρυθμιστικά μέτρα και το 1983, επί της διακυβέρνησης του σοσιαλδημοκράτη Ούλοφ Πάλμε, δημοσιεύτηκε ο νόμος που επέτρεψε στα συνδικάτα να αναλαμβάνουν, με τα λεγόμενα χρεόγραφα των υπαλλήλων, τον μερικό έλεγχο των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Ο Πάλμε δολοφονήθηκε το 1986.

Οι σοσιαλδημοκράτες έχασαν στις εκλογές του 1991 και η διακυβέρνηση πέρασε σε ένα συντηρητικό συνασπισμό, αλλά με την επιτυχία τους στην εκλογές του 1994 επέστρεψαν στην εξουσία. Ωστόσο, στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2006, την πλειοψηφία των ψήφων πήρε το Κόμμα των Συντηρητικών, σχηματίζοντας συνασπισμό ενιαίας πολιτικής γραμμής με το Κόμμα του Κέντρου, το Λαϊκό Κόμμα των Φιλελεύθερων και το Κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών. Τα τέσσερα αυτά κόμματα σχημάτισαν πλειοψηφική κυβέρνηση υπό την πρωθυπουργία του αρχηγού του Κόμματος των Συντηρητικών, του Φρέντρικ Ράινφελντ.

Η Σουηδία είναι κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την 1η Ιανουαρίου 1995 και ιδρυτικό μέλος του Σκανδιναβικού Συμβουλίου (1952).

Από την 1η Ιανουαρίου 2023 η Σουηδία αναλαμβάνει την προεδρία της ΕΕ για το πρώτο εξάμηνο του έτους.

Εκπαίδευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Για παιδιά ηλικίας 1-5 ετών είναι εγγυημένη μια θέση σε δημόσιο νηπιαγωγείο (σουηδικά: förskola ή, στην καθομιλουμένη, dagis). Μεταξύ των ηλικιών 6 και 16, τα παιδιά συμμετέχουν σε υποχρεωτικό ενιαίο σχολείο. Στο Πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών (PISA), οι σουηδοί μαθητές ήταν κοντά στο μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Μετά την ολοκλήρωση της 9ης τάξης, περίπου το 90% των μαθητών συνεχίζουν με τριετή ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (λύκειο), η οποία μπορεί να οδηγήσει τόσο σε έναν τίτλο εργασίας ή σε επιλεξιμότητα για είσοδο στο πανεπιστήμιο. Το σχολικό σύστημα χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από φόρους.

Υπάρχει μια σειρά από διάφορα πανεπιστήμια και κολλέγια στη Σουηδία, τα παλαιότερα και μεγαλύτερα από τα οποία βρίσκονται στην Ουψάλα, στο Λουντ, στο Γκέτεμποργκ και στη Στοκχόλμη. Λίγες μόνο χώρες όπως ο Καναδάς, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα έχουν υψηλότερα επίπεδα πτυχιούχων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Οικονομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Οικονομία της Σουηδίας

Η Σουηδία είναι σημαντικός εξαγωγέας σιδήρου, χαλκού και ξυλείας στην Ευρώπη από το Μεσαίωνα. Ωστόσο, η βελτίωση των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών έκανε δυνατή την εκμετάλλευση σε μεγαλύτερη κλίμακα του φυσικού πλούτου διαφόρων περιοχών της χώρας, ιδιαίτερα της ξυλείας και του σιδηρομεταλλεύματος. Ο ορυκτός πλούτος της χώρας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, τα κοιτάσματα και τα μεταλλεία της τυγχάνουν παγκόσμιας αναγνώρισης και δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι το αναπτυξιακό πρότυπο της Σουηδίας έχει στη βάση του τη μεταλλεία[27]. Η φιλελευθεροποίηση της οικονομίας και η ανάπτυξη της εκπαίδευσης συνέβαλαν στη γρήγορη εκβιομηχάνιση και από τη δεκαετία του 1890 η χώρα είχε αρχίσει να αναπτύσσει μια προηγμένη βιομηχανία κατασκευών. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ένα κράτος κοινωνικής πρόνοιας άρχισε να αναπτύσσεται. Σήμερα η χώρα χαρακτηρίζεται από σοσιαλφιλελεύθερες κατευθύνσεις και την επιδίωξη της κοινωνικής ισότητας. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στα έθνη του ΟΗΕ με τον υψηλότερο δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης (Human Development Index - HDI).

Σημαντικές εταιρείες της χώρας είναι η εταιρεία επίπλων IKEA, η εταιρεία κατασκευής αεροσκαφών SAAB και οι αυτοκινητοβιομηχανίες Volvo (εταιρεία αυτοκινήτων πολυτελείας), Polestar (η θυγατρική της αυτοκινητοβιομηχανίας Volvo που ασχολείται με κατασκευή εκδοχών των μοντέλων της Volvo με υψηλότερες επιδόσεις, ενώ πρόσφατα με ηλεκτροκίνητες σπορ εκδοχές τους), NEVS (National Electric Vehicle Sweden AB, που ασχολείται με την εξέλιξη ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων που θα βασίζονται στα μοντέλα της πρώην SAAB Automobile) και Koenigsegg (η οποία κατασκευάζει σπορ υπεραυτοκίνητα (supercars) εξαιρετικά υψηλών επιδόσεων).

Μεταφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η οδική και σιδηροδρομική γέφυρα που συνδέει τη Σουηδία με τη Δανία.

Η Σουηδία ήταν η τελευταία χώρα της ηπειρωτικής Ευρώπης που διατηρούσε την οδήγηση στα αριστερά. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1967 η Σουηδία άλλαξε την πλευρά οδήγησης, καθιερώνοντάς την στα δεξιά. Η κυκλοφορία το 1967 ήταν ήδη αυξημένη και η λεγόμενη «Ημέρα Η» («Dagen H») απαίτησε μεγάλες οργανωτικές προσπάθειες, που διήρκεσαν 4 χρόνια, ξεκινώντας από το 1963.

Η αλλαγή της κυκλοφορίας σήμανε και την κατάργηση πολλών δημοτικών δικτύων τραμ, διότι τα νέα οχήματα ήταν ακριβά και τα παλαιά είχαν τις πόρτες στην αριστερή πλευρά, με αποτέλεσμα πολλά τραμ να αντικατασταθούν από νέα λεωφορεία.[εκκρεμεί παραπομπή] Μέχρι σήμερα η οδήγηση στο Μετρό Στοκχόλμης παραμένει στα αριστερά. Η αγορά των σιδηροδρομικών μεταφορών είναι ιδιωτικοποιημένη, εντούτοις πολλές επιχειρήσεις εξακολουθούν να ανήκουν στο κράτος ή στους δήμους. Τα μεγαλύτερα αεροδρόμια περιλαμβάνουν το Διεθνές Αεροδρόμιο Αρλάντα (17,91 εκατομμύρια επιβάτες το 2007), 40 χιλιόμετρα βόρεια της Στοκχόλμης, το αεροδρόμιο Γκέτεμποργκ-Λαντβέτερ (4,3 εκατ. επιβάτες το 2006), και το δεύτερο αεροδρόμιο της Στοκχόλμης-Skavsta Airport (2,0 εκατ. επιβάτες).

Το οδικό δίκτυο της χώρας είναι από τα καλύτερα στην Ευρώπη (12ο από τις 40 χώρες) ειδικά μετά την ανάπτυξη νέων αυτοκινητόδρομων που έγιναν μεταξύ του 2006 και του 2012.[28] Στη Σουηδία το δίκτυο αυτοκινητοδρόμων είναι δωρεάν προσβάσιμο για όλους τους πολίτες, χωρίς διόδια, εκτός της γέφυρας Ορεσούντ. Ωστόσο, το ανώτατο όριο ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη, μόλις στα 110 χλμ./ώρα, ενώ σε δρόμους ταχείας κυκλοφορίας τα 70 ή τα 90 χλμ./ώρα.[29]

Εκλογές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Εκλογές στη Σουηδία

Επιδράσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημεία ενδιαφέροντος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 «Befolkningsstatistik». Statistikmyndigheten (SCB). Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2024. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Σουηδία». ΔΝΤ. 
  3. ↑ Human Development Report 2021-22: Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping our Future in a Transforming World (PDF). hdr.undp.org. United Nations Development Programme. 8 Σεπτεμβρίου 2022. σελίδες 272–276. ISBN 978-9-211-26451-7. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. 
  4. ↑ «Number of persons by foreign/Swedish background and year». www.statistikdatabasen.scb.se. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2020. 
  5. ↑ «Statistical database - Select variable and values». Statistikdatabasen.scb.se. 19 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2020. 
  6. ↑ «2013 Human Development Report» (PDF). United Nations Development Programme. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 18 Αυγούστου 2013. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2013. 
  7. ↑ «OECD Better Life Index». OECD Publishing. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2013. 
  8. ↑ «Global Competitiveness Report 2012–2013». World Economic Forum. 5 Σεπτεμβρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2013. 
  9. ↑ «Country Comparison: Area». Central Intelligence Agency. Cia.gov. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 19 Αυγούστου 2010. 
  10. ↑ «Göta kanal official website». Göta Canal. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2016. 
  11. ↑ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Προσδόκιμο ζωής και υγιές προσδόκιμο ζωής, Δεδομένα ανά χώρα
  12. ↑ «Sweden's population hits 9 million». Statistics Sweden. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2013. 
  13. ↑ «More than 9.5 million inhabitants». Statistics Sweden. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2013. 
  14. ↑ Yearbook of Housing and Building Statistics 2007
  15. ↑ «United States – Selected Social Characteristics: 2006». United States Census Bureau. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2014. 
  16. ↑ «Ethnocultural Portrait of Canada Highlight Tables, 2006 Census». Statistics Canada. 2 Απριλίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2008. 
  17. ↑ «Number of persons with foreign or Swedish background (detailed division) by region, age and sex. Year 2016». Statistics Sweden. 8 Ιουνίου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2017. 
  18. ↑ «Statistics Sweden». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2017. 
  19. ↑ World Factbook EUROPE : SWEDEN, 12 Ιουλίου 2018, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sw.html, ανακτήθηκε στις 2009-01-14 
  20. ↑ «Språklag (2009:600)» (στα Swedish). Riksdag. 28 Μαΐου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2014. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Landes, David (1 Ιουλίου 2009). «Swedish becomes official 'main language'». The Local. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 December 2013. https://web.archive.org/web/20131210004646/http://www.thelocal.se/20090701/20404. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2009. 
  22. ↑ «På lördag kan 440 000 flagga blått och vitt» [On Saturday 440 000 can flag blue and white] (στα Swedish). Statistics Sweden. 5 Δεκεμβρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Αυγούστου 2010. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2009. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  23. ↑ «Hur många språk talas i Sverige?» [How many languages are spoken in Sweden?] (στα Σουηδικά). Sveriges Radio. 29 Οκτωβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2016. 
  24. ↑ «Svenskan blir inte officiellt språk» [Swedish will not become an official language] (στα Swedish). Sveriges Television. 7 Δεκεμβρίου 2005. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2013. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  25. ↑ «Oooops... We didn't find the page you are looking for...» (PDF). European Commission. 12 Μαρτίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2014. 
  26. ↑ «English spoken – fast ibland hellre än bra» (στα Σουηδικά). Lund University newsletter 7/1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιανουαρίου 2006. 
  27. ↑ «Το μεταλλευτικό πρότυπο της Σουηδίας». 
  28. ↑ «Roads quality in Europe». 2019. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2020. 
  29. ↑ «Highways in Sweden». Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2020. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σουηδία&oldid=10837676"