Savoir vivre
Το Savoir Vivre (σαβουάρ βιβρ) είναι εγχειρίδιο σύμφωνα με το οποίο ο αναγνώστης μαθαίνει να εφαρμόζει στο σύνολο της ζωής του, κανόνες καλής συμπεριφοράς. Άλλωστε αυτή είναι και η ετυμολογία του: να ξέρεις να ζεις. Είναι η γνώση του τι ακριβώς η κοινωνία θεωρεί αποδεκτό, του τι ζητά από εμάς και του τι πρέπει να πράττουμε σε κάθε στιγμή και περίσταση της ζωής μας[1].
Προγενέστερα εγχειρίδια καλής συμπεριφοράς
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Από την αρχή της ιστορίας του ο άνθρωπος ένιωσε την ανάγκη να θέσει κανόνες στους τρόπους και τη συμπεριφορά του. Χωρίς κανόνες θα ήταν αδιανόητη η συμβίωση των ανθρώπων μέσα στην κοινωνία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι Δέκα Εντολές της Διαθήκης , η νομοθεσία του Χαμουραμπί και φτάνοντας ακόμα και στη σύγχρονη εποχή, το Σύνταγμα (Αμερικάνικο, Αγγλοσαξωνικό, Γαλλικό, Ελληνικό κ.ο.κ) Η αρχαία ελληνική λογοτεχνία σε όλες τις εκφάνσεις της, βρίθει από πληθώρα πληροφοριών, άμεσες ή έμμεσες με οδηγίες καλών τρόπων. Στα ομηρικά έπη, τραγωδίες, κωμωδίες, φιλοσοφικά έργα, έργα του Ησίοδου. έργα του Πλούταρχου ( ιδίως τους Παράλληλους Βίους και τα Ηθικά) μπορούμε να διαπιστώσουμε τον εκάστοτε κοινωνικώς αποδεκτό κώδικα συμπεριφοράς. Στην αρχαία ρωμαϊκή λογοτεχνία, κληρονόμος της ελληνικής, μπορούμε να δούμε επίσης αναφορές σε οδηγίες καλής συμπεριφοράς. Οι κωμωδίες του Πλαύτου και του Τερντίου, τα έργα του Κικέρωνα ( ιδίως σε θέματα που διαπραγματεύονται την ηθική ), τα ποιήματα του Οβίδιου, οι αναρίθμητες συλλογές επιστολών και ανεκδότων αποτελούν σημαντικές πηγές. Επίσης, εντυπωσιακό υλικό αποτελεί η βυζαντινή λογοτεχνία. Πολυάριθμα είναι τα έργα με ηθικοπλαστικό περιεχόμενο και οι συλλογές γνωμών και παραινέσεων που μας οδηγούν στα συμπεράσματα στο τι ακριβώς είναι οι καλοί τρόποι. Αντιστοίχως στο δυτικό Μεσαίωνα, η εποχή αυτή ταυτίζεται με τα χριστιανικά ήθη και η επίδραση της Εκκλησιάς είναι καταλυτική και ο ρόλος της ρυθμιστικός.Όλα τα βιβλία που κυκλοφορούν έχουν ως θεματικό πυρήνα τα χρηστά ήθη.
Η εξέλιξη των βιβλίων καλής συμπεριφοράς
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο γνωστός ανθρωπιστής και συγγραφέας της Αναγέννησης Έρασμος με το έργο του "De civilitate morum puerilium libellus" (1526) εισάγει την έννοια της καλής συμπεριφοράς. Είναι τέτοια η επιτυχία του οδηγού του, που συνεχίζεται να εκδίδεται ως τα τέλη του 18ου αιώνα. Η εξέλιξη του είναι ουσιαστική, δεν μιλούμε πλέον μόνο για ηθικοπλαστικές αξίες, αλλά για τον άνθρωπο που ξέρει να ζήσει, αυτόν που έχει ανατραφεί έτσι ώστε να συμπεριφέρεται με ευγένεια σε όλες τις περιστάσεις της ζωής του. Η λέξη savoir vivre πρωτοεμφανίζεται το 1671 στο βιβλίο του Αντουάν ντε Κουρτέν "Νέος οδηγός του πολιτισμού που χρησιμοποιείται στη Γαλλία μεταξύ των τίμιων ανθρώπων". Ο Γάλλος συγγραφέας δίνει ουσιαστικές συμβουλές για πρακτικά θέματα, από το πώς πρέπει να φερθούμε μπαίνοντας στο σπίτι ενός αριστοκράτη και πώς πρέπει να μιλάμε μέχρι τον τρόπο που θα γράψουμε ένα γράμμα, τον τρόπο συμπεριφοράς ενός ανώτερου προς ένα κατώτερο κ.ά Το 1747 ο Τζωρτζ Ουάσιγκτον συγγράφει έναν οδηγό με τίτλο "Κανόνες πολιτισμού". Όμως το πιο διαδεδομένο βιβλίο του 18ου αιώνα ήταν το "Γράμματα στο γιό του" του Λόρδου Τσεστερφίλντ. Το 1789 με τη Γαλλική Επανάσταση αλλάζει το κοινωνικό μοντέλο της απόλυτης μοναρχίας και ο θρίαμβος της αστικής τάξης αντικατοπτρίζεται στο εγχειρίδιο "Κανόνες του savoir vivre μέσα στη μοντέρνα κοινωνία" (1889) που γράφει η βαρώνη Σταφ-ψευδώνυμο. Το βιβλίο αυτό γίνεται το σημείο αναφοράς σε όλα τα μήκη και πλάτη του πολιτισμένου κόσμου. Το βιβλίο "Ετικέτα" της Έμιλυ Ποστ του 20ου αιώνα αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση ακόμα και στις μέρες μας. (14 εκδόσεις)[2]
Το savoir vivre στην Ελλάδα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην Ελλάδα σταθμό αποτελεί το βιβλίο της Ελένης Χαλκούση " Σαβουάρ Βιβρ" τη δεκαετία του '60, έκδοση η οποία καταγράφει με περιγραφικό τρόπο την ελληνική πραγματικότητα. Η Ελένη Χαλκούση, δημοσιογράφος και ηθοποιός στο επάγγελμα καταφέρνει να μπει σε πολλά ελληνικά σπίτια για να αποδείξει το αυτονόητο: οι κακοί τρόποι συμπεριφοράς δεν ήταν και δε θα είναι ποτέ της μόδας.[1]. Τα τελευταία χρόνια διεθνώς και στην Ελλάδα, γίνονται πολλές προσπάθειες για να καλυφθεί το αναγνωστικό κοινό γύρω από το θέμα του savoir vivre. Οι μέχρι τώρα όμως εκδόσεις στην Ελλάδα περιορίζονται σε ανατυπώσεις προηγούμενων βιβλίων ή μεταφράσεις ξένων εγχειριδίων που δεν ανταποκρίνονται στην ελληνική πραγματικότητα. Από τις τελευταίες εκδόσεις καλής συμπεριφοράς στη χώρα μας, αποτελεί το βιβλίο του Χρήστου Ζαμπούνη, "Savoir Vivre".
Είπαν για το Savoir Vivre
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- "Βασανίστε με! Αλλά παρακαλώ στον πληθυντικό." (Μίκης Θεοδωράκης)
- "Ο εγωισμός εμπνέει τέτοιον τρόμο, ώστε οι Γάλλοι επινόησαν την ευγένεια για να τον κρύψουν." (Αρθούρος Σοπενχάουερ)[2]