Χιναγιάνα

Χάρτης Χιναγιάνα (Τεραβάντα) Βουδισμού

Χιναγιάνα (χίνα =μικρό, γιάνα =όχημα) ή Τεραβάντα( διδασκαλία των Πρεσβυτέρων ) είναι ένας από τους δύο βασικότερους κλάδους του Βουδισμού που διαδόθηκε κυρίως στη Σρι Λάνκα (Κεϋλάνη), στην Ταϊλάνδη (Σιάμ), στη Μιανμάρ (Βιρμανία ή Μπούρμα), στην Καμπότζη και στην Ινδοκίνα. Ο άλλος βασικός κλάδος είναι η Μαχαγιάνα (Μεγάλο όχημα), οι οπαδοί του οποίου αποκαλούν τον άλλο βουδιστικό κλάδο υποτιμητικά «μικρό όχημα», θέλοντας εμφανώς με το επίθετο «μικρός» να καταδείξουν το στοιχείο του στενότερου και του κατώτερου σε αντιπαράθεση με το δικό τους «ανώτερο» και «ευρύτερο». Οι οπαδοί του «μικρού οχήματος» ονομάζουν τον κλάδο τους Τεραβάντα (Theravada < Thera = παλαιός, μεγαλύτερος, γηραιός, έμπειρος και vada = διδασκαλία), που όπως υποστηρίζουν, μένει πιστός στην αρχική βουδιστική διδασκαλία, τον μοναστικό κανόνα και τις θεωρίες που έχουν σχέση με τον κόσμο και την ανθρώπινη οντότητα. Ο βουδισμός Χιναγιάνα θεωρείται η πιο παλιά και ορθόδοξη σχολή και είναι η βασική πηγή της βουδιστικής φιλοσοφίας. Σ΄ αυτήν υπάρχει ο πιο γνήσιος βουδιστικός στοχασμός.

Σκοπός

Η απελευθέρωση του ανθρώπου από την οδυνηρή του ύπαρξη. Ιδανικός τρόπος ζωής για τον χιναγιανίν είναι ο μοναχισμός. Ο Τεραβάντα βουδισμός υποστηρίζει ότι η απελευθέρωση είναι προσωπική υπόθεση. Ο Αρχάτ είναι το πρότυπο του ανθρώπου, που με αυστηρή και συνεχή προσπάθεια, χωρίς ανθρώπινη ή θεϊκή βοήθεια, φτάνει στη φώτιση και την απελευθέρωση.

Γλώσσα - ιερά βιβλία

Το σπουδαιότερο ιερό βιβλίο του κλάδου είναι ο Κανόνας Πάλι. Το όνομά του προήλθε από την ομώνυμη γλώσσα Πάλι, που συγγενεύει με τη σανσκριτική και τη γλώσσα που μίλησε ο Βούδας. Ο Κανόνας Πάλι καθορίστηκε τελικά κατά τον 1ο π.Χ. αιώνα στην Κεϋλάνη με βάση προγενέστερο κανόνα, τα κείμενα του οποίου ήταν γραμμένα στη διάλεκτο μαγκάντι. Ονομάζεται tripitaka. Πίτακα σημαίνει στη σανσκριτική καλάθι. Αυτά τα τρία καλάθια είναι ουσιαστικά τρία μέρη από τα οποία αποτελείται ο Κανόνας Πάλι: α)Βινάγια Πίτακα, δηλαδή κάλαθος του μοναχικού κανόνα (της πειθαρχίας) β)Σούττα Πίτακα, δηλαδή κάλαθος των ομιλιών(nikaya) του Βούδα γ)Αμπιντάμα Πίτακα, δηλαδή κάλαθος αναλύσεων, ερμηνειών φιλοσοφικών και ψυχολογικών όρων.

Διδασκαλία

Κεντρικό σημείο της διδασκαλίας του Τεραβάντα βουδισμού είναι το διαχρονικό θέμα που σχετίζεται με τον ανθρώπινο πόνο. Γιατί δηλαδή ο πόνος συνδέεται άρρηκτα με την ανθρώπινη ύπαρξη και πώς θα μπορέσει τελικά ο άνθρωπος να απαλλαγεί και να λυτρωθεί απ` αυτόν. Ο Γκαουτάμα Σιντάρτα, κατά κόσμον Βούδας υποστήριξε ότι βρήκε τη λύση στο αιώνιο αίτημα του ανθρώπου με τον προσωπικό του φωτισμό που συνόψισε σε τέσσερις ευγενικές και φιλοσοφικές αλήθειες και αποτελούν την πεμπτουσία της διδασκαλίας του: 1. Ιδού μοναχοί, η Άγια Αλήθεια για τον πόνο (dukkha): Η γέννηση είναι πόνος, τα γηρατειά είναι πόνος, η αρρώστεια είναι πόνος, ο θάνατος είναι πόνος, η ένωση με εκείνο που δεν αγαπάμε είναι πόνος, ο χωρισμός με εκείνο που αγαπάμε είναι πόνος, η μη εκπλήρωση της επιθυμίας σου είναι πόνος, η ίδια η ύπαρξη στο σύνολό της και στα επιμέρους στοιχεία της είναι πόνος. 2. Η αιτία του πόνου είναι η επιθυμία (tanha), η δίψα για απόλαυση υλικών επίγειων ευτελών αγαθών με τα οποία είναι προσκολλημένος ο άνθρωπος. Αυτή η δέσμευση και ομηρία οφείλεται στην άγνοια (avidja) και είναι καταλυτική. Ο προσκολλημένος άνθρωπος είναι τυφλά δέσμιος μιας ψευδαίσθησης για τον κόσμο και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα. Πιστεύει ότι τα πράγματα είναι συμπαγή και σταθερά, ενώ στην πραγματικότητα είναι σύνθετα και μεταβλητά. Από ένα σπίτι για παράδειγμα, αν αφαιρεθεί η στέγη, Φαίνεται ότι δεν υπήρξε ποτέ συμπαγές, αλλά ένα σύνολο από πολλά μικρά κομμάτια. Επίσης, η αρχική ιδέα που έχουμε για ένα νόμισμα που φαντάζει από μακριά χρυσό, αν το πλησιάσουμε και διαπιστώσουμε ότι είναι κάλπικο, θα χάσει την αρχική του αξία στην αντίληψή μας και παράλληλα θα χαθεί και κάθε ενδιαφέρον μας με το αρχικό αντικείμενο του πόθου μας. Επιπροσθέτως, τα πάντα αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, επομένως τίποτα δεν παραμένει σταθερό στη συμπαντική εντροπία. Άρα η επιθυμία που συνδέεται με την ψευδή αισθητή πραγματικότητα είναι μάταιη, οφείλεται στην άγνοια και πρέπει να εξαλειφθεί. 3. Η κατάπαυση του πόνου, που ονομάζεται νιρβάνα. Η πρωτογενής σημασία της λέξης νιρβάνα είναι : σβήσιμο, κατάσβεση. Αναφέρεται στην κατάσβεση - εξάλειψη της άγνοιας, της επιθυμίας, της απέχθειας, δηλαδή με άλλα λόγια, κατάσβεση της αναπαραγωγής της ύπαρξης, της αυταπάτης του εαυτού, της φλόγας της ζωής (τα τελευταία λόγια του Σιντάρτα ήταν: «Δεν θα ξαναγεννηθώ πια»). 4. Το οκταπλό μονοπάτι που οδηγεί στην κατάπαυση του πόνου. Ονομάζεται έτσι, γιατί αποτελείται από οκτώ στάδια: Ορθότητα στην α) κατανόηση, β) σκέψη, γ) ομιλία, δ) πράξη, ε) τρόπο ζωής, στ) προσπάθεια, ζ) φροντίδα-ανάπτυξη του νου, η) συγκέντρωση -αυτοβυθισμό. Αυτή η πορεία παριστάνεται συμβολικά με μία ρόδα με οκτώ ακτίνες. Η οδός αυτή οδηγεί στη διορατικότητα, την επίγνωση, που διαλύει την άγνοια με τελικό προορισμό το φωτισμό, την κατάσταση απόλυτης γαλήνης και μακαριότητας, τη νιρβάνα.

Τ(θ)εραβάντα βουδδιστής μοναχός

Ιδανικό

Απώτερος σκοπός και ιδανικό κάθε οπαδού του Χιναγιάνα Βουδδισμού είναι, να αποκτήσει αντίληψη της αληθινής πραγματικότητας και να απελευθερωθεί από την οδυνηρή ύπαρξη. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο όταν γίνει μοναχός

Πηγές

• «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου»
• «Όψεις Ινδουισμού - Βουδδισμού», του Αναστασίου Γιαννουλάτου, Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας
• «Ίχνη από την αναζήτηση του Υπερβατικού», Αναστασίου Γιαννουλάτου, Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας
• «Χριστιανισμός και Θρησκεύματα», σχολικό βιβλίο θρησκευτικών Β΄ Λυκείου
• «Συμβολική των ινδικών θρησκευμάτων», Διονυσίου Δακουρά, Δρος Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

• Snelling, J., The Buddhist Handbook, Inner Traditions,(Rochester, 1991)
• The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion, Shambhala, (Boston, 1994)
• The Encyclopaedia Britannica, Chicago(1998)
• Γρηγόριος Ζιάκας, Ιστορία των θρησκευμάτων, τομ. Α΄ Τα Ινδικά θρησκεύματα, εκδ. Π.Πουρναράς, Θεσσ/ίκη, 1986, σελ. 333-334