Τριβούνος
Τριβούνος (λατινικά: tribunus) ήταν ο τίτλος διάφορων αιρετών αξιωμάτων στην αρχαία Ρώμη. Οι δύο πιο σημαντικοί ήταν ο τίτλος του τριβούνου των πληβείων (tribunus plebis) και αυτός του τριβούνου των στρατιωτών (tribunus militum, χιλίαρχος).
Για το μεγαλύτερο μέρος της ρωμαϊκής ιστορίας, ένας σύλλογος από δέκα τριβούνους των πληβείων λειτουργούσε ως έλεγχος της εξουσίας της Συγκλήτου και των ενιαύσιων αξιωματούχων, διαθέτοντας την εξουσία τού ius intercessionis (δικαιώματος μεσολάβησης) να παρεμβαίνει για λογαριασμό των πληβείων και να αρνείται την κύρωση μιας δυσμενούς νομοθεσίας. Υπήρχαν επίσης στρατιωτικοί τριβούνοι, οι οποίοι διοικούσαν τμήματα τού ρωμαϊκού στρατού, υπαγόμενα σε ανώτερους αξιωματούχους, όπως τους υπάτους και τους πραίτορες, τους promagistrates και τους legates τους. Διάφοροι αξιωματικοί τού ρωμαϊκού στρατού ήταν επίσης γνωστοί ως τριβούνοι. Ο τίτλος χρησιμοποιήθηκε επίσης για πολλές άλλες θέσεις και τάξεις κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής ιστορίας.
Τριβούνοι των φυλών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η λέξη τριβούνος (tribunus) προέρχεται από τη λέξη για μια ρωμαϊκή φυλή (tribus). Οι τρεις αρχικές φυλές, Ramne[nse]s, Titie[nse]s και Luceres, είχαν επικεφαλής η καθεμία από έναn φύλαρχο (tribunus), που αντιπροσώπευε κάθε φυλή σε αστικά, θρησκευτικά και στρατιωτικά θέματα. [1] :ii. 7[2] [3] Στη συνέχεια, κάθε φυλή που όρισε ο βασιλιάς Σέρβιος εκπροσωπήθηκε επίσης από έναν τριβούνο. [1] :ii. 14[4]
Τριβούνος των σωματοφυλάκων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Επί τού Ρωμαϊκού Βασιλείου, ο τριβούνος των σωματοφυλάκων (tribunus celerum, κυριολεκτικά: των γρήγορων), ήταν διοικητής της προσωπικής φρουράς τού βασιλιά, γνωστών ως celeres (ταχέων). Αυτός ο αξιωματούχος ήταν δεύτερος μόνο μετά τον βασιλιά και είχε την εξουσία να ψηφίζει νόμο, γνωστό ως lex tribunicia, και να προεδρεύει της comitia curiata (συνέλευσης των εκπροσώπων των φυλών). Εκτός και αν ο ίδιος ο βασιλιάς εκλεγεί να οδηγήσει το ιππικό στη μάχη, αυτή η ευθύνη έπεφτε στον τριβούνο των σωματοφυλάκων. Θεωρητικά θα μπορούσε να στερήσει από τον βασιλιά το imperium (απεριόριστη εξουσία) του, ή την εξουσία να διοικεί, με τη συμφωνία της comitia curiata. [1] :ii. 13[4]
Κατά τη βασιλεία τού Λεύκιου Ταρκύνιου τού Υπερήφανου, τελευταίου Ρωμαίου βασιλιά, αυτό το αξίωμα κατείχε ο Λεύκιος Ιούνιος Βρούτος, ανιψιός τού βασιλιά, και επομένως το ανώτερο μέλος της οικίας τού βασιλιά, μετά τον ίδιο τον βασιλιά και τους γιους του. Ήταν ο Βρούτος που συγκάλεσε την επιτροπή και τους ζήτησε να ανακαλέσουν το imperium τού βασιλιά. [5] :i. 59Μετά την πτώση της μοναρχίας, οι εξουσίες τού τριβούνου των σωματοφυλάκων μοιράστηκαν μεταξύ τού magister Militum, ή μαγίστρου τού Πεζικού, γνωστού και ως Praetor Maximus ή δικτάτορας, και του υποδιοικητή του, του magister Εquitum ή "μαγίστρου τού Ιππικού".
Τριβούνος των πληβείων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο tribuni plebis, γνωστός και ως τριβούνος τού λαού, θεσπίστηκε το 494 π.Χ., μετά την πρώτη απόσχιση των πληβείων, με σκοπό την προστασία των συμφερόντων των πληβείων έναντι των ενεργειών της Συγκλήτου και των ενιαύσιων αξιωματούχων, οι οποίοι ήταν όλοι πατρίκιοι. Οι αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι οι τριβούνοι μπορεί αρχικά να ήταν δύο ή πέντε στον αριθμό. Αν ήταν το πρώτο, ο σύλλογος των τριβούνων επεκτάθηκε σε πέντε το 470 π.Χ. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο σύλλογος αυξήθηκε σε δέκα το 457 π.Χ. και παρέμεινε σε αυτόν τον αριθμό σε όλη τη ρωμαϊκή ιστορία. Τους βοηθούσαν δύο aediles plebis ή πληβείους επιμελητές (κτιρίων). Μόνο οι πληβείοι ήταν επιλέξιμοι γι' αυτά τα αξιώματα, αν και υπήρξαν τουλάχιστον δύο εξαιρέσεις. [6]
Οι τριβούνοι των πληβείων είχαν την εξουσία να συγκαλούν το concilium plebis (συνέλευση των πληβείων), και να προτείνουν νομοθεσία ενώπιόν του. Μόνο ένας από τους τριβούνους μπορούσε να προεδρεύει αυτής της συνέλευσης, η οποία είχε την εξουσία να ψηφίζει νόμους, που επηρέαζαν μόνο τους πληβείους, γνωστούς ως plebiscita (δημοψηφίσματα). Μετά το 287 π.Χ. τα διατάγματα τού concilium plebis είχαν ισχύ νόμου σε όλους τους Ρωμαίους πολίτες. Μέχρι τον 3ο αι. π.Χ. οι τριβούνοι μπορούσαν επίσης να συγκαλούν και να προτείνουν νομοθεσία ενώπιον της Συγκλήτου.
Αν και μερικές φορές αναφέρονται ως «πληβείοι αξιωματούχοι», τεχνικά οι τριβούνοι των πληβείων δεν ήταν αξιωματούχοι, αφού είχαν εκλεγεί μόνο από τους πληβείους και όχι από ολόκληρο τον ρωμαϊκό λαό. Ωστόσο, ήταν ιεροί, και ολόκληρο το σώμα των πληβείων δεσμεύτηκε να προστατεύσει τους τριβούνους από οποιαδήποτε επίθεση ή παρέμβαση στα πρόσωπά τους κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Όποιος παραβίαζε την ιερότητα των τριβούνων μπορούσε να σκοτωθεί χωρίς ποινή για τον εκτελεστή. [7]
Αυτή ήταν επίσης πηγή της εξουσίας των τριβούνων, γνωστή ως ius intercessionis, ή intercessio (μεσολάβηση), με την οποία κάθε τριβούνος μπορούσε να μεσολαβήσει για λογαριασμό ενός Ρωμαίου πολίτη, για να απαγορεύσει την πράξη ενός δικαστή ή άλλου αξιωματούχου. Οι πολίτες θα μπορούσαν να προσφύγουν για τις αποφάσεις των δικαστών στους τριβούνους, οι οποίοι στη συνέχεια θα ήταν υποχρεωμένοι να καθορίσουν τη νομιμότητα της πράξης προτού μπορέσει ο δικαστής να προχωρήσει. Αυτή η εξουσία επέτρεψε επίσης στους τριβούνους να απαγορεύσουν, ή να ασκήσουν βέτο, σε οποιαδήποτε πράξη της Συγκλήτου ή άλλης συνέλευσης. Μόνο ένας δικτάτορας απαλλάσσονταν από αυτές τις εξουσίες.
Η tribunicia potestas, ή τριβουνική εξουσία, περιοριζόταν από το γεγονός ότι προερχόταν από τον όρκο τού λαού να υπερασπιστεί τους τριβούνους. Αυτό περιόρισε τις περισσότερες ενέργειες των τριβούνων στα όρια της ίδιας της πόλης, καθώς και σε μία ακτίνα ενός μιλίου γύρω. Δεν είχαν καμία εξουσία να επηρεάσουν τις ενέργειες των επαρχιακών διοικητών. [8]
Οι εξουσίες των τριβούνων περιορίστηκαν σοβαρά κατά τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις τού δικτάτορα Σύλλα το 81 π.Χ. Αν και πολλές από αυτές τις εξουσίες αποκαταστάθηκαν σε περαιτέρω μεταρρυθμίσεις τού 75 π.Χ. και τού 70 π.Χ., το κύρος και η εξουσία των τριβούνων είχαν πληγεί ανεπανόρθωτα. Το 48 π.Χ. η Σύγκλητος παραχώρησε τριβουνικές εξουσίες (tribunicia potestas, εξουσίες ισοδύναμες με αυτές ενός τριβούνου, χωρίς στην πραγματικότητα να είναι τέτοιος) στον δικτάτορα Ιούλιο Καίσαρα. Ο Ι. Καίσαρας τις χρησιμοποίησε για να εμποδίσει τους άλλους τριβούνους να παρεμβαίνουν στις ενέργειές του. Το 23 π.Χ. η Σύγκλητος παραχώρησε την ίδια εξουσία στον Αύγουστο, τον πρώτο Ρωμαίο Αυτοκράτορα, και από εκείνο το σημείο και μετά παραχωρούνταν τακτικά σε κάθε Αυτοκράτορα ως μέρος των επίσημων τίτλων τους. Υπό τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, οι τριβούνοι συνέχισαν να εκλέγονται, αλλά είχαν χάσει την ανεξαρτησία τους και το μεγαλύτερο μέρος της πρακτικής ισχύος τους. Το αξίωμα έγινε απλώς ένα βήμα στην πολιτική σταδιοδρομία των πληβείων, που φιλοδοξούσαν για μία θέση στη Σύγκλητο. [8]
Στρατιωτικοί τριβούνοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι tribuni militum, δηλ. στρατιωτικοί τριβούνοι, ή κυριολεκτικά τριβούνοι των στρατιωτών, εκλέγονταν κάθε χρόνο μαζί με τους ενιαύσιους αξιωματούχους. Ο αριθμός τους διέφερε σε όλη τη ρωμαϊκή ιστορία, αλλά τελικά έφτασε τους 24. Αυτοί ήταν συνήθως νεαροί άνδρες στα τέλη της δεκαετίας των 20 ετών, που φιλοδοξούσαν να κάνουν συγκλητική καριέρα. Σε κάθε τριβούνο ανέθεταν να διοικήσει ένα τμήμα τού ρωμαϊκού στρατού, που θα ήταν υποταγμένο στους αξιωματούχους (magistrati) και τους βοηθούς τους (promagistrates), που διορίζονταν από τη Σύγκλητο, και τους λεγόμενους απεσταλμένους (legati).
Μέσα σε καθεμία από τις λεγεώνες, διάφοροι αξιωματικοί μεσαίας βαθμίδας προσφωνούνταν επίσης τριβούνοι. Οι αξιωματικοί αυτοί περιελάμβαναν:
- tribunus laticlavius, ένας αξιωματικός της Συγκλήτου, δεύτερος στην διοίκηση μίας λεγεώνας. Αναγνωρίζεται από μία πλατιά λωρίδα (laticlavus).
- tribunus angusticlavius, ένας αξιωματικός που επιλέγεται από την τάξη των ιππέων, πέντε σε κάθε λεγεώνα. Αναγνωρίζεται από μία στενή λωρίδα (angusticlavus).
- tribunus rufulus, ένας αξιωματικός που επέλεξε ο διοικητής.
- tribunus vacans, ένας αδιόριστος αξιωματικός στον Ύστερο Ρωμαϊκό στρατό, μέλος τού επιτελείου τού στρατηγού.
- tribunus cohortis, ένας αξιωματικός που διοικεί μία κοόρτη, μέρος μίας λεγεώνας που αποτελείται συνήθως από έξι εκατονταρχίες.
- tribunus cohortis urbanae, διοικητής μίας από τις αστικές κοόρτεις, ένα είδος μονάδας στρατιωτικής αστυνομίας, που στάθμευε στη Ρώμη.
- tribunus sexmestris, ένας τριβούνος που υπηρετεί μία περίοδο υπηρεσίας μόνο έξι μηνών. Δεν υπάρχουν στοιχεία, που να προσδιορίζουν αυτόν τον αξιωματικό ως διοικητή ιππικού, όπως αναφέρεται μερικές φορές στη σύγχρονη βιβλιογραφία.
Στον ύστερο ρωμαϊκό στρατό, ένας tribunus ήταν ένας ανώτερος αξιωματικός, που μερικές φορές αποκαλείτο comes (κόμης), ο οποίος διοικούσε μία vexillatio (ίλη) ιππικού. Ως τριβούνος, ο τίτλος επιβίωσε στον ανατολικό ρωμαϊκό στρατό μέχρι τις αρχές του 7ου αι.
Από τη χρήση τού tribunus για να περιγράψει διάφορους στρατιωτικούς αξιωματικούς, προέρχεται η λέξη tribunal, που αρχικά αναφέρεται σε μία υπερυψωμένη πλατφόρμα, που χρησιμοποιείται για να απευθύνεται κάποιος στους στρατιώτες ή να απονέμει δικαιοσύνη.
Οι στρατιωτικοί τριβούνοι παρουσιάζονται σε αξιόλογα έργα ιστορικής φαντασίας, όπως το Μπεν-Χου: μία ιστορία τού Χριστού, τού Λιού Γουάλας και το Ο Χιτών τού Λόιντ Ντάγκλας. Και τα δύο μυθιστορήματα περιλαμβάνουν χαρακτήρες, που επηρεάστηκαν από τη ζωή και το τέλος τού Ιησού και μετατράπηκαν σε επικές ταινίες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας τού 1950. Τον Mεσάλα, κύριο ανταγωνιστή στο Μπεν-Χουρ, υποδυόταν ο Stephen Boyd, ενώ τον Μάρκελο Γάλιο, τον πρωταγωνιστή τού Ο Χιτών, έπαιξε ο νεαρός RΡίτσαρντ Μπάρτον.
Υπατικοί τριβούνοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 445 π.Χ. οι τριβούνοι των πληβείων επέτυχαν να ψηφίσουν τη lex Canuleia, καταργώντας τη νομοθεσία που απαγόρευε τους γάμους πατρικίων και πληβείων και προβλέποντας ότι ένας από τους υπάτους μπορεί να είναι πληβείος. Αντί να επιτρέψει το υπατικό αξίωμα να περάσει στα χέρια ενός πληβείου, η Σύγκλητος πρότεινε έναν συμβιβασμό, σύμφωνα με τον οποίο τρεις στρατιωτικοί τριβούνοι, που μπορεί να είναι πατρίκιοι ή πληβείοι, θα έπρεπε να εκλέγονται στη θέση των υπάτων. Οι πρώτοι tribuni militum consulare potestate, ή στρατιωτικοί τριβούνοι με υπατική εξουσία, εξελέγησαν για το έτος 444. Αν και οι πληβείοι ήταν επιλέξιμοι γι' αυτό το αξίωμα, κάθε ένας από τους πρώτους «υπατικούς τριβούνους» ήταν πατρίκιος. [5] :iv. 1–6
Στρατιωτικοί τριβούνοι εκλέχτηκαν στη θέση των υπάτων στα μισά χρόνια από το 444 έως το 401 π.Χ., και σε κάθε περίπτωση, όλοι οι τριβούνοι ήταν πατρίκιοι: ούτε ένας πληβείος κατάφερε να πάρει την υπατεία. Ο αριθμός των τριβούνων αυξήθηκε σε τέσσερις, ξεκινώντας από το 426, και έξι ξεκινώντας από το 405. Επιτέλους, οι πλήβειοι εξέλεξαν τέσσερις από τον αριθμό των στρατιωτικών τριβούνων για το έτος 400, και άλλοι εξελέγησαν το 399, 396, 383 και 379. Εκτός όμως από αυτά τα χρόνια, κανένας πληβείος δεν απέκτησε τα ανώτατα αξιώματα του Ρωμαϊκού Κράτους.
Το μονοπώλιο των πατρικίων στην εξουσία έσπασε τελικά από τον Γάιο Λικίνιο Κάλβο Στόλo και τον Λεύκιο Σέξτιο Λατερανό, τριβούνοι τού λαού, οι οποίοι το 376 π.Χ. εισήγαγαν νομοθεσία, που απαιτούσε όχι απλώς ότι ένας από τους υπάτους θα μπορούσε να είναι πληβείος, αλλά ότι στο εξής πρέπει να είναι επιλεγμένα από την τάξη τους. Όταν η Σύγκλητος αρνήθηκε το αίτημά τους, οι τριβούνοι απέτρεψαν την εκλογή ετήσιων αξιωματούχων για πέντε χρόνια, πριν υποχωρήσουν και επιτρέψουν την εκλογή υπατικών τριβούνων από το 370 στο 367. Στο τέλος, και με την ενθάρρυνση τού δικτάτορα Mάρκου Φούριου Κάμιλλου, η Σύγκλητος ενέδωσε στην αντιπαράθεση και πέρασε τη Licinia-Sextia Rogationum. Ο Σέξτιος εξελέγη πρώτος πληβείος ύπατος, ακολουθούμενος από τον Λικίνιο δύο χρόνια αργότερα, και με τον διακανονισμό αυτό καταργήθηκαν οι υπατικοί τριβούνοι. [1] :xiv. 12[5]
Τριβούνοι τού θησαυροφυλακίου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ακριβής φύση των tribuni aerarii, δηλ. τριβούνοι τού δημόσιου ταμείου, είναι άγνωστη. Αρχικά φαίνεται ότι ήταν φοροεισπράκτορες, αλλά αυτή η εξουσία μετακινήθηκε σιγά σιγά σε άλλους αξιωματούχους. Μέχρι το τέλος της Δημοκρατίας, αυτή η προσφώνηση ανήκε σε μία κατηγορία ατόμων λίγο πιο κάτω από την τάξη των ιππέων σε πλούτο. Όταν η σύνθεση των ρωμαϊκών δικαστηρίων μεταρρυθμίστηκε το 70 π.Χ., ορίστηκε ότι το ένα τρίτο των μελών κάθε επιτροπής δικαστών έπρεπε να ανήκει σε αυτή την τάξη.
Μεταγενέστερες χρήσεις τού τίτλου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Δημοκρατία της Βενετίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην πρώιμη ιστορία της Δημοκρατίας της Βενετίας, κατά τη διάρκεια της θητείας τού 6ου δόγη Ντομένικο Μονεγκάριo, η Βενετία θέσπισε δύο τριβούνους βάσει τού παραπάνω ρωμαϊκού θεσμού: δύο νέοι αξιωματούχοι εκλέγονταν κάθε χρόνο, με σκοπό να επιβλέπουν τον δόγη και να αποτρέπουν τις καταχρήσεις εξουσίας (αν και αυτός ο στόχος δεν επιτυγχανόταν πάντα με επιτυχία).
Γαλλικό επαναστατικό δικαστήριο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Tribunat -η γαλλική λέξη για την εξουσία των τριβούνων, προέρχεται από τον λατινικό όρο tribunatus, που σημαίνει το αξίωμα ή τη θητεία ενός tribunus (βλ. παραπάνω)- ήταν ένα συλλογικό όργανο της νεαρής επαναστατικής Γαλλικής Δημοκρατίας, που αποτελείτο από μέλη που αποκαλούντο tribun (η γαλλική λέξη για τον τριβούνο), το οποίο, παρά την προφανή αναφορά στην εξουσία ενός από τους διάσημους αξιωματούχους της αρχαίας Ρώμης, δεν κατείχε ποτέ κάποια πραγματική πολιτική εξουσία ως συνέλευση, και τα μεμονωμένα μέλη της δεν είχαν κάποιο ρόλο.
Η συνέλευση αυτή καθιερώθηκε από το Σύνταγμα του Έτους VIII τού Ναπολέοντα Α΄ Βοναπάρτη «προκειμένου να μετριαστούν οι άλλες εξουσίες» συζητώντας κάθε νομοθετικό σχέδιο, στέλνοντας τους ρήτορές της (δηλαδή εκπροσώπους) να το υπερασπιστούν ή να τού επιτεθούν στο Corps législatif, και ζητώντας από τη Γερουσία να ανατρέψει «τους καταλόγους των δικαιούχων, τις πράξεις τού Νομοθετικού Σώματος και αυτές της κυβέρνησης» λόγω αντισυνταγματικότητας. Τα 100 μέλη της ορίστηκαν από τη Γερουσία, από τον κατάλογο των πολιτών από 25 ετών και άνω, και ετησίως το ένα πέμπτο ανανεωνόταν για πενταετή θητεία.
Όταν η συνέλευση Tribunat αντιτάχθηκε στα πρώτα μέρη τού προτεινόμενου ποινικού κώδικα τού Βοναπάρτη, ο Ναπολέων Α΄ έβαλε τη Γερουσία να προτείνει 20 νέα μέλη ταυτόχρονα, για να αντικαταστήσουν τους 20 πρώτους αντιπάλους της πολιτικής του. Αυτοί αποδέχθηκαν την ιστορικά σημαντική μεταρρύθμιση τού ποινικού δικαίου. Καθώς το Tribunat αντιτάχθηκε σε νέα δεσποτικά σχέδια, έπεισε τη Γερουσία το έτος X να τού επιτρέψει να διαλύσει το Tribunate. Το έτος XIII η συνέλευση μειώθηκε περαιτέρω σε 50 μέλη. Στις 16 Αυγούστου 1807 καταργήθηκε και δεν αναβίωσε ποτέ.
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Bιβλιογραφικές αναφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Dionysius of Halicarnassus. Romaike Archaiologia.
- ↑ Digesta seu Pandectae. i. tit. 2 s2 § 20.
- ↑ Servius. ad Virg. Aen. 560.
- ↑ 4,0 4,1 Smith, William (επιμ.). Dictionary of Greek and Roman Antiquities.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Titus Livius. Ab Urbe Condita.
- ↑ Livy, Ab urbe condita, ii. 33, 58 (citing Piso, iii. 31)
- ↑ Abbott, Frank Frost (1901). A History and Description of Roman Political Institutions. Ginn & Co. σελίδες 196, 261.
- ↑ 8,0 8,1 «Tribuni Plebis». Tribuni Plebis (2nd έκδοση). 1970."Tribuni Plebis". Oxford Classical Dictionary (2nd ed.). 1970.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Nouveau Larousse illustré (in French).
- Mackay, Christopher S. Ancient Rome: A Military and Political History. σελ. 135. for information on Tribunes of the Treasury
Eξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Livius.org: Tribune Αρχειοθετήθηκε 2013-11-07 στο Wayback Machine.
«Tribune» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) 1911
