Πάπας Κάλλιστος Α΄

Για τον ομώνυμο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, δείτε: Πατριάρχης Κάλλιστος Α΄.

Πάπας Άγιος Κάλλιστος Α΄
Από	217
Έως	222
Προκάτοχος	Πάπας Ζεφυρίνος
Διάδοχος	Πάπας Ουρβανός Α΄
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	Ρώμη
Θάνατος	222 Ρώμη

Ο Κάλλιστος Α΄ ήταν Πάπας (σύμφωνα με τον Σέξτο Ιούλιο Αφρικανό) από το 217 έως τον θάνατό του το 222. Έζησε κατά τη διάρκεια της βασιλείας των αυτοκρατόρων Ηλιογάβαλου και Σεβήρου Αλέξανδρου.

Ο σύγχρονός του, και εχθρός του, συγγραφέας του έργου «Φιλοσοφούμενα» (ίσως ο Ιππόλυτος), αφηγείται ότι όταν ο νεαρός τότε σκλάβος Κάλλιστος τοποθετήθηκε από τον αφέντη του, Καρποφόρο, υπεύθυνος μιας Τράπεζας, έχασε τα χρήματα που είχαν τοποθετήσει οι Χριστιανοί. Κατόπιν αυτού, ο Κάλλιστος έφυγε από τη Ρώμη, αλλά συνελήφθη λίγο πιο έξω από αυτή. Σύμφωνα με το θρύλο, ο Κάλλιστος έπεσε στη θάλασσα για να σωθεί από τους διώκτες του, αλλά διασώθηκε και οδηγήθηκε πάλι στον αφέντη του. Αφέθηκε ελεύθερος κατόπιν αιτήματος των πιστωτών του, οι οποίοι ήλπιζαν ότι θα μπορέσει να συγκεντρώσει μέρος των χρημάτων, αλλά συνελήφθη ξανά σε καβγά που ξέσπασε σε Συναγωγή, στον οποίο ενεπλάκη στην προσπάθειά του να δανειστεί χρήματα από Εβραίους. Έχοντας καταδοθεί ως Χριστιανός, ο Κάλλιστος καταδικάστηκε να δουλέψει στα ορυχεία της Σαρδηνίας. Τελικά απελευθερώθηκε μαζί με άλλους χριστιανούς κατόπιν αιτήματος του Υακίνθου, ενός ευνούχου πρεσβυτέρου, εκπροσώπου της Μαρκίας, ερωμένης του Αυτοκράτορα Κόμμοδου. Η υγεία του είχε τόσο εξασθενήσει, ώστε οι άλλοι χριστιανοί τον έστειλαν στο Άντιουμ για να αναρρώσει, ενώ ο Πάπας Βίκτωρ Α΄ του έδινε βοήθημα εν είδει σύνταξης.

Άγαλμα του Καλλίστου Α΄ στον Καθεδρικό Ναό της Ρενς

Ο Κάλλιστος ήταν ο διάκονος, στον οποίο εμπιστεύτηκε ο Πάπας Ζεφυρίνος τους νεκρικούς θαλάμους κατά μήκος της Αππίας Οδού. Κατά τον τρίτο αιώνα, εννέα επίσκοποι Ρώμης ενταφιάστηκαν σε αυτές τις «Κατακόμβες του Αγίου Καλλίστου».

Όταν ο Κάλλιστος εξελέγη επίσκοπος Ρώμης, ως διάδοχος του Ζεφυρίνου, καθιέρωσε την αποδοχή της μετάνοιας όσων έδειξαν βαριά ανυπακοή στο νόμο του Θεού, δίνοντας άφεση στις αμαρτίες, για τις οποίες ζητούνταν συγχώρεση, ανεξάρτητα από τη σοβαρότητά τους. Έδειξε έτσι επιείκεια προς τους ειλικρινά μετανοούντες, αφήνοντας την τιμωρία τους στο έλεος του Θεού. Η στάση του αυτή συνάντησε την αντίδραση του Ιππολύτου, του Τερτυλλιανού και πολλών άλλων αυστηρών επισκόπων, οι οποίοι είχαν ιδιαίτερες ενστάσεις για την αποδοχή σε κοινωνία εκείνων που είχαν διαπράξει βαριά εγκλήματα, όπως φόνους ή μοιχεία. Προκειμένου να επιβάλει την άποψή του, στήριξε την αυθεντία του επισκόπου Ρώμης στο ευαγγελικό χωρίο «σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν». Αυτό, η στήριξη δηλαδή της «οικονομίας» σε «δεδομένη εξουσία» και αυθεντία του επισκόπου Ρώμης έναντι των άλλων, συνέβη για πρώτη φορά, και ήταν το πρώτο, ιστορικά, κρούσμα οικοδόμησης της θεωρίας του «παπικού πρωτείου», το οποίο υπήρξε και ένας από τους λόγους της μετέπειτα διάσπασης της Εκκλησίας.

Στην Historia Augusta, μια συλλογή βιογραφιών Ρωμαίων Αυτοκρατόρων, αναφέρεται ότι ο Κάλλιστος είχε κτίσει μικρό ευκτήριο οίκο σε ένα σημείο το οποίο διεκδικήθηκε από ιδιοκτήτες ταβερνών. Όμως, ο Αυτοκράτορας Σεβήρος Αλέξανδρος αποφάσισε ότι η λατρεία οποιουδήποτε Θεού είναι προτιμότερη από μια ταβέρνα. Η ιστορία αυτή αναφέρεται στο αρχικό κτίσιμο της Βασιλικής της Santa Maria in Trastevere, ενός από τους παλαιότερους ναούς της Ρώμης, που διασώζεται μέχρι σήμερα.

Εκεί κοντά βρίσκεται και ο ναός του Αγίου Καλλίστου, μια εκκλησία του 8ου αιώνα, η οποία φαίνεται ότι θεμελιώθηκε στο Μαυσωλείο που είχε χτιστεί στον τόπο μαρτυρίου του. Ο Κάλλιστος μαρτύρησε το 222 ή 223, ίσως κατά τη διάρκεια λαϊκής εξέγερσης. Υπάρχει ο θρύλος ότι ρίφθηκε για να θανατωθεί μέσα σε ένα πηγάδι, το οποίο όμως δε φαίνεται να έχει ιστορική βάση, αν και ο προαναφερόμενος ναός περιέχει ένα αρχαίο πηγάδι. Ενταφιάστηκε σε κοιμητήριο της Αυρηλιανής Οδού και τα οστά του μεταφέρθηκαν τον 9ο αιώνα στο ναό της Santa Maria in Trastevere.

Η Καθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 14 Οκτωβρίου, που θεωρείται ημερομηνία του μαρτυρίου του. Τον διαδέχθηκε ο Πάπας Ουρβανός Α΄.

Τα έργα του Καλλίστου θεωρούνται πλαστά.