Κράτος-δορυφόρος

Ο πολιτικός όρος κράτος-δορυφόρος περιγράφει μια χώρα που τυπικά είναι ανεξάρτητη, αλλά βρίσκεται κάτω από μεγάλη πολιτική, οικονομική και στρατιωτική επιρροή ή έλεγχο από άλλη χώρα. Ο όρος εισήχθη σε αναλογία με τα πλανητικά αντικείμενα που είναι σε τροχιά γύρω από μεγαλύτερα αντικείμενα, όπως είναι μικρά φεγγάρια που γυρίζουν γύρω από μεγαλύτερους πλανήτες, και χρησιμοποιείται κυρίως για να αναφερθεί στις χώρες τις κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης^[1] του Συμφώνου της Βαρσοβίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ή για παράδειγμα για την Μογγολία μεταξύ το 1924-1990^[2]. Όπως χρησιμοποιείται για τις χώρες τις κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, υπονοεί ότι αυτές οι χώρες ήταν "δορυφόροι" υπό την ηγεμονία της Σοβιετικής Ένωσης. Σε άλλο πλαίσιο αναφέρεται επίσης και σε χώρες της Σοβιετικής σφαίρας επιρροής κατά το Ψυχρό Πόλεμο—όπως η Βόρεια Κορέα (ειδικά στα χρόνια κοντά στον Πόλεμο της Κορέας του 1950–1953) και την Κούβα (ειδικά μετά την ένταξή της στην Κομεκόν το 1972). Στη Δύση, ο όρος σπάνια έχει χρησιμοποιηθεί για κράτη άλλα από αυτά της Σοβιετικής επιρροής. Στην Σοβιετική Ένωση, ο όρος είχε χρήση για τα κράτη-δορυφόρους της Ναζιστικής Γερμανίας και της Φασιστικής Ιταλίας^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Το Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης τοποθετεί τη φράση κράτος-δορυφόρος στα Αγγλικά τουλάχιστον από το 1916.

Σε καιρούς πολέμου ή πολιτικών εντάσεων, τα κράτη-δορυφόροι κάποιες φορές έχουν το ρόλο ενδιάμεσης ζώνης μεταξύ του εχθρικού κράτους και αυτού που έχει τον έλεγχο του δορυφόρου / ων^[3]. Ο όρος είναι ένας από τους αρκετούς όρους που είναι αντικείμενο αμφισβήτησης για να περιγράψουν την (υποτιθέμενη) υπόταξη ενός κράτους σε άλλο. Άλλοι τέτοιοι όροι είναι κράτος-μαριονέτα και νεοαποικία. Γενικά ο όρος "κράτος-δορυφόρος" υπονοεί βαθιά ιδεολογική και στρατιωτική υποταγή στην ηγεμονική δύναμη, ενώ το "κράτος-μαριονέτα" υπονοεί πολιτική και στρατιωτική εξάρτηση, ενώ "νεοαποικία" υπονοεί (συχνά απεχθή) οικονομική εξάρτηση. Ανάλογα σε ποια πλευρά της εξάρτησης δίνεται η έμφαση, ένα κράτος μπορεί να εμπίπτει σε παραπάνω από μία κατηγορία.

Σοβιετικά κράτη-δορυφόροι

Περίοδος μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο

Όταν ξέσπασε η Μογγολική Επανάσταση του 1921, οι Μογγόλοι επαναστάτες εκδίωξαν το Ρωσικό Λευκό Στρατό (κατά το Ρωσικό εμφύλιο πόλεμο του 1917–1923 που ακολούθησε την κομμουνιστική Οκτωβριανή επανάσταση του 1917) από την Μογγολία, η οποία ανεξαρτητοποιήθηκε όταν η Δυναστεία Τσινγκ κατέρρευσε το 1911, με τη βοήθεια του Σοβιετικού Κόκκινου Στρατού. Η επανάσταση έβαλε επίσης τέλος στην επικυριαρχία της Μαντζουρίας στην Μογγολία, που υπήρχε από το 1691. Αν και το θεοκρατικό κράτος του Χαγάνου Bogd (1911–1919) συνέχισε τυπικά, με μια σειρά βίαιων συγκρούσεων, η Σοβιετική επιρροή έγινε ακόμα ισχυρότερη, και μετά το θάνατο του Bogd ανακηρύχτηκε η Λαϊκή Δημοκρατία της Μογγολίας στις 26 Νοεμβρίου 1924. Όντας κυρίαρχο και τυπικά ανεξάρτητο κράτος, περιγραφόταν για τα χρόνια 1924–1990 ως κράτος-δορυφόρος της Σοβιετικής Ένωσης^[2]^[4].

Κατά τη διάρκεια του Ρωσικού εμφύλιου, ο Σοβιετικός Κόκκινος Στρατός κατέλαβε την Τιβά τον Ιανουάριο του 1920, που ήταν επίσης μέρος της Αυτοκρατορίας Τσινγκ της Κίνας και προτεκτοράτο της Αυτοκρατορικής Ρωσίας. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Τιβά ανακηρύχτηκε ανεξάρτητη το 1921 και ήταν δορυφόρος της Σοβιετικής ένωσης μέχρι την προσάρτησή της από αυτήν το 1944^[4]

Ένα ακόμα πρώιμο Σοβιετικό κράτος-δορυφόρος υπήρξε η βραχύβια Δημοκρατία της Άπω Ανατολής στη Σιβηρία ^[4].

Περίοδος μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο

Με το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου οι περισσότερες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης είχαν καταληφθεί από τη Σοβιετική Ένωση^[5], και μαζί με αυτήν αποτελούσαν αυτό που κάποιες φορές αποκαλείται "Σοβιετική Αυτοκρατορία". Οι Σοβιετικοί παρέμειναν σε αυτές τις χώρες και μετά το τέλος του πολέμου^[6]. Μέσω μιας σειράς από κυβερνήσεις συνασπισμού που περιελάμβαναν κομμουνιστικά κόμματα, και μετά με την εξάλειψη μελών των συνασπισμών που δεν ήταν συμπαθή στους Σοβιετικούς, εγκαθιδρυθήκαν σε κάθε χώρα σταλινικά συστήματα^[6]. Οι Σταλινιστές πήραν τον έλεγχο των υπαρχόντων κυβερνήσεων, αστυνομίας, τύπου και ραδιοφώνων σε αυτές τις χώρες^[6]. Τα Σοβιετικά κράτη-δορυφόροι στην Ευρώπη περιλαμβάνουν τις^[6]^[7]^[8]^[9]:

Κράτος - Δορυφόρος	Περίοδος
Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας	Δορυφόρος 1944–1960, επιβίωση της κυβέρνησης μέχρι το 1992
Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας	1944–1989
Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας	1946–1990
Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ρουμανίας	1947–1989
Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας	1948–1989
Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας	1949–1990
Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας	1949–1989
Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας	Η Γιουγκοσλαβία του 1943-1992 κάποιες φορές αναφέρεται ως Σοβιετικός δορυφόρος^[6]^[7], αν και απέκοψε τους δεσμούς της με τη Σοβιετική Ένωση το 1948 στη ρήξη Τίτο-Στάλιν, με τα γραφεία της Κομινφόρμ να μεταφέρονται από το Βελιγράδι στο Βουκουρέστι, και αργότερα πήρε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία του Κινήματος των Αδεσμεύτων. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας υπό την ηγεσία του Σταλινιστή Ενβέρ Χότζα, επίσης έκοψε τους δεσμούς της με τη Σοβιετική Ένωση το 1960, μετά την Σοβιετική διαδικασία της αποσταλινοποίησης^[10]. Όλες οι παραπάνω χώρες ήταν, τουλάχιστον μεταξύ του 1945 και 1948, μέλη του Ανατολικού μπλοκ.
Αφγανιστάν	Η Λαοκρατική Δημοκρατία του Αφγανιστάν μπορεί επίσης να θεωρηθεί Σοβιετικός δορυφόρος. Από το 1978 μέχρι το 1991 η κεντρική κυβέρνηση στην Καμπούλ ήταν σύμμαχος του Κομμουνιστικού μπλοκ, υποστηριζόμενη άμεσα από τη Σοβιετική στρατιωτική δύναμη μεταξύ του 1979 με 1989. Η βραχύβια Δημοκρατία Ανατολικού Τουρμεστάν (1944–1950) υπήρξε Σοβιετικός δορυφόρος μέχρι την ενσωμάτωσή της από την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας μαζί με την υπόλοιπη περιοχή της Σιντζιάνγκ.

Χρήση του όρου μετά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου

Σχολιαστές έχουν εκφράσει κάποιες φορές την ανησυχία ότι η στρατιωτικές και διπλωματικές παρεμβάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών στην Μέση ανατολή και αλλού, μπορεί να οδηγήσουν, ή και έχουν ίσως ήδη οδηγήσει, στην ύπαρξη Αμερικανικών κρατών-δορυφόρων^[11]^[12]. Ο William Pfaff έχει προειδοποιήσει ότι η μόνιμη Αμερικανική παρουσία στο Ιράκ θα "το μετατρέψει σε Αμερικανικό κράτος-δορυφόρο."^[13]. Ο όρος έχει επίσης χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για να περιγράψει τις σχέσεις μεταξύ του Λιβάνου και της Συρίας, καθώς η τελευταία έχει κατηγορηθεί ότι παρεμβαίνει στις πολιτικές υποθέσεις του Λιβάνου^[14]. Τέλος, η Εσουατίνι και το Λεσότο έχουν και τα δύο περιγραφεί ως κράτη-δορυφόροι της Νοτίου Αφρικής^[15].

Παραπομπές

↑ Source: NATO website 2nd Footnote at bottom
↑ ^2,0 ^2,1 Sik, Ko Swan (1990). Nationality and International Law in Asian Perspective. σελ. 39. ISBN 978-0-7923-0876-8.
↑ Wood, Alan (2005) [1990]. Stalin and Stalinism. Routledge. σελ. 62. ISBN 978-0-415-30732-1. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2009.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Narangoa, Li· Cribb, Robert B (2003). Imperial Japan and National Identities in Asia: 1895–1945. σελίδες 13, 66. ISBN 978-0-7007-1482-7.
↑ Wettig 2008, σελ. 69
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 Rao 2006, σελ. 280
↑ ^7,0 ^7,1 Langley 2006, σελ. 30
↑ Merkl 2004, σελ. 53
↑ Rajagopal 2003, σελ. 75
↑ Olsen 2000, σελ. 19
↑ http://www.mail-archive.com/news@antic.org/msg10704.html
↑ http://www.stateofnature.org/normanFinkelstein.html
↑ Cooley, John (June 18, 2008). «How to silence that Iran war drumbeat». Christian Science Monitor. http://www.csmonitor.com/2008/0618/p09s01-coop.htm. Ανακτήθηκε στις 2009-11-09.
↑ Wachter, Paul (26 Ιανουαρίου 2002). «Who killed Elie Hobeika?». Salon. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2009.
↑ Mehran Kamrava (2008). Understanding Comparative Politics: A Framework for Analysis. Routledge. σελίδες 73–. ISBN 978-0-415-77304-1.

Βιβλιογραφία

Langley, Andrew (2006), The Collapse of the Soviet Union: The End of an Empire, Compass Point Books, ISBN 0-7565-2009-6, https://archive.org/details/collapseofsoviet0000lang
Merkl, Peter H. (2004), German Unification, Penn State Press, ISBN 0-271-02566-2
Olsen, Neil (2000), Albania, Oxfam, ISBN 0-85598-432-5, https://archive.org/details/albania00neil
Rajagopal, Balakrishnan (2003), International law from below: development, social movements, and Third World resistance, Cambridge University Press,, ISBN 0-521-01671-1
Rao, B. V. (2006), History of Modern Europe Ad 1789–2002: A.D. 1789–2002, Sterling Publishers Pvt. Ltd, ISBN 1-932705-56-2
Wettig, Gerhard (2008), Stalin and the Cold War in Europe, Rowman & Littlefield, ISBN 0-7425-5542-9
Wood, Alan (2005), Stalin and Stalinism, Routledge, ISBN 978-0-415-30732-1

[1] Source: NATO website 2nd Footnote at bottom

[Sik-2] 2,0 ^2,1 Sik, Ko Swan (1990). Nationality and International Law in Asian Perspective. σελ. 39. ISBN 978-0-7923-0876-8.

[3] Wood, Alan (2005) [1990]. Stalin and Stalinism. Routledge. σελ. 62. ISBN 978-0-415-30732-1. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2009.

[Japan-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Narangoa, Li· Cribb, Robert B (2003). Imperial Japan and National Identities in Asia: 1895–1945. σελίδες 13, 66. ISBN 978-0-7007-1482-7.

[wettig69-5] Wettig 2008, σελ. 69

[rao280-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 Rao 2006, σελ. 280

[Langley-7] 7,0 ^7,1 Langley 2006, σελ. 30

[Merkl-8] Merkl 2004, σελ. 53

[Rajagopal-9] Rajagopal 2003, σελ. 75

[olsen19-10] Olsen 2000, σελ. 19

[11] ttp://www.mail-archive.com/news@antic.org/msg10704.html

[12] ttp://www.stateofnature.org/normanFinkelstein.html

[13] Cooley, John (June 18, 2008). «How to silence that Iran war drumbeat». Christian Science Monitor. http://www.csmonitor.com/2008/0618/p09s01-coop.htm. Ανακτήθηκε στις 2009-11-09.

[14] Wachter, Paul (26 Ιανουαρίου 2002). «Who killed Elie Hobeika?». Salon. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2009.

[Kamrava2008-15] Mehran Kamrava (2008). Understanding Comparative Politics: A Framework for Analysis. Routledge. σελίδες 73–. ISBN 978-0-415-77304-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]