Берлин

Берлин
Берлин
	Ниислэл хото, можо ба муниципалитет
	Берлин
	Дээдэһээ, зүүнһээ баруун руу: Тиргартенай хараан; Бранденбургын хаалга; Берлинэй кафедрын собор; Шарлоттенбург Ордон; Музейн Арал ба Берлинэй телебашни; Илалтын Бахана; Потсдамай Талмай; ба Райхстаг
	Туг Һүлдэ
	Берлин Германи дахи Байрлалга
	Координат: 52°31′12″N 13°24′18″E / 52.52000°N 13.40500°EКоординат: 52°31′12″N 13°24′18″E / 52.52000°N 13.40500°E
Улас	Германи
Можо	Берлин
Түрэ засаг
• Бэет	Берлинэй Abgeordnetenhaus
• Захирагша Мэр	Франциска Гиффай (SPD)
Газар нютаг
• Хото/Можо	891.7 км2
Үндэр	34 м
Хүн зон (2020 оной 12 һарын 31)
• Хото/Можо	3 769 495
• Нягтарал	/км2
• Хотын нютаг	4 473 101
• Нютагай нягтарал	/км2
• Агломераци	6 144 600
• Агломерациин ; нягтарал	/км2
Нэрэшил	Берлинэйхид
Сагай бүһэ	UTC+01:00 (CET)
• Зун (ЗС)	UTC+02:00 (CEST)
Телефоной код	030
Геокод	NUTS Нютаг: DE3
ISO 3166	DE-BE
Автомобилиин номер	B
ДРБ (нэрлэһэн)	€155 тэрбум (2020)
ДРБ нэгэ хүндэ	€41,000 (2020)
GeoTLD	.berlin
ХХИ (2018)	0.950; very high · 2nd of 16
Вебсайт	berlin.de/en/

Берлин (герман: Berlin [bɛɐ̯ˈliːn]) — Германи Уласай холбооной ниислэл болон 16 холбооной газарнуудай нэгэн. Шпрее мүрэн Һафель мүрэндэ шудхажа ородог үзүүртэ, Эльба ба Одер мүрэнүүдтэй холбодог онгосын һубагуудта оршоно. 890 км² оршом талмайтай. 1939 ондо 4,3 сая, 1945 ондо 2,8 оршом сая, 1949 ондо 3,3 сая, 1995 ондо 3,5 сая хүнтэй байгаа. Одоо тус хотодо 3 469 800 гаран (2013) зон амидардаг.

Берлин — болбол Германиин эгээн томо ажаүйлэдбэриин, соёлой ба эрдэм ухаанай түб. Шёнефельд ба Тегель хоёр улас хоорондын ниидэхэ онгосын буудалтай, 2008 оной 10 һарын 31 болотор Темпельһоф гэһэн ниидэхэ онгосо ажаллажа байгаа. 150 км зурлаа метрополитентэй. Ажаүйлэдбэриин гол һалбари: машина бүтэлгэ (сахилгаанай техника, сахим, тоног түхеэрэмжэ, ниитын ба тээбэри), хими-эм зүй (эмэй болон нарин химиин синтезэй бодосой үйлэдбэрилгэ), полиграфи (хэблэл), бүдэй, оёдолой, хүнэһэнэй ажаүйлэдбэри.

Берлин хото XIII зуун жэлэй эхиндэ хото болобо. 1486 онһоо хойшо Бранденбургын (хожомынь Пруссиин) ниислэл хото, 1871 онһоо хойшо — Германиин ниислэл. Европодохи Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай һүүлшын шатада 1945 оной 5 һарын 2-до зүблэлтэ сэрэгүүд хүсэдөөр хотые эзэлбэ (Берлинэй операци). Фашис Германиин илагдалай һүүлдэ Берлинэй нютаг дэбисхэр зүблэлтэ, АНУ-ай, Ехэ Британиин ба Франциин дүрбэн эзэмдэлгын бүһэдэ хубаагдаһан байна. 1948 ондо баруун гүрэнүүд хотын парламентын һунгуули ябуулба. 1949 оной 10 һарын 7-до зүүн хэһэгтэ БНАГУ тунхаглагдажа, Берлин хото Зүүн Германиин ниислэл болобо. 1961 ондо хүн зоной баруун руу нүүхэ ябадалые болюулхын түлөө Берлинэй хана (102 км утатай, энэ тоодо 45 км ута хотын хилэдэ байрладаг Баруун ба Зүүн Берлин хоорондо хашаа барилга) баригдаһан байна. Зүүн ба Баруун Германиин нэгэдэлэй һүүлдэ 10 һарын 3-да холбооной ниислэл Боннһоо Берлиндэ ошобо. Дээдэ һургуулинууд. Театрнууд: опера ба баледэй театр, «Комише опер», «Берлинер ансамбль» гэхэ мэтэ. Берлинэй гүрэнэй музейнүүд, Германиин түүхын музей гэхэ мэтэ. Зоопаркууд. XIII—XIV зуунай готикын церковь сүмэнүүд, XVII—XIX зуунай барокко ба классицизм маягай ансамбльнууд. XI Олимпиадын наадан (1936 он).

Зурагууд

Берлинэй собор сүмэ
Улаан хотын захиргаанай байшан
Һургуули
Боде музей

Зүүлтэ

↑ Amt für Statistik Berlin Brandenburg – Statistiken (de).
↑ Эшэ татахада гараһан алдуу: Неверный тег <ref>; для сносок pop-detail не указан текст
↑ citypopulation.de quoting Federal Statistics Office. Germany: Urban Areas.
↑ Bevölkerungsanstieg in Berlin und Brandenburg mit nachlassender Dynamik. Amt für Statistik Berlin-Brandenburg (8 February 2019).
↑ Bruttoinlandsprodukt – in jeweiligen Preisen – 1991 bis 2020.
↑ Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab (en).

↑ Prefixes for vehicle registration were introduced in 1906, but often changed due to the political changes after 1945. Vehicles were registered under the following prefixes: "I A" (1906 – April 1945; devalidated on 11 August 1945); no prefix, only digits (from July to August 1945), "БГ" (=BG; 1945–46, for cars, trucks and busses), "ГФ" (=GF; 1945–46, for cars, trucks and busses), "БM" (=BM; 1945–47, for motor bikes), "ГM" (=GM; 1945–47, for motor bikes), "KB" (i.e.: Kommandatura of Berlin; for all of Berlin 1947–48, continued for West Berlin until 1956), "GB" (i.e.: Greater Berlin, for East Berlin 1948–53), "I" (for East Berlin, 1953–90), "B" (for West Berlin from 1 July 1956, continued for all of Berlin since 1990).

[statoffice-1] Amt für Statistik Berlin Brandenburg – Statistiken (de).

[pop-detail-2] Эшэ татахада гараһан алдуу: Неверный тег <ref>; для сносок pop-detail не указан текст

[citypopulation_urban-3] typopulation.de quoting Federal Statistics Office. Germany: Urban Areas.

[4] Bevölkerungsanstieg in Berlin und Brandenburg mit nachlassender Dynamik. Amt für Statistik Berlin-Brandenburg (8 February 2019).

[6] Bruttoinlandsprodukt – in jeweiligen Preisen – 1991 bis 2020.

[GlobalDataLab-7] Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab (en).

[5] Prefixes for vehicle registration were introduced in 1906, but often changed due to the political changes after 1945. Vehicles were registered under the following prefixes: "I A" (1906 – April 1945; devalidated on 11 August 1945); no prefix, only digits (from July to August 1945), "БГ" (=BG; 1945–46, for cars, trucks and busses), "ГФ" (=GF; 1945–46, for cars, trucks and busses), "БM" (=BM; 1945–47, for motor bikes), "ГM" (=GM; 1945–47, for motor bikes), "KB" (i.e.: Kommandatura of Berlin; for all of Berlin 1947–48, continued for West Berlin until 1956), "GB" (i.e.: Greater Berlin, for East Berlin 1948–53), "I" (for East Berlin, 1953–90), "B" (for West Berlin from 1 July 1956, continued for all of Berlin since 1990).

[1]

[2]

[3]

[4]

[note 1]

[5]

[6]