Historija Italije
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Historija Italije počinje dolaskom prvih hominina prije 850.000 godina. Period Neolita počinje oko 6.000. godine p.n.e., a bronzanog doba oko 1.500. godine p.n.e. Početak bronzanog doba poklapa se sa dolaskom Indo-evropskih naroda na Apeninsko poluostrvo. Prvu veliku civilizaciju na Apeninskom poluostrvu stvorili su Etrušćani čija je civilizacija dostigla vrhunac u 6. stoljeću p.n.e. Od 3. stoljeća p.n.e. Apeninsko poluostrvo je bilo u sastavu Rimske republike i kasnije Rimskog carstva koje je uspostavilo kulturu i civilizaciju zapadne Evrope. Nakon pada Zapadnog rimskog carstva, teritoriju Italije su zauzeli Germani i Ostrogoti. Nakon kratkotrajnog uspostavljanja bizantijske vlasti, uspon moćnih pomorskih republika u srednjem vijeku je doveo do političke fragmentacije. Na kraju, nakon katastrofalnih Italijanskih ratova, Apeninsko poluostrvo je podijeljeno između glavnih političkih sila rane moderne Evrope; Austrije, Francuske i Papinske države.
Nakon uspona nacionalizma i ideje o nacionalnoj državi, Apeninsko poluostrvo se krajem 19. stoljeća ujedinilo u jednu državu. Nova država, Kraljevina Italija, se brzo modernizirala izgradivši veliko kolonijalno carstvo širom Mediterana i Afrike. Kao dio pobjedničke savezničke sile tokom Prvog svjetskog rata, Italija je porazila svog historijskog neprijatelja Austriju. Ubrzo nakon toga, liberalnu italijansku državu su srušili fašisti na čelu sa Benitom Musolinijem. On je uveo autoritarnu diktaturu i pridružio Italiju silama Osovine tokom Drugog svjetskog rata. Nakon poraza u Drugom svjetskom ratu ukinuta je monarhija i proglašena republika. Tokom 1950.-ih i 1960.-ih, dolazi do brzog ekonomskog razvoja i modernizacije zemlje. Italija se pridružuje Evropskoj ekonomskoj zajednici (današnja Evropska unija), Ujedinjenim nacijama, NATO-u, G7 i Organizaciji za ekonomsku saradnju i razvoj. Italija danas ima istaknutu ulogu u regionalnim i globalnim vojnim, kulturnim i diplomatskim poslovima.
Prahistorija
[uredi | uredi izvor]Apeninsko poluostrvo je tokom prahistorije imalo drugačiji oblik od današnjeg. Tokom posljednjeg ledenog doba, ostrva Elba i Sicilija su bili povezani sa kopnom. Jadransko more je bilo daleko manje, pa je teritorija današnje Venecije bila plodna ravnica sa vlažnom klimom. Pronađeni alati od kremena dokazuju da su hominini bili prisutni u Italiji prije 850.000 godina, a neandertalci prije 50.000 godina (kraj pleistocena). Indoevropski narodi su migrirali u Italiju tokom bakarnog doba i to u četiri talasa. Prvi talas migracije se dogodio sredinom 3. milenija p.n.e. kada su se naselili u dolini rijeke Po (Remedelo kultura). Drugi talas migracije se dogodio krajem 3. i početkom 2. milenija p.n.e. kada su se naselili u Padanskoj niziji i na obalama Sardinije i Sicilije (kultura zvonastih pehara). Treći talas migracije se dogodio sredinom 2. milenija p.n.e. kada su se naselili u sjevernoj Italiji (teramara kultura). Oni su se bavili zemljoradnjom, metalurgijom i lovom. Četvrti talas migracije se dogodio krajem 2. i početkom 1. milenija p.n.e. kada su se naselili u srednjoj Italiji (vilanovanska kultura).
Nuragijska civilizacija
[uredi | uredi izvor]Smještena na Sardiniji i Korzici, Nuragijska civilizacija je trajala od ranog bronzanog doba (18. stoljeća p.n.e.) do 2. stoljeća. Oni su dobili ime po karakterističnim nuragijskim tornjevima koji su se razvili od postojećih megalitskih kultura kao što su dolmeni i menhiri. Nuragijski tornjevi su najočuvaniji i najveći megalitski ostaci u Evropi. Svrha njihove gradnje je i dalje predmet debate među naučnicima. Ostali originalni elementi Nuragijske civilizacije obuhvataju hramove poznate pod imenom "Svete jame", džinovske grobnice, Megaron hramove i neke rafinirane statue. Neke od njih su otkrivene u etrušćanskim grobnicama, što ukazuje na snažnu vezu između ova dva naroda. Kao vješti ratnici i mornari, Nuragijci su se bavili trgovinom sa drugim mediteranskim narodima. To pokazuju brojni ostaci ćilibara, malih bronzanih prikaza afričkih majmuna, volovske kože i mikenske keramike. Zbog toga se Nuragijci mogu identificirati sa jednim od naroda sa mora (Šardanci) koji su napadali antički Egipat i druge krajeve istočnog Mediterana.
Željezno doba
[uredi | uredi izvor]Etrušćani
[uredi | uredi izvor]Porijeklo Etrušćana je izgubljeno tokom prahistorije. Glavna hipoteza je da su bili autohtoni narod proizašao iz vilanovanske kulture ili rezultat invazije sa sjevera ili Bliskog istoka. Oni su govorili indoevropskim jezikom. Na egejskom ostrvu Lemnos su pronađeni neki natpisi na sličnom jeziku. Etrušćani su bili monogamno društvo koje je stvorilo oblik države s ostacima poglavarstva i plemenskih oblika. Etrušćanska religija bio je imanentni politeizam u kojem su sve vidljive pojave smatrane manifestacijom božanske moći, a božanstva su neprestano djelovala u svijetu ljudi i mogla su se, ljudskim djelovanjem ili neaktivnošću, odvratiti od ljudi ili ih nagovoriti u korist ljudskih poslova. Etrušćani su uglavnom naseljavali Apenine. Iskopavanje i trgovina metala, posebno bakra i željeza, doveli su do bogaćenja Etruščana i širenja njihovog utjecaja na Apeninskom poluostrvu. Osnivanjem grčkih kolonija na obalama Apeninskog poluostrva tokom 6. stoljeća p.n.e. došlo je do sukoba interesa između njih, pa su Etrušćani sklopili savez sa Punima koji su bili grčki neprijatelji. Bitka kod Alalije 540. godine p.n.e. je dovela do nove raspodjele moći u Sredozemnom moru. Kartagina je uspjela proširiti svoju sferu utjecaja na štetu Grka, a Etrušćani su dobili potpuno vlasništvo nad Korzikom. Porazom Kartagine od grčkih gradova-država koje je predvodila Sirakuza 480. godine p.n.e., došlo je do pada Etrušćanske moći i gubitka južnih provincija. Nekoliko godina kasnije, sirakuzijski vladar Hijeron I je pobijedio Etruščane u bitci kod Kume 474. godine p.n.e. To je dovelo do gubitka jadranske obale i gradova Lacijum i Kampanija. U međuvremenu, Rim je započeo aneksirati etrurske gradove što je dovelo do potpune Etrurske asimilacije 500. godine p.n.e.