Карнунтум

Карнунтум (старажытнагрэчаскі Καρνοῦς — Carnous — паводле Пталемея) — рымская легіянерская крэпасць (лац.: castra legionis) і штаб Панонскага флоту з 50-х гг.н.э. Пасля I стагоддзя ён быў сталіцай правінцыі Верхняй Паноніі. Гэта быў вялікі горад з 50 000 жыхароў.

Яго рэшткі знаходзяцца на Дунаі ў Ніжняй Аўстрыі, на паўдарозе паміж Венай і Браціславай, у археалагічным парку Карнунтум, які займае плошчу 10 км ² каля сучасных вёсак Петранэль-Карнунтум і Бад-Дойч-Альтэнбург.

Гісторыя

Ваенная гісторыя

Карнунтум упершыню сустракаецца ў гісторыі падчас праўлення Аўгуста (6 г. н. э.), калі Тыберый зрабіў яго сваёй базай аперацый у якасці рымскага форта (castrum) у паходах супраць Марабода.

Значная раманізацыя адбылася, калі да 14 г. н.э. горад быў абраны ў якасці гарнізона Legio XV Apollinaris Праз некалькі гадоў ён стаў цэнтрам рымскіх умацаванняў уздоўж Дуная ад Віндабоны (цяпер Вена) да Brigetio. Паводле Тацыта , імператар Клаўдзій загадаў губернатару Паноніі «размясціць легіён з дапаможным войскам на беразе Дуная», каб абараніць прайграўшых у спрэчцы паміж германскімі плямёнамі (квадамі і маркаманамі) і стрымаць пераможцаў ад спакусы ўварвацца ў Панонію. Да гэтага перыяду (каля 50 г. н.э.) належыць дапаможны castrum кавалерыі ў 1,5 км на паўднёвы захад ад крэпасці легіёна.

У 71 н.э. пасля некалькіх паходаў Legio XV Apollinaris вярнуўся ў Карнунтум і аднавіў яго крэпасць. У той час як частка легіёна ваявала ў дакійскіх войнах Траяна, асноўная частка легіёна засталася ў Паноніі.

У 63 годзе н.э. Legio X Gemina быў адпраўлены ў Карнунтум, падчас кароткага праўлення Гальбы (68-69) ён быў перанесены назад у Іспанію.

Legio VII Gemina, нядаўна заснаваны ў 68 годзе н.э., быў прызначаны ў Карнунтум у 71 г. н.э. пасля паражэння ад Веспасіяна.

У 117—118 гадах нашай эры Карнунтум стаў пастаянным месцазнаходжаннем Legio XIV Gemina, дзе ён знаходзіўся на працягу трох стагоддзяў, пакуль мяжа не рухнула ў 430 годзе.

Гісторыя горада

У рымскія часы Карнунтум буйны цэнтр гандлю бурштынам, тут перасякаліся гандлёвыя шляхі, якія шлі ад Паўночнага і Балтыйскага мора да Аквілеі, а таксама з правінцый Рэйнскага края да Чорнага мора.

У «Гісторыі прыроды» Плінія-старэйшага распавядаецца пра выправу ў часы кіравання імператара Нерона (54-68 гг. н.э.) рымскага вершніка за бурштынам. Па словах Плінія, ганец адправіўся за бурштынам з горада Карнунтум у Паноніі, дасягнуў узбярэжжа Балтыкі і даставіў у Рымскую імперыю шмат бурштыну, якім быў упрыгожаны амфітэатр да будучых гладыятарскіх гульняў.

Як Aelium Carnuntum, сталіца Верхняй Паноніі, ён быў ператвораны ў municipium Адрыянам. На яго важнасць паказвае той факт, што Марк Аўрэлій жыў там тры гады (172—175) падчас вайны супраць маркаманаў і напісаў там частку сваіх «Медытацый». Таксама Септымій Север, у той час губернатар Паноніі, быў абвешчаны імператарам там сваімі салдатамі (193), замест імператара Пертынакса, які быў забіты.

Пры дынастыі Севераў (193—235) Карнунтум перажыў эканамічны бум, дасягнуўшы максімальнага памеру. Каракала ўзвёў яго ў статус калоніі. Неўзабаве пасля гэтага ён быў забіты сваімі салдатамі, верагодна, у Карнунтуме. .

У 308 годзе, падчас грамадзянскіх войнаў у Тэтрархіі, ганаровы імператар Дыяклетыян узначаліў там гістарычную сустрэчу, Карнунтскую канферэнцыю, са сваімі суімператарамі Максіміянам і Галерыем, каб вырашыць нарастаючую напружанасць у тэтрархіі.

Каля 350 г. Карнунт пацярпеў ад землятрусу.

У 374 г. ён быў разбураны германскімі захопнікамі квадамі і языгамі . Нягледзячы на тое, што Валентыніянам I быў часткова адноўлены , ніколі не аднаўляў свайго былога значэння, і Віндабона стала галоўным ваенным цэнтрам. Падчас варварскіх нашэсцяў Карнунтум быў у рэшце рэшт закінуты і выкарыстоўваўся як могілкі і крыніца будаўнічых матэрыялаў для будаўнічых праектаў у іншых месцах. У рэшце рэшт яго рэшткі былі пахаваны і забыты.

Карта рымскіх легіёнаў 50 г. н.э.: Legio XV Apollinaris у Карнунтуме

Археалагічны парк Карнунтум складаецца з трох аб’ектаў:

• Музей, Heidentor і амфітэатр каля Петранэля
• Вайсковы амфітэатр
• Музей Карнунцінум

Цывільны горад

Рэшткі ў Карнунтуме — амфітэатр

Вакол вёскі Петранэль-Карнунтум распасціраюцца рэшткі грамадзянскага горада. У горадзе можна паглядзець некалькі месцаў: рымскі гарадскі квартал у музеі пад адкрытым небам, руіны палаца, амфітэатр і Heidentor.

Руіны рымскага горада экспануюцца ў музеі пад адкрытым небам непасрэдна ў цяперашняй вёсцы. Адзін са старажытных дамоў, які называецца Дом Люцыя, быў перабудаваны з выкарыстаннем традыцыйных метадаў. Ён быў адкрыты для публікі 1 чэрвеня 2006 года.

Форум знаходзіўся побач з руінамі палаца, які таксама называюць вялікімі грамадскімі лазнямі .

За горадам знаходзіўся вялікі амфітэатр, у якім было месца каля 15 000 гледачоў. Пліта з надпісам, знойдзеная на месцы, сцвярджае, што гэты будынак быў чацвёртым па велічыні амфітэатрам ва ўсёй Рымскай імперыі.

Heidentor

Heidentor.

Паміж 354—361 гг. н.э. побач з лагерам і горадам быў узведзены велізарны трыумфальны помнік. Сучасныя паведамленні паказваюць, што імператар Канстанцый II пабудаваў яго ў памяць аб сваіх перамогах. Калі рэшткі Карнунтума зніклі пасля перыяду перасялення народаў, помнік заставаўся ізаляваным будынкам у прыродным ландшафце і ў сярэднявеччы верылі, што гэта магіла паганскага волата. Такім чынам, яны назвалі яго Heidentor («Брама язычнікаў» або «Брама паганцаў»).

Крэпасць

Рэшткі крэпасці — амфітэатр.

Адзіны будынак крэпасці, які захаваўся, — гэта амфітэатр, які знаходзіцца ў непасрэднай блізкасці ад крэпасці. Сёння невялікі прылеглы музей паказвае гісторыю гладыятараў (на стан 2022 года музей быў зачынены на рэканструкцыю).

Школа гладыятараў

У верасні 2011 года аэрафотаздымкі і геаграфічны радар прывялі да выяўлення тыповых контураў старажытнарымскай школы гладыятараў на поўдзень ад рымскага паселішча. Выкарыстанне аэрафотаздымкаў і сучаснага дыстанцыйнага зандзіравання дазволілі дэталёва віртуальна ўзнавіць школу гладыятараў. Школа разам з амфітэатрам знаходзілася за сценамі горада. Школа мела трэніровачныя пляцоўкі, лазні, актавую залу і спальныя пакоі для гладыятараў. У школе таксама быў двор, у якім размяшчалася трэніровачная зона для гладыятараў. Школа суседнічала з адкрытым кампусам, які, хутчэй за ўсё, выкарыстоўваўся для гонак на калясніцах.

Музей Карнунцінум

Музей Карнунцінум.

Археалагічны музей Carnuntinum, які знаходзіцца ў вёсцы Бад-Дойч-Альтэнбург на рацэ Дунай, дэманструе важныя археалагічныя знаходкі са старажытнага горада.

У мастацкай літаратуры

Нацыяналістычны пісьменнік і арыясоф Гвіда фон Ліст быў настолькі ўражаны руінамі, што заснаваў свой першы раман «Карнунтум» на гэтай аснове. У рамане «Хатнія багі» Гары Тартлдава і Джудзіт Тар, дзеянне разгортваецца ў Карнунтуме падчас праўлення Марка Аўрэлія з пункту гледжання сучаснага амерыканскага падарожніка ў часе .

У крымінальным рамане Фрэнка Таліса «Венская кроў» з’яўляюцца Гвіда фон Ліст і яго раман «Карнунтум» разам з аднайменнай операй, заснаванай на рамане.