Гусіты

Дыспут гусіцкіх тэолагаў у прысутнасці польскага караля Уладзіслава II Ягайлы

Гусіты — назва чэшскага рэфарматарскага рэлігійнага руху, які быў названы па імі Яна Гуса і прыняў у 1419 годзе рэвалюцыйныя формы. Праяўляўся ў барацьбе чэшскага народа ў першай палове 15 ст. супраць каталіцкай царквы і нямецкага засілля, што вылілася ў так званыя гусіцкія войны (1419—1437).

Штуршком да ўзнікнення гусіцкага руху сталі выступленні Яна Гуса і яго паплечнікаў — Іераніма Пражскага і іншых. Гусіты асуджалі накапленне багаццяў царквой і духавенствам, заклікаючы вярнуцца да «евангельскай беднасці»; лічылі, што для таго, каб кожны чалавек мог зразумець «Закон Божы», набажэнствы павінны здзяйсняцца на чэшскай/роднай мове; крытыкавалі каталіцкае прычасце для духавенства хлебам і віном, а для свецкіх асоб толькі хлебам; даказвалі, што ў першапачатковым хрысціянстве ўсё прычашчаліся аднолькава.

Пакаранне смерцю Яна Гуса (1415) і Ераніма Пражскага (1416) паводле рашэння Канстанцкага сабора выклікала выбух абурэння сярод чэхаў і стала штуршком да гусіцкіх войнаў.

У гусіцкіх руху з самага пачатку вызначыліся два крылы — умеранае (Чашнікі) і радыкальнае (Табарыты), які мелі розныя мэты.

Крыжовыя паходы супраць гусітаў

Асноўны артыкул: гусіцкія войны

Наступствы руху гусітаў

Далейшае развіццё сітуацыі прывяло да ўсталявання ў Чэхіі мірнага суіснавання дзвюх канфесій — каталікоў і чашнікаў, якое было канчаткова замацавана дагаворам у Кутна-Гуры (1485). Радыкальнай групай гусітаў былі так званыя «чэшскія (багемскія) браты», што пачалі фарміравацца ў 1457 годзе і адкалоліся ад чашнікаў у 1476. «Багемская браты» не прызнавалі таінстваў, адпрэчвалі перадіснаванне . Праблема суіснавання каталікоў і гусітаў у Чэхіі абвастрылася ў XVII стагоддзі ў сувязі з распаўсюджваннем у Чэхіі ідэй Рэфармацыі. У гэты час многія чашнікі зблізіліся з лютэранамі, а «багемскія браты» з кальвіністамі. Імператары з дынастыі Габсбургаў у другой палове XVII стагоддзя імкнуліся да адмены правоў гусітаў, што прывяло да Трыццацігадовай вайны (1618—1648). Пасля паражэння Чэхіі ў вайне царкоўныя арганізацыі гусітаў на доўгі час спынілі сваё існаванне.

Сучаснасць

У цяперашні час гусітамі сябе называюць парафіяне Чэхаславацкай гусіцкай царквы (па розных ацэнках, ад 100000 да 180000 вернікаў). Аднак непасрэдна да гусіцкага руху дадзеная царква не належыць. Яна была заснавана ў 1918—1920 гадах у выніку расколу сярод кліру Рымска-каталіцкай царквы ў Чэхіі і Маравіі. Сваю цяперашнюю афіцыйную назву (Чэхаславацкая Гусіцкая Царква) канфесія прыняла толькі ў 1971 годзе.

Непасрэдна з часоў Гуса працягваюць дзейнічаць «Чэшскія браты», хоць яны афіцыйна не называюць сябе гусітамі.

Наступствы барацьбы паміж нацыянальным рэлігійным рухам гусітаў і каталіцкай царквой адбіваюцца на духоўным жыцці чэшскага народа дагэтуль: чэхі з’яўляецца ў цяперашні час найбольш атэістычнай народам у Еўропе.

Цікавыя факты

У 1452 гусіцкае пасольства прыбыло ў Канстанцінопаль для ўсталявання афіцыйных адносін з Праваслаўнай царквой. Дэлегацыя была сустрэта вельмі добразычліва, але паколькі на наступны год Канстанцінопаль паў, ніякіх практычных наступстваў гэта не мела.

23 сакавіка 1430 года Жанна д’Арк надыктавала ліст, які заклікаў да выступлення крыжаноснай арміі супраць гусітаў да таго часу, пакуль гусіты не вярнуцца да каталіцкай веры. Захоп яе салдатамі-бургундцамі двума месяцамі пазней вызваліў яе ад гэтай місіі.

Гл. таксама

• Пражская дэфенестрацыя
• Ерась
• Табарыты
• Чашнікі

Літаратура

• О. В. Гісем, О. О. Мартинюк. Наочний довідник. Всесвітня історія. 6-7 класи. — Київ — Харків. — «ВЕСТА», 2006.
• Дворнік Ф.. Слов’яни в європейській історії та цивілізації. Розділ VIII. Реформація в Чехії та її наслідки. / Пер. з англ. — К.: Дух і літера, 2000. — 528 с. ISBN 966-7888-02-9