Літар
Літар (л, l, L, ℓ) — адзінка вымярэньня аб’ёму, дапушчальная да ўжываньня нараўне з адзінкамі СІ, аднак якая не зьяўляецца базавай. Паводле СІ літар зьяўляецца адзінкай аб’ёму роўнай 1 кубічнаму дэцымэтру (дм³), 1000 кубічных сантымэтраў (см³) або 1/1000 кубічных мэтраў. Кубічны дэцымэтар (або літар) займае аб’ём 10×10×10 сантымэтраў і, такім чынам, роўны адной тысячнай кубічнага мэтру.
Арыгінальная француская мэтрычная сыстэма выкарыстоўвала літар як базавую адзінку вымярэньня аб’ёму. Слова літар паходзіць ад старафранцускага litron, якое прыйшло ў францускую з грэцкай праз лацінскую мовы, і які складаў каля 0,831 літраў. Літар быў таксама выкарыстаны ў некалькіх наступных вэрсіях мэтрычнай сыстэмы й зараз прымаецца як адна з магчымых адзінак вымярэньня ў СІ[1], хоць афіцыйнай адзінкай аб’ёму СІ зьяўляецца кубічны мэтар (м³).
Адзін літар вадкай вады мае масу амаль роўную кіляграму, у сувязі з гэтым у 1795 годзе грам быў вызначаны як адзін кубічны сантымэтар вады пры тэмпэратуры раставаньня лёду. Наступныя пераазначэньні мэтру й кіляграму прывялі да таго, што такія супастаўленьні адзінам аб’ёму й масы зьяўляюцца ўжо недакладнымі паводле азначэньня[2].
Аб’ём літру
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 1901 годзе рашэньнем 3-й Генэральнай канфэрэнцыі па мерах і вагам літар быў вызначаны як аб’ём 1 кг чыстай вады пры нармальным атмасфэрным ціску (760 мм рт. сл.) і тэмпэратуры найбольшай шчыльнасьці вады (4 °С). Такім чынам, аб’ём 1 літра быў прыняты за 1,000028 дм³. У 1964 годзе 12-я Генэральная канфэрэнцыя па мерах і вагам адмяніла гэтае азначэньне й прыняла, што 1 л = 1 дм³.
1 л = 10−3 м³ = 1 дм³ = 10³ см³
Вытворныя ад літра адзінкі — мілілітар (мл, ml), мікралітар і дэкалітар (дал, dal).
1 мл = 10−3 л = 10−6 м³ = 1 см³
1 дал = 10 л = 10−2 м³
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Bureau International des Poids et Mesures, 2006, p. 124.
- ^ Décret relatif aux poids et aux mesures du 18 germinal an 3 (7 avril 1795). Association Métrodiff.