Propiedá privada
Propiedá privada son los derechos de les persones y empreses de pa llograr, tener, controlar, emplegar, disponer de y dexar n'heriedos, capital, coses y otres formes de propiedá. La propiedá privada estremar de la propiedá pública en qu'esta postrera referir a bienes propiedá del Estáu o Gobiernu, y non d'individuos, comunidaes o entidaes empresaries.[1] El conceutu de propiedá foi sufriendo cambeos a lo llargo de la historia. A finales del sieglu XVIII, mientres la Revolución Industrial, la propiedá privada surdió como la forma predominante de propiedá nel ámbitu de la producción y les tierres, moviendo a la propiedad feudal, gremios, sistema de talleres de trabayu y producción artesana, que se basaben na propiedá de les ferramientes de producción per parte de trabayadores individuales o gremios d'artesanos.[2]
Los marxistes faen una distinción ente propiedá privada y propiedá personal, definiendo a la primera como los medios de producción, faciendo referencia a la empresa privada basada nuna producción socializada y mano d'obra asalariada; ente que la segunda son los bienes de consumu o coses producíes por un individuu.[3][4] Históricamente, hasta'l desenvolvimientu del capitalismu, el términu propiedá designaba a la tenencia de tierres; a partir d'entós el términu propiedá empezó a utilizase pa referise a la propiedá sobre los medios de producción. De magar, na so acepción común, espandióse pa tomar a les posesiones personales y a la propiedá non granible que tienen los individuos.
Evolución histórica
[editar | editar la fonte]Créese que'l conceutu de propiedá ye bien antiguu. Les sociedaes primitives solíen compartir ciertos derechos de propiedá, como'l derechu a cazar o pescar nun determináu llugar. Anque esistía cierta propiedá personal, como les armes o los instrumentos de cocina, paez ser que la propiedá real yera común. La tierra nun empezar a considerase como «propiedá privada» de persones hasta dempués de la Edá Media. Sol sistema feudal, la tierra podía ocupase pero nun se tenía la propiedá. Esta ocupación implicaba munches obligaciones. Nel sentíu modernu de propiedá, tan solo los monarques y la Ilesia teníen la tierra, por eso nun faltaben los problemes sociales.
L'ascensu de la burguesía a finales de la dómina feudal foi afectando pasu ente pasu a la importancia relativa de la propiedá real y personal. Históricamente, la propiedá personal nun tenía importancia en comparanza cola propiedá de la tierra. Por ello, casi nun esistía una regulación sobre la propiedá, tresmisión y heriedu de les propiedaes personales. La creciente clase media qu'atropaba riqueza podía tresmitila fácilmente por aciu un testamentu. Cola Revolución Industrial, el consiguiente abandonu de l'agricultura y l'apaición d'aiciones y bonos, la propiedá personal algamó la mesma importancia que la propiedá real. La tierra convertir nun bien que podía mercase y vendese como cualesquier otru bien.
Economía
[editar | editar la fonte]Anque la economía neoclásica contemporánea refuga dalgunes de los camientos de los primeros filósofos que sofitaron la economía clásica, sostúvose que la economía neoclásica sigue siendo influyida pol legáu de la teoría moral natural y el conceutu de derechu natural, lo que llevó a la presentación del intercambiu priváu de mercáu y los derechos de propiedá privada como «derechos naturales» inherentes a la naturaleza.[5]
Los lliberales económicos, definíos como aquellos que sofiten una economía de mercáu impulsada pol sector priváu, consideren que la propiedá privada ye esencial pa la construcción d'una sociedá próspera. Sostienen que la propiedá privada de la tierra garantiza que la mesma va ser puesta n'usu granible y el so valor protexíu pol propietariu. Si los propietarios tienen de pagar impuestos sobre la propiedá, esto oblíga-yos a caltener una producción de la tierra pa caltener tales contribuciones. La propiedá privada tamién atribúi un valor monetariu a la tierra, que puede ser utilizáu pal comerciu o como garantía. La propiedá privada, poro, ye una parte importante de la capitalización na economía.[6]
Los economistes socialistes son críticos de la propiedá privada como'l socialismu pretende sustituyir la propiedá privada de los medios de producción de propiedá social o propiedá pública. Los socialistes xeneralmente argumenten que les rellaciones de propiedá privada llinden el potencial de les fuercies granibles na economía cuando l'actividá granible convertir nuna actividá coleutiva, onde'l papel del capitalista faise redundante (como propietariu pasivu). Los socialistes xeneralmente favorecen la propiedá social, yá sía pa esaniciar les distinciones de clase ente los propietarios y los trabayadores, y como un componente del desenvolvimientu d'un sistema económicu postcapitalista.[7]
En respuesta a la crítica socialista, l'economista de la escuela austriaca Ludwig Von Mises argumentó que los derechos de propiedá privada son un requisitu pa lo que llamó'l cálculu económicu "racional" y que los precios de los bienes y servicios que nun se pueden determinar con precisión abonda pa realizar un cálculu económicu eficiente ensin tener derechos de propiedá privada claramente definíos. Mises sostuvo qu'un sistema socialista, que por definición escarecería de propiedá privada nos factores de producción, sería incapaz de determinar valuaciones de precios apoderaes pa los factores de producción. Según Mises, esti problema fadría imposible'l cálculu socialista racional.[8]
Crítiques a la propiedá privada
[editar | editar la fonte]La propiedá privada foi cuestionada por delles corrientes polítiques d'esquierda como'l anarquismu,[9] el comunismu y el socialismu. Según la teoría socialista, por casu, la propiedá de los medios de producción tien de ser común, esto ta en claru contraste col lliberalismu económicu que propón la privatización. Esisten corrientes polítiques que postulen tratamientos entemedios de la propiedá, como son la economía social de mercáu o'l socialismu de mercáu.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]- Propiedá
- Propiedá personal
- Propiedá comuñal
- División del trabayu
- Dineru
- Capitalismu
- Protocolu nᵘ1 a la Convención Europea de Derechos Humanos
Bibliografía
[editar | editar la fonte]- John Connor, Concentración de la Propiedá en Llatinoamérica, 2011
- Francis Cheneval, Hernando de Soto y otros, 2006. Dando cuenta de los derechos de propiedá Archiváu 2008-12-22 en Wayback Machine (llibru on-line n'inglés)
- Ronald Coase, 1960. "El problema del costu social" (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión)., publicáu orixinalmente en The Journal of Law and Economics (Ochobre de 1960, páxs. 1-44) (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). (ensayu on-line n'español de EMVI)
- Fustel de Coulanges, 1889. L'orixe de la propiedá territorial Archiváu 2008-03-09 en Wayback Machine. (llibru on-line n'inglés)
- Harold Demsetz vs. Walter Block, 1977-2000. propiedá.html Bancia ente dos tesis contrapuestes alrodiu de los fundamentos de los derechos de propiedá. (on-line n'español y n'inglés)
- Friedrich Engels, 1884. L'orixe de la familia, la propiedá privada y l'Estáu. (llibru on-line n'español)
- Friedrich Hayek, 1988. "Los oríxenes de la llibertá, la propiedá y la xusticia" en La fatal arrogancia. (estractu n'español)
- Hans-Hermann Hoppe, 1993. Economía y ética de la propiedá privada. (llibru on-line n'inglés)
- John Locke, 1690. Segundu tratáu sobre'l gobiernu civil. (llibru on-line n'inglés)
- Ludwig von Mises, 1944. Burocracia Archiváu 2016-03-05 en Wayback Machine (llibru d'analís sobre les diferencies ente la xestión de les empreses privaes y les empreses públiques).
- Richard Pipes, 1999. Propiedá y llibertá (estractu n'español de la obra crítica de Pipes sobre los coleutivismos históricos y la hipótesis ya idealización del comunismu primitivu).
- Pierre Joseph Proudhon, 1840. ¿Qué ye la propiedá? (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).. (llibru on-line n'español)
- Jean-Jacques Rousseau, 1754. Discursu sobre l'orixe y los fundamentos de la desigualdá ente los homes. (llibru on-line n'español)
- Hernando de Soto, 2002. El misteriu del capital. (resume n'español)
- Richard Stallman y otros, 2006. Prohibíu pensar, propiedá privada. (llibru on-line n'español críticu de los derechos de propiedá intelectual)
- Paul Torremans y otros, 2004. Copyright y derechos humanos: llibertá d'espresión, propiedá intelectual y privacía (llibru n'inglés en defensa de la propiedá intelectual)
Artículos, ensayos y alderiques
[editar | editar la fonte]- Trabayu y propiedá: delles reflexones dempués del comunismu por Carlos Miranda (CEP)
- Avera del fundamentu del derechu de propiedá por Joaquín Barceló (CEP)
- El papel del Estáu y la propiedá privada según la Doctrina Social de la Ilesia (RyD)
- El conceutu de propiedá privada por Santos Mercáu Reyes (IlePeru)
- poder-y-la propiedá-los xenios/16z84ovbd9pkh/19# El poder y la propiedá: Los xenios invisibles de la democracia capitalista (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). por Roberto Dania (Pallabres Sobre Cuestiones)
- propiedá privada-ye-pa-los.html La propiedá privada ye pa los probes por Alberto Mansueti (Gobiernu Llindáu)
- propiedá privada-como-llibertá-y.html La propiedá privada como llibertá y lliberación por Pablo Pozzoni (Propiedá Privada)
- Propiedá Privada Foru alderica: La propiedá privada (Universidá Francisco Marroquín)
- Xusticia y orde socioeconómico. Teoría del títulu posesorio Archiváu 2016-03-05 en Wayback Machine por Robert Nozick (CEP)
- Propiedá ya intercambiu Archiváu 2015-04-25 en Wayback Machine por Murray Rothbard (CEP)
- Contra la propiedá intelectual por Stephan Kinsella
- Propiedá y llei (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). de 1848 por Frédéric Bastiat (Institutu Acton)
- La propiedá privada como requisitu indispensable por Henry Hazlitt (CEES)
- Lima la horrible. Propiedá, Zonificación y el Mitu del Planiamientu Urbanu Archiváu 2016-03-04 en Wayback Machine por Enrique Pasquel
- Tomando la Propiedá en serio. Les espropiaciones regulatorias o indireutes Archiváu 2016-03-04 en Wayback Machine por Enrique Pasquel
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ «What is public property? definition and meaning» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2009-09-24. Consultáu'l 11 d'abril de 2017.
- ↑ «The Accumulation Of Capital». Consultáu'l 11 d'abril de 2017.
- ↑ Gewirth, Alan. (1996). The Community of Rights. University of Chicago Press. p 168
- ↑ Capital, Volume 1, by Marx, Karl. From "Chapter 32: Historical Tendency of Capitalist Accumulation"
- ↑ . Routledge: Encyclopedia of Political Economy, Volume 2. ISBN 0-415-24187-1.
- ↑ Connell, Shaun. «Property Rights 101: The Foundation of Capitalism Explained». Capitalism Institute. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-10-29. Consultáu'l 25 d'ochobre de 2012.
- ↑ The Political Economy of Socialism, by Horvat, Branko. 1982. Chapter 1: Capitalism, The General Pattern of Capitalist Development (páxs. 15–20)
- ↑ «The Socialist Calculation Alderique». Consultáu'l 11 d'abril de 2017.
- ↑ "Property is robbery," said the great French Anarchist, Proudhon.