Nestorianismu

Nestorianismu
Denominación relixosa
cristianismu

Diócesis de les ilesies cristianes orientales monofisites (principalmente n'Exiptu, Armenia, Siria, Nobatia, Eritrea y Etiopía) y, entá con mayor espansión (que ye l'área coloriada nesti mapa) difisites ente los sieglu VIII d.C y sieglu XIV d.C. nel Iraq, partes de Siria, Persia, el Asia Central, el suroeste de la India (rexón del Malabar), el Yeme (el Yemen paez ser un territoriu trémbole ente'l monofisismu y el difisismu), la islla de Socotora y acasu bien superficialmente na Insulindia y península Malaya hasta, difusamente, zones de China y el sur de Siberia (tamién se supón qu'influyó daqué nes creencies del budismu lamaísta del Tíbet, especialmente nes zones de Leh y Gilgit); tocantes a l'Arabia puramente dicha esta rexón tuvo influxos cristianos orientales (ensin cuntar los puntuales allugaos en Yemen y el Golfu Pérsicu) con un fuerte centru na rexón de Nayrán y nel reinu Lajmida que la so capital principal allugar na ciudá d'Al Hirah, pero tocantes a la "Arabia Fonda" el cristianismu nun llegó a substituir (anque sí les influyó) a les creencies tribales idólatres y foi suplantáu depués del sieglu VII pol islam. Les cruces coloraes, verdes y azules señalen la socesión de diócesis y divisiones eclesiástiques similares que tuvo'l cristianismu difisita o "nestoriano" nel so apoxéu mientres l'Alta Edá media. Tener en cuenta que les llendes ente países correspuenden a les llendes actuales (añu 2015).

Representación del cultu cristianu nestoriano, pintura de les Cueves de Bezeklik; un sacerdote mientres el Domingu de Ramos con hábitu blancu (lo qu'en llatín se denominaría alba), sostién un mota nuna de les sos manes y cola otra bendiz a la feligresía que porta palmes o otra fueya similar, muriu pintáu ente'l sieglu VII y el VIII nuna ilesia cristiana "nestoriana" de Qocho, China.

Nun confundir con diofisismu.

El nestorianismu o difisismu (del griegu δύς, dys, 'dos', y φύσις, physis, 'naturaleza') ye una doctrina relixosa dientro del cristianismu que considera a Cristu radicalmente dixebráu en dos naturaleces, una humana y una divina, completes ambes de manera tal que conformen dos entes independientes, dos persones xuníes en Cristu, que ye Dios y home coles mesmes, pero formáu de dos persones (prosopōn) distintes.

Entamu

Enmarcáu dientro de les disputes cristolóxiques que solmenaron al cristianismu nos sieglos III, IV y V, el monxu Nestorio, natural d'Alexandría, una vegada nomáu obispu de Constantinopla, empezó a proclamar la so doctrina, polo que s'enfrentó con Cirilo d'Alexandría, obispu de dicha ciudá, que defendía la tesis de la unicidá ente la persona humana y la divina de Cristu. Principalmente Nestorio sostenía que Cristu yera un home nel que fora habitar Dios, biforcando la persona divina de la persona humana.

El conceyu d'Éfesu

Tanto los nestorianos como los partidarios de Cirilo fueron llamaos al conceyu d'Éfesu nel añu 431, convocaos por Teodosio II. La disputa centróse fundamentalmente en redol al títulu col cual tenía de tratase a María, si namái Christotokos (madre de Cristu, esto ye, de Jesús humanu y mortal) como defendíen los nestorianos, o amás el de Theotokos (madre de Dios, esto ye, tamién del Logos divín), como defendíen los partidarios de Cirilo. Finalmente adoptóse como verdá de doctrina la propuesta por Cirilo, y concedióse-y a María'l títulu de Madre de Dios, y los nestorianos o difisitas, fueron condergaos como herexes.

Hai de solliñar qu'esti discutiniu en cuanto al términu Christotokos o Theotokos nun tenía a María como centru d'atención, sinón que s'enfocaba na Cristoloxía que supónía, esto ye, si Cristu ye un ser de dos naturaleces (divina per una parte y humana per otra parte) nuna persona (doxa difisita o nestoriana) o, polo contrario, la monofisita: doxa que proclama a Cristu un ser de naturaleza única: Dios encarnáu con aspeutu humanu. El nestorianismu refutaba el conceutu d'encarnación, que taba en xuegu al aldericar los términos griegos anteriores y abrazaba el conceutu de cohabitación o yuxtaposición.

La doctrina nestoriana, que sigue les enseñances del exéxeta Teodoro de Mopsuestia, aportuna nel calter distintivu de la divinidá y humanidá de Jesús, lo que movió a los críticos d'esta confesión a acusar a los nestorianos de creer que Cristu yera dos persones distintes: el Fíu de Dios y el fíu de María. Concretamente, Nestorio oponer a que María fuera llamada Theotokos (Madre de Dios) porque-y resultaba una incongruencia lóxica y una blasfemia.

Nestorianismu post-efesiu

Inscripciones nuna tumba Nestoriana en llingua uigur, atopaes en Issyk-Kul, y fechada en 1312.

Inscripción d'una Cruz Cristiana Nestoriana en China, Dinastía Yuan (1271-1368).

El nestorianismu foi desterráu del Imperiu romanu, y la diáspora nestoriana atopó abellugu nel Imperiu sasánida. Gran parte de los habitantes del imperiu persa (n'especial n'Iraq) y los Lajmidas abrazaron esta denominación cristiana conocida nel Imperiu romanu col axetivu de «nestorianismu».

Sedes episcopales cristianes difisitas o "nestorianas" na Edá Media. P'ampliar la imaxe y reparar en detalle clicar sobre la imaxe.

Provincies episcopales de la Ilesia Oriental difisita na Edá Media (al nun llegar a tar del tou entamada nun apaez la de "Sinistán"). P'ampliar la imaxe clicar sobre la imaxe.

En magenta, na actualidá, n'Iraq, l'asiriu neoarameo ye faláu principalmente nes llanures de Nínive y nes poblaciones cercanes a Mosul, Duhok, Irbil y Kurkuk, en verde pueblos tunguses como los Kitáns y mongoles como los naimanos, keraitas ente otros qu'adoptaron el cristianismu difisita na Edá Media, y n'ocre los cristianos de Santu Tomás.

En Edesa foi Dibes quien nel so cargu de direutor de la escuela de la ciudá fixo sos y arrobinó les idees de Nestorio. Sicasí, ellí los obispos antioquenos, cuantimás, Rábula enfrentáronse-y. Asina, el rei persa mandó espulsar a Dibes quien s'abellugó n'Armenia y dende ellí siguió estendiendo'l nestorianismu.

Sicasí, en 435, tres la muerte de Rábula, Dibes presentóse otra vegada en Edesa (güei Urfa) y foi escoyíu obispu. Solo hasta 448 tuvo qu'encarar xuicios de parte de los sos compañeros nel episcopáu por arrobinar el nestorianismu. Sicasí, en 449 salió absueltu y unos meses dempués foi depuestu mientres el Lladroniciu d'Éfesu. El Conceyu de Calcedonia reponer na so diócesis en 451. Morrió en 457.

En 424, la Ilesia persa difisita declaróse independiente de la ortodoxa católica bizantina y toles otres ilesies, col fin d'evitar acusaciones de llealtá a autoridaes estranxeres, esto ye, los emperadores perses sasánidas. Asina foi que tres la cisma nestoriano, la Ilesia persa cada vez s'allinió más colos nestorianos, en gran midida afalada pola clase dominante zoroastriana. Arriendes d'ello, la Ilesia cristiana nel imperiu persa convirtióse cada vez más a la doctrina nestoriana nes siguientes décades, fomentando la división ente cristianismu calcedónico y el de los cristianos nestorianos. En 486 el Metropolitanu de Nísibis, Barsaûma, aceptó públicamente como mentor a Nestorio y a Teodoro de Mopsuestia como la so autoridá espiritual. En 489, cuando la Escuela de Edesa en Mesopotamia foi clausurada pol emperador bizantín Zenón poles sos enseñances nestorianas, la escuela treslladar dende la so sede orixinal a la ciudá de Nisibis, aportando a una nueva escuela cristiana difisita denomada Escuela de Nísibis, dando llugar a otra folada d'inmigración nestoriana escontra Persia. El patriarca persa Mar Babai I (497-502) llogró reforzar la estima del cristianismu difisita per parte de los obispos nel imperiu persa y les sos zones d'influencia (por casu ente los árabes Lajmidas) y con esto a les opiniones de Theodoro de Mopsuestia, consolidando con ello l'adopción pola ilesia oriental non ortodoxa y non monofisita del nestorianismu.

Van Ser los sos discípulos los qu'arrobinen ulteriormente'l nestorianismu. Narsai funda en Nísibe una escuela como la de Edesa. Dende esti centru, que aportó a el más afamáu de la Ilesia persa, el nestorianismu estender por tol imperiu persa. En Bet Lapat celebróse un sínodu nel añu 484, xunta onde se depunxo al catholicós Babowai y nomábase a Barsaumas (tamién transcripto como Barçauma, Barzauma o Barzaumas), discípulu tamién de Dibes. Ésti col sofitu del rei Peroz I mandó encarcelar a Babowai quien foi depués executáu; depués d'esto escoyó un nuevu katholikós: Acacio, antiguu compañeru de Barsaumas.

Yá que el nestorianismu taba prohibíu nel Imperiu Bizantín, y dada l'antigua enemistá ente dambos imperios, a Barsaumas nun-y costó nada faer que'l nuevu rei Balash sofitara la so causa, considerada como una causa nacional. Balash ordenó inclusive la espulsión de tolos cristianos que nun fueren nestorianos.

En 497 nomar a Babai como nuevu catholicós. Tres él la ilesia estremóse pos una parte del cleru nun tuvo acordies con el nomamientu d'Eliseo y nomó a Narsés como catholicós de Seleucia. Nun se llogró la unidá hasta que Aba foi escoyíu catholicós o patriarca o (en siríacu) mar. La nueva guerra que se produció col imperiu bizantín foi aprovechada polos grupos paganos pa desamarrar una persecución contra los cristianos: magar tar entós firmemente establecíu nel imperiu de la Persia sasánida, el cristianismu difisita con centros en Nisibis, Ctesifonte, y Gundeshapur, y con delles sedes metropolitanes; la Ilesia nestoriana persa empezó a estendese más allá del Imperiu Persa Sasánida. Sicasí, mientres el sieglu VI esta ilesia foi acosada con frecuencia coles lluches internes y la persecución de los siguidores de Zoroastro. Tal llucha que aportó a interna llevó a una cisma, que duró dende l'añu 521 hasta alredor del 539, cuando se resolvieron los problemes. Sicasí darréu dempués la guerra romanu-persa llevó a una nueva persecución de la ilesia pol rei sasánida Cosroes I; esta persecución terminó nel añu 545. La ilesia cristiana difisita sobrevivió so la direición del patriarca Mar Abba I, quien siendo d'orixe zoroastriano convirtiérase al cristianismu. Cola paz les coses volvieron a la normalidá pero'l rei de Persia intentó intervenir nos asuntos eclesiásticos reclamando para sí'l nomamientu del catholicós. Llegó inclusive a nomar unu, José, que tuvo que deponer años dempués por presiones del cleru. Otra guerra contra Constantinopla llevó nuevamente a dificultaes a la Ilesia persa. Sicasí, cola derrota total del imperiu persa per parte de Heraclio (628) la ilesia algamó la so independencia: el nuevu rei por medrana a los bizantinos concedió la llibertá a los cristianos y dexó que nomaren al so propiu catholicós (cargu que taba vacante dende 608).

La paz ya independencia nun duraron enforma yá qu'en 633 empezaron les invasiones musulmanes qu'aniquilaron l'imperiu persa. Tres la total conquista del imperiu persa per parte de los musulmanes nel añu 644 la comunidá cristiana (obviamente incluyendo a la numberosa nestoriana) foi subordinada al rangu de dhimmi. En Mesopotamia los cristianos fueron bien trataos polos musulmanes quien los tomaron como educadores (fueron en gran midida los tresmisores de la filosofía griega a los árabes islámicos) y especialmente como médicos y dexáron-yos llibertá. Cuando l'alministración árabe treslladar de Damascu a Bagdag, el catholicós tamién treslladó la so sede, lo que-y dexó ocupar cargos alministrativos colos nuevos ocupantes. Foi la situación creada y la facilidá pa optar a cargos alministrativos lo que foi amenorgando a la ilesia nestoriana de Persia que para mediaos del sieglu VII había casi desapaecíu de la mariña del Golfu Pérsicu anque por cuenta de misiones como la d'Alopen espublizárase n'Asia Central (Samarcanda etc) hasta llegar a China, Mongolia y la zona de Minusinsk.

Los patriarques o católicos empezaron entós misiones pa evitar que los cristianos pasar al islam (non podía pensase, daes les circunstancies, en convertir a los musulmanes). Impulsores d'estes misiones fueron el katholikos o patriarques o mar Ishoyabb y Jorge I (658-680).

D'esta ilesia nestoriana van proceder les primeres misiones a China (sieglu VII), Asia central (Tíbet, India, Mongolia, Samarcanda, Manchuria).

La Ilesia Siria Oriental (monofisita) y la Ilesia Católica Apostólica Asiria del Oriente (difisita, ye dicir nestoriana) espolletaron acatando ciertes reglamentaciones de los «xes» perses, ente otres aquella según la cual los sos sacerdotes teníen de tar casaos. Nesi periodu espolleta la escuela teolóxica d'Edessa (güei Urfa) y destácase la figura del patriarca Chigre Saumas quien tenía la so sede en «Babilonia» (en realidá Ctesifonte y Nísibis). Entá nos primeros sieglos de la conquista árabe del Cercanu y Oriente Mediu la ilesia que caltenía la doxología (conxuntu d'opinión) difisita o «nestoriana» caltuvo un fuerte impulsu misional llogrando un importante ésitu n'Asia central (por casu na ciudá de Samarcanda).

Pintura que retrata a una monxa cristiana nestoriana, nel añu 1779.

Los cristianos «nestorianos» fueron una xenuina correa de tresmisión de la conocencia científico y filosófico grecorromanu (particularmente del aristotelismu) a la entós incipiente cultura islámica (depués dende l'islam esti mancomún de conocencia volvió a Europa), asina foi na célebre Academia de Gundishapur constituyida por sabios nestorianos y dedicada principalmente a la medicina; por tal motivu nel periodu inicial de los grandes califes omeyes destacaben families de médicos (siguidores de les doctrines científiques de Galeno) cristianos «nestorianos» curando a los califes y magnates, asina inda nos sieglos IX y X destacáronse families de médicos cristianos nestorianos como la de Yuhanna ibn Masawaih, que'l so nome occidental ye'l d'Ioannis Mesuae quien yera integrante d'una bien culta familia de Gundishapur, y depués la del so discípulu Hunayn ibn Ishaq que'l so nome foi llatinizáu como Iohannitius. Hunayn ibn Ishaq púnxose al mandu de los traductores de les obres en siríacu, griegu y sánscritu al árabe cuando'l califa al-Mamun promovió la fundación de la Bayt al-Hikma (Casa de la sabiduría) na capital califal que yera Bagdag nel s. IX; tamién ente los sieglos VIII a X estremó la familia de médicos cristianos nestorianos de los Bukhtishu o Bakhtishu o Bajtishu.
Les escueles cristianes «nestorianas» espolletaron en centros como'l de Gundishapur (Persia) y Muharraq (nel actual Bahréin).
Ente que les misiones cristianes nestorianas espublizar ente los turcos orientales (como los uighures) y delles tribus de mongoles pre-gengiskánidas como los khitan o kitans, al paecer ye nesa dómina cuando surde n'Europa la lleenda parcialmente cierta de L'Preste Xuan, siendo «Juan» una alteración de la pallabra khan.

Imaxe nestoriana de Xesucristu, dinastía T'ang.

D'esta miente la cristiandá (de cuñu nestoriano) llegó per primer vegada a China hacia l'añu 635 cuando'l misioneru llamáu en chinu Alopen o Al Oben estableció una ilesia na capital occidental mientres el reináu de Taizong de la dinastía Tang, esto ye, na ciudá de Chang'an (actual Xi'an), d'esa dómina data la célebre Cercu de Siganfú. Sicasí darréu l'emperador Wuzong (840 a 846) prohibió les "relixones foranes" como'l budismu y el cristianismu.

La comunidá esperimentaría un importante resurdimientu mientres la dinastía Yuan. Marco Polo, mientres el sieglu XIII, y otros importantes escritores medievales (como'l sacerdote católicu italianu Pian del Carpine) señalaron la esistencia de delles comunidaes cristianes nestorianas nel Mediu Oriente, na mariña suroeste de la India (el Malabar), nel Asia Central, en China y Mongolia. Rabban Chigre Sauma, un viaxeru nestoriano orixinariu de Shang-du (el Xanadu de los poemes de Coleridge, anguaño en Mongolia), llevó a un diplomáticu mongol del Khanato de Persia hasta les cortes de Constantinopla y Roma p'aldericar una posible alianza Franco-Mongola frente a la meyora musulmana d'aquel entós. Nuevamente debieron de soportar tiempos difíciles cola cayida del poder mongol y finalmente sumiríen de China nos tiempos de la dinastía Ming. Anguaño, el legáu de los misioneros puede apreciase na arquiteutura d'antigües ilesies llevantaes en territoriu de los actuales Iraq, Irán ya India. En 1260 un exércitu cristianu (cuando entá gran parte de los turcos y mongoles xuntar al cristianismu "nestoriano") túrquico-mongol lideráu pol líder cristianu nestoriano Kitbuqa o Quitbuka trató de recuperar la "Tierra Santa" pa la cristiandá pero Kitbuqa foi ganáu polos musulmanes na Batalla de Ain Yalut y depués de ser prindáu foi executáu (según delles fontes foi trucidado), esto ye, puestu'l so cuerpu ente dos planches de madera y depués serrucháu polos musulmanes.

A finales del sieglu XIV los yá primeramente bien acosaos cristianos de la Ilesia del Este ("nestoriana") fueron casi totalmente aniquilaos por Tamerlán, quedando dellos bolsones de resistencia cristiana en llugares aisllaos y remotos como Qodshanes.

Hai que destacar que la rebelión de los Taiping, mientres el sieglu XIX, tendría líderes que practicaben una forma singular de cristianismu anque nos Taiping nun queda en claru si esistió una antigua tradición cristiana nestoriana o si l'influxu cristianu deber a les misiones xesuítiques —católiques— o reformistes «protestantes» direutamente procedentes de la Europa contemporánea.

Nestorianismu nel sieglu XX y na actualidá

Boda Nestoriana - 1897.

Patriarca difisita neoasirio Mar Robil (Ruben) Shimun XX fotografiáu en 1897 en Qodshanes.

A fines del sieglu XIX y entamos del sieglu XX les comunidaes cristianes difisitas o "nestorianas" que calteníen más fuerte'l so doxología yeren les allugaes nel norte d'Iraq (principalmente en redol a Mosul) y el Curdistán (los montes Hakkâri, Yulamerk o "Çölemerik") y principalmente el valle del Gran Zab (zones curdes anguaño dientro del control turcu), nel valle del Gran Zab allugábase'l nucleu relixosu de los asirios actuales (Suryoyo): la ciudá monástica de Kodshanes o Qodshanes al pie sudoriental de los montes Hakkâri casi totalmente destruyida polos turcos mientres la Primer guerra mundial; tamién otru nucleu de "asirios" (Suryoyo) cristianu-nestorianos allugar n'Urmiah (Azerbaixán Persa). Mientres la Primer Guerra Mundial y en tiempos de la Revolución rusa les fuercies turques llevaron a cabu una política d'estermín y "llimpieza étnica" (la cual sufrieron coles mesmes los cristianos armenios y griegos) que carecieron los "nestorianos", el patriarca o Shimun tuvo d'abellugase en Francia y depués Estaos Xuníos mientres gran parte de la población cristiana "nestoriana" yera esterminada. Los asirios actuales que falen el neorameo asiriu turyoyo y tienen por mesmu xentiliciu'l de suryoyo o suryoye habiten principalmente na zona de Tur Abdin, sicasí nesa pequeña zona entemécense los siguidores de la Ilesia ortodoxa siria monofisita colos, tamién cristianos asirios, siguidores del difisismu o nestorianos; dambes denominaciones de la cristiandá sufrieron y sufren persecuciones y xenocidios, per parte de los turcos notoriamente a entamos del s. XX y depués a entamos del presente sieglu XXI polos estremistes islámicos.
Cabo faer notar qu'en 1994 Mar Dinkha o (como se pronuncia n'español: Mar Dinja) robló col papa católicu Xuan Pablo II una Declaración cristolóxica común»:

Por eso, la Ilesia Asiria d'Oriente ora la Virxe María como "Madre de Cristu'l nuesu Dios y Salvador." A la lluz d'esta mesma fe la tradición católica la cual diríxese a la Virxe María como "Madre de Dios" y tamién como "la Madre de Cristu." Ente sigo y que reconocen la llexitimidá y la derechura d'estes espresiones de la mesma fe y que respeten la preferencia de cada Ilesia na so vida llitúrxica y la piedá. "

}}

poniendo final los dos ilesies cola discutiniu bizantín ente los dos ilesies cristianes que se basaba na doxa controversial aniciada a partir de Nestorio. Supónse que tal entendimientu ecuménicu va prosiguir con Gewargis III y los sos socesores.

Inda en delles apartaes rexones del Próximu Oriente ye posible atopar nestorianos. Pela so parte, los nestorianos arrobinar por Asia Central, llegaron hasta China, y mientres un tiempu influyeron nos mongoles, anque finalmente éstos decantáronse pol lamaísmu y abandonaron el nestorianismu, lo que llevó a la so estinción final en diches rexones. Anguaño subsisten les ilesies nestorianas na India, n'Iraq, Irán, China y n'Estaos Xuníos y otros llugares onde a lo llargo del sieglu XX migraron comunidaes de los países citaos.

Na actualidá hai dos patriarques (dende 1976), unu de la Ilesia asiria del Oriente mora en Morton Grove, Illinois, n'Estaos Xuníos; y l'otru de l'Antigua Ilesia del Oriente, mora en Bagdag, Iraq. Hai otres ilesies que tien les mesmes tradiciones, pero nun tán en comunión, como la Ilesia Católica-Apostólica del Oriente en Brasil.

La mayoría de los nestorianos o difisitas, que'l so númberu xube a más de mediu millón de persones a entamos del añu 2016, vive nuna zona fai un par de sieglos partida ente Iraq, Siria ya Irán, onde se-yos conoz por regla xeneral como asirios, soliendo autodenominarse nasranim (nazarenus), esti nome ye calteníu tamién na India pola Ilesia Siria Malabar Nasrani. Nel sieglu XIX y el XX parte de los difisitas del Iraq (especialmente los qu'habitaben nes proximidaes de Mosul) xunir a la Ilesia católica tomando'l nome de cristianos caldeos o kaldani los cualos sufrieron fuertes persecuciones nel añu 2015.

Talo como yá se señaló, la Ilesia nestoriana tuvo un papel fundamental nel caltenimientu d'antiguos testos griegos que fueron traducíos al siríacu (una caña del araméu). Más tarde seríen traducíos al árabe y (yá dende'l sieglu XIII) al llatín.

Desenvuelvo ramificáu de los grupos cristianos dende un raigañu denomináu Cristianismu primitivu.

Ver tamién

• Alianza francu-mongola (la cual nun llegó a concretase d'una manera efectiva)
• Alopen
• Alqosh
• Babowai
• Cristianismu siríacu
• Dinkha IV Khanania
• Cercu nestoriana
• Gewargis III
• Ilesia asiria d'Oriente
• Ilesia de Jubail
• Kuchlug
• Li M'Hai Ong
• Neoarameo asiriu
• Nestorio
• Nochiya
• Qodshanes
• Sartaq
• Shimun XXI Benyamin
• Sorgaqtani

Bibliografía

• W.A. Wigram (D.D) . An Introduction to the History of the Assyrian Church (Una introducción a la Historia de la Ilesia Asiria) editáu por Aeterna Press;
  • The Assyrians and Their Neighbours (Los asirios y los sos vecinos) - Gorgias Press;
• Ángel Santos Hernández, Historia de la Ilesia, Ilesies orientales separaes, Edicep, Valencia 1978, ISBN 84-7050-061-9

http://www.filosofia.org/aut/dra/per03.htm

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Nestorianismu.
• Restos arqueolóxicos nestorianos y maniqueos en Zayton (Quanzhou, Sur de China) Archiváu 2008-07-19 en Wayback Machine n'inglés.

• Datos: Q168414
• Multimedia: Nestorianism