Mirambel
 Mirambel | |
|---|---|
 | |
| Alministración | |
| País |  España |
| Autonomía |  Aragón |
| Provincia |  provincia de Teruel |
Comarca (es)  | Maestrazgo (es) |
| Tipu d'entidá | conceyu d'Aragón |
| Alcalde de Mirambel (es) |
Mari Carmen Soler Monfort (en) |
| Nome oficial | Mirambel (es)[1] |
| Códigu postal |
44141 |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 40°35′12″N 0°20′33″W / 40.5868°N 0.3424°O |
  Mirambel Mirambel (España)  | |
| Superficie | 45.470664 km² |
| Altitú | 993 m |
| Llenda con |
|
| Demografía | |
| Población |
105 hab. (2023) - 67 homes (2019) - 49 muyeres (2019) |
| Porcentaxe |
100% de Maestrazgo (es) |
| Densidá | 2,31 hab/km² |
| Más información | |
| Estaya horaria | UTC+01:00 |
| mirambel.es | |
 | |
.JPG)
Mirambel ye una llocalidá y conceyu español de la provincia de Teruel, comunidá autónoma d'Aragón, de la contorna del Maestrazgo. Tien una área de 45,47 km² con una población de 122 habitantes (INE 2016) y una densidá de 2,68 hab/km².
Xeografía física
[editar | editar la fonte]Mirambel asítiase al pie del monte de San Cristóbal, cerca de la rambla de Cantavieja,[2] que desagua nel ríu Bergantes. La masa forestal atópase abondo menguada, y predominen los praos y pacionales. Destaca la vexetación na ribera de la rambla de Cantavieja, según los chopos cabeceros.[3]
Historia
[editar | editar la fonte]L'área de Mirambel taba yá poblada en dómina ibérica, como lo demuestra'l xacimientu d'El Castellar.[4] Esistió coles mesmes una necrópolis cerca d'onde s'alcen anguaño la ilesia parroquial y la rectoría. Yá en 1860 l'entós rector de la Universidá de Valencia, Nicolás Ferrer Julve atopó dellos enterramientos y hachos de piedra, afayos que se vieron ampliaos en campañes más recién.[4]
La primer noticia que se tien de Mirambel ye'l documentu pol cual Xaime I d'Aragón dio'l señoríu de Mirambel al caballeru francés Raimundo Beneyto. En 1157 Alfonsu II d'Aragón concediólu a Mirambel el mesmu fueru llibre qu'a Zaragoza. El rei dexó'l so cartes de población a los sos moradores per mediu de Gastón de Castellote, maestre de Sant Redemptor. Arriendes de la conquista, el rei tuvo de vencer la villa a un señor. Na yera de 1233 (añu de 1195) el rei Alfonsu II d'Aragón fixo donación a Gastón de Castellote de Cantavieja y seis lugar más por que formara una bailía independiente del conventu de Teruel, lo que promovió la separación de munches aldegues. Pedru II d'Aragón, qu'asocedió al so padre Alfonsu II, confirmó la donación de la bailía a la orde del Temple, que-y dieron la carta puebla en 1243.[4] A la disolución del Temple, los trés bailías de Cantavieja, Castellote y Aliaga pasaron a la orde de San Juan.[5] Mientres gran parte de la Edá Media Mirambel foi puestu fronterizu ente Aragón y el Reinu de Valencia.[4]
Mientres la guerra de la independencia el capitán xeneral Joaquín Blake intenta y consigue desallugar a los franceses d'Alcañiz, pero éstos lleváronse a dellos mirambelanos como rehenes, según una gran partida de trigu, dineru y un bon númberu de cabeces de ganáu. En Mirambel, yá que taba defendíu poles sos muralla, axuntóse un bon númberu de fuercies hasta'l 22 d'ochobre de 1813 en que, cola rindición de Morella, los postreros franceses abandonaron el Baxu Aragón.
A principios de 1835 apaecieron les primeres partíes carlistes na provincia de Teruel. N'ochobre de 1836 el xeneral Evaristo San Miguel punxo sitiu a Cantavieja y, secundáu por Nogueras rindir y pasó por cuchiellu a la so guarnición. En payares de 1836 Ramón Cabrera visitó la zona. El 24 de febreru de 1837 les tropes partidaries de Sabela II que se dirixíen a Cantavieja dende Morella atacaron a los carlistes nes cercaníes de Todolella. Estos defendiéronse en retirada hasta la ilesia de Mirambel, onde se defendieron.[4] Esa mesma nueche fueron atacaos y el templu quedó amenorgáu a escombros. Mirambel foi ganada de nuevu pa los carlistes pol cabezaleru Cabañeru y Aznar el 25 d'abril del mesmu añu, y al poco tiempo Cabrera instaló una fábrica de pólvora y una fundición de fusilería. Por cuenta de los movimientos del exércitu constitucional pa 1838 nun queda en Mirambel más qu'una brigada de l'artillería carlista, que se batió coles tropes de Ayerbe n'abril de 1839. En mayu Cabrera volvió visitar Cantavieja y Mirambel, y nesta postrera axuntó a los sos xenerales ya imprimió la so famosa proclama.[4] Sicasí, a principios de 1840 el xeneral O'Donnell tomó Cantavieja, Mirambel y La Cuba y el 26 de marzu Espartero tomó Morella, Castellote, Segura y Forcayu, espulsando a Cabrera a Cataluña.
N'agostu de 1872 llegaron a Mirambel les primeres fuercies de la Tercer Guerra Carlista. A los pocos díes presentáronse armaos na villa, solicitando armes y dineru del alcalde, anque nun los acompañó nengún mirambelano.[ensin referencies] A los pocos díes abondaron les partíes por tola provincia, magar la llegada de dos pequeñes columnes del exércitu lliberal. A postreros de 1872 n'Aragón declarárase oficalmente la guerra, polo que se llevantaron munches más partíes que, sicasí, fracasaron a los empiezos de la campaña. El 27 d'agostu de 1873 los carlistes viéronse sorprendíos en Cantavieja, perdiendo más de 750 homes. Dempués d'esti fechu, el gobiernu concentró fuercies na rexón, lo qu'obligó a los carlistes a abandonar la zona y aceleró el fin de la guerra.
En 1986 rodáronse delles escenes de la serie televisiva Clase media, y en 1994 rodóse gran parte de la película de Ken Loach Tierra y Llibertá.[6] En 1996 grabáronse delles escenes de la película En brazos de la muyer madura, de Manuel Lombardero.[6]
Demografía
[editar | editar la fonte]La mayor vitalidá demográfica de Mirambel dar nel sieglu XVI, ente que dende entós hasta l'actualidá la población baxó fuertemente, anque'l ritmu foise desacelerando na primer década del sieglu XXI.[7]
| ! 1996 | 2001 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 160 | 144 | 145 | 137 | 139 | 134 | 131 | 129 | 132 |
Política llocal
[editar | editar la fonte]Últimos alcaldes de Mirambel
[editar | editar la fonte]| Periodu | Alcalde | Partíu | |
|---|---|---|---|
| 1979-1983 | Enrique Ferrer Ibáñez[8] | UCD | |
| 1983-1987 | |||
| 1987-1991 | |||
| 1991-1995 | |||
| 1995-1999 | |||
| 1999-2003 | |||
| 2003-2007 | |||
| 2007-2011 | Ricardo Monforte Barreda | PSOE-Aragón | |
| 2011-2014 | Ricardo Monforte Barreda[9] | PSOE-Aragón | |
| 2015- | Mari Carmen Soler Monfort | PSOE-Aragón |
Resultaos eleutorales
[editar | editar la fonte]| Partíu | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | ||||
| PSOE | 4 | 4 | 4 | 4 | ||||
| PAR | - | 1 | 1 | 1 | ||||
| PP | 1 | - | - | - | ||||
| CHA | - | |||||||
| Total | 5 | 5 | 5 | 5 | ||||
Economía
[editar | editar la fonte]La economía actual de Mirambel xira en redol al sector agropecuario y turístico.[2] Ente les sos producciones agrícoles más tradicionales atópense les almendres y les viñes, según les viñes cuando la climatoloxía dexar. Esiste amás una importante cabaña ganadera de porcín y ovín.[11]
Tresportes
[editar | editar la fonte]La carretera A-226 ye la única que traviesa'l términu de Mirambel, xuniéndola con Cantavieja pel sur y con Olocau del Rey pel norte (onde la carretera camuda'l so nome a (CV-121).[2]
Patrimoniu
[editar | editar la fonte]
, antigua plaza Aliaga.
- Centru históricu: El centru históricu de Mirambel ye unu de los conxuntos arquiteutónicos más importantes d'Aragón. En 1980 tol cascu urbanu de declaró BIC por ser «villa cargada d'historia, calteniendo na so totalidá la cortil cercada y les notables construcciones, ensin alteriar la imaxe y l'ambiente Medieval»[5] y recibió en 1981 la Medaya d'Oru d'Europa Nostra poles xeres de restauración,[12] qu'apurrió personalmente la reina Sofía de Grecia, a la que se-y concedió'l títulu de "fía adoptiva de Mirambel".[5]
- Muralles: Arrodien totalmente la villa y en parte tán ocultes poles cases adosaes a les mesmes,[12] sacante na parte norte, en que tán totalmente visibles. Parte de les muralles fueron construyíes polos caballeros templarios, y nos sos tiempos esistíen siquier cinco torres, de les que queden dos na actualidá, dambes na parte norte. Les muralles abarganaben totalmente la población medieval, que darréu creció a lo llargo de l'actual cai Mayor. Ente los accesos destaca'l Portal de les Monxes, cola so decoración de celosías de yelsu.[12]
- Conventu de les Monxes Agustinas: Sábese qu'en 1342 diose permisu pa reconstruyir una ermita extramuros de la villa. En 1413 el Justiciable Bayle y otros incurrieren n'escomunión por baltar la ermita con cuenta de construyir d'una parte de les muralles. N'abril de 1564 la villa venció n'usufructu la nueva ermita pa fundar el conventu de les relixoses Agustinas y el 15 d'abril d'esi añu tomó posesión la so fundadora, procedente de Valencia. En 1789 la villa dexó'l dominiu direutu de la ermita. La ilesia de Santa Catalina Mártir ye de dimensiones regulares anque bien afatada, tando aneja al conventu y casa que fueron l'antiguu hospital. L'altar mayor de la ilesia obedez al orde salomónicu. Esisten otros retablos góticos y delles inscripciones bien difuminadas. Nel güertu del conventu taba enclavada una de les torres redondes que fortificaben y abellugaben la villa. Mandóse baltar en 1892, ensin respetar les inscripciones árabes que tenía.
- Ilesia de Santa Margarita: La ilesia parroquial de Mirambel apaez mentada yá na so carta puebla, na que'l rei Xaime II d'Aragón concede autorización pa allegar recursos al so arreglu en 1308. El 12 de setiembre de 1679 atopamos un alcuerdu de los sos vecinos pa fabricar la nueva planta. En 1837, nel contestu de la Primer Guerra Carlista prendióse fueu a la ilesia, que quedó destruyida con gran parte del so patrimoniu. Tan solo restaron les parés y la torre, reutilizaes na reconstrucción que dirixió'l valencianu Salvador Mineru, n'estilu barrocu.[12]
- Casa Consistorial: El Palaciu Consistorial terminar en 1615, anque les obres empezaren siquier en 1538.[13] Encuadrar na tradición de les rules-trinquete y tien trés plantes.[12] Caracterícen-y los arcos de sillería, los ventanales y los ráfeles de los teyaos, qu'indiquen una dómina de poder económicu. Na so planta baxa atópase una cárcel de cronoloxía anterior, probablemente gótica.[12] Na so sala principal, na segunda planta, llegar representáu obres teatrales dada la so amplitú. Figura na so fachada l'escudu de la villa talláu en piedra.
- Castiellu: El nucleu principal que permanez güei día ye la parte más antigua del mesmu, y una pequeña parte de lo que foi mientres la Edá Media. Data siquier del sieglu XIII y foi reformáu delles vegaes hasta qu'acabó convirtiéndose nuna vivienda particular alredor del sieglu XIX y foi baltáu en gran parte na década de 1950. Queden restos de les parés de mampostería y dalgunes d'adobe con arcos apuntaos d'accesu. En 1999, l'Institutu de Patrimoniu Históricu Español llevó a cabu unes escavaciones arqueolóxiques que contribuyó a conocer daqué meyor la historia del monumentu.[14]
- Casa d'Aliaga: Tien la distribución típica de los palacios renacentistes aragoneses. Ye bien similar a la Casa Castellot, que s'atopa na mesma plaza. La puerta d'ingresu al palaciu ye en arcu de mediu puntu; na planta noble, les ventanes tienen alfeizar moldurado; y el áticu cerrar con una galería de arquillos aragonesa debaxo d'un ampliu bistechu voláu.[15]
- Casa Castellot: Trátase d'un palaciu renacentista aragonés típicu, qu'ocupa tou un frente de la plaza Aliaga. Na fachada concéntrense tolos signos del eleváu estatus social de la familia propietaria. Na planta baxa hai una sobria portada con arcu de mediu puntu. Na planta noble les amplies ventanes son adinteladas cola meseta moldurado y d'últimes l'edificiu cerrar cola típica galería d'arcos aragonesa so un doble bistechu voláu de madera.[16]
- Campusantu: Xuníu a la ilesia parroquial esistía unu de los campusantos antiguos, del que queden dellos restos. Nel so orixe yera considerablemente mayor de lo que ye agora, yá que s'amenorgó al ampliase la ilesia dean 1689. En 1840, siendo alcalde Juan Pastor, inauguróse'l nuevu campusantu. Ta asitiáu nel altor del Calvariu y xuníu a l'antigua ermita del Santu Sepulcru.
Cultura
[editar | editar la fonte]Festividad
[editar | editar la fonte]- San Antón: Celébrase'l 16 de xineru, víspores de San Antonio Abá. Tradicionalmente representábase la sanantonada (un autu risible-dramáticu sobre les tentaciones del santu) na plaza d'Aliaga, pero fai yá años que nun se realiza.[17]
- San Jorge: Patrón d'Aragón, la so festividá celébrase'l 23 d'abril con una romería hasta la ermita de San Jorge.[17]
- San Cristóbal: Celébrase'l 1 de mayu con una romería a la ermita de San Cristóbal.[17]
- Santa Ana: Celébrase'l 12 de mayu con una romería a la ermita de Santa Ana.[17]
- San Roque y Santa Margarita: Son les fiestes mayores y celébrense'l fin de selmana más cercanu al 15 d'agostu, dedicaes a San Roque, patrón de los quintos y Santa Margarita, patrona de la villa. Los actos inclúin toros de fueu, vaquillas y bailles.[17] Báillase'l rolde, el baille popular de Mirambel.[18]
- San Martín: Patrón de la villa, la so festividá celébrase'l 11 de payares con una romería a la ermita de San Martín y una misa d'honor.[17]
Deportes
[editar | editar la fonte]El términu de Mirambel ufierta un bon escenariu pal senderismu y el cicloturismo. Ellí escurre un tramu del GR-8, esisten dellos senderos señalizaos hasta Tronchón y una ruta pa bicicleta de monte ente Cantavieja y La Cuba.[19]
Persones destacaes
[editar | editar la fonte]- Nicolás Ferrer Julve: médicu y rector de la Universidá de Valencia.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 «Mirambel: Información xeneral» (castellanu). Turismu Maestrazgo. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'abril de 2010. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ «Mirambel: Naturaleza» (castellanu). Turismu Maestrazgo. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'abril de 2010. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 «Mirambel: Historia» (castellanu). Turismu Maestrazgo. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'abril de 2010. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 «Mirambel: Historia» (castellanu). Turismu: Contorna del Maestrazgo. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ 6,0 6,1 «Mirambel: Información xeneral» (castellanu). Turismu: Contorna del Maestrazgo. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ INE - Rellación d'unidaes poblacionales
- ↑ Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques (Gobiernu d'España). «Treinta aniversario de las primeras elecciones municipales de la democracia». Archiváu dende l'orixinal, el 6 de marzu de 2014. Consultáu'l 6 de marzu de 2014.
- ↑ Alcaldes d'Aragón de les eleiciones de 2011
- ↑ Gobierno d'Aragón. «Archivo Eleutoral d'Aragón». Consultáu'l 30 de setiembre de 2012.
- ↑ «Mirambel: Productos típicos» (castellanu). Turismu Maestrazgo. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'abril de 2010. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 «Mirambel: Patrimoniu» (castellanu). Turismu Maestrazgo. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'abril de 2010. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ «Mirambel: Monumentos: Conceyu» (castellanu). Turismu: Contorna del Maestrazgo. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ «Mirambel: Monumentos: Castillo de Mirambel» (castellanu). Turismu: Contorna del Maestrazgo. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ «Mirambel: Monumentos: Casa Aliaga» (castellanu). Turismu: Contorna del Maestrazgo. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ «Mirambel: Monumentos: Casa Castellot» (castellanu). Turismu: Contorna del Maestrazgo. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 «Mirambel: Fiestes y tradiciones» (castellanu). Turismu Maestrazgo. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'abril de 2010. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ «Mirambel: Fiestes Locales» (castellanu). Turismu: Contorna del Maestrazgo. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
- ↑ «Mirambel:Actividaes y eventos» (castellanu). Turismu Maestrazgo. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'abril de 2010. Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
Bibliografía
[editar | editar la fonte]- Altaba Escorihuela, José. Cantavieja y el so Baylia.
- Palos Fabregat, Benignu. (1929) Apuntes pa la historia del mio pueblu Mirambel.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Mirambel.
