Llagu Superior
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
| Llagu Superior | |
|---|---|
| ᑭᒋᑲᒥ (<abbr title="Llingua non definida na plantía {{obtener idioma}}.">oj) | |
 | |
| Situación | |
 | |
| País |  Estaos Xuníos |
| Estaos |  Michigan |
| Tipu |
lago glaciar (es)  |
| Parte de | Grandes Llagos |
| Coordenaes | 47°31′44″N 87°45′36″W / 47.5288°N 87.76°O |
  Llagu Superior Llagu Superior (Canadá) | |
| Datos | |
| Altitú media | 183 m[1] |
| Superficie | 82 350 km² |
| Conca hidrográfica |
cuenca hidrográfica del Superior (es) |
| Superficie de la conca | 207 200 km² |
| Llonxitú | 563 km |
| Fondura | 406 m |
 | |
El Llagu Superior (inglés: Lake Superior ) ye un gran llagu d'agua duce, el mayor de los Grandes Llagos d'América del Norte, compartíu por Estaos Xuníos y Canadá. Con una superficie de 82 000 km² —mayor que la de la República Checa— ye'l mayor llagu d'agua duce del mundu, y el terceru por volume (12 232 km³), superáu pol Llagu Baikal, en Siberia y pol Llagu Tanganica, n'África. Tien un llargor máximu de 563 km, un anchor máximo de 257 km y la so llinia de mariña ye de 4393 km (incluyendo la de les islles). La so fondura media ye de 149 m.
Historia
[editar | editar la fonte]Nome
[editar | editar la fonte]El primer nome rexistráu que tuvo esti llagu provieno de la tribu nativa norteamericana de los ojibwe, que lo llamaron Gichigami, que quier dicir «agua grande». Cuando llegaron los padres misioneros decidieron llamalo Lac Tracy. Depués, a mediaos del sieglu XVII, los primeros esploradores franceses que navegaron peles sos agües faíen referencia a él como Le Lac Superieur. Y dende 1760 los ingleses nomar como Lake Superior (Llagu Superior) por cuenta de que yera un llagu cimeru en superficie a cualesquier de los llagos qu'esploraren.
Primeros habitantes
[editar | editar la fonte]Les primeres persones que llegaron la rexón del Llagu Superior foi hai 10 000 años, mientres la retirada de los glaciares na edá de xelu. Estes persones utilizaben puntes pa cazar caribúes. La cultura más antigua rexistrada nesta área ye l'Escudu Arcaicu, que tuvieron nos años 5000-500 e.C.
Puede atopase evidencia d'esta cultura nes árees occidentales de la mariña canadiense. Créese qu'estes cultures fueron el antecesores de la tribu Ojiwbe. Esta tribu habitó'l llagu por más de 500 años. A mediaos del sieglu XVIII, los ojibwe ocupaben toles veres del llagu.
Formación
[editar | editar la fonte]El llagu formóse hai más de mil millones d'años, por cuenta de los glaciares, ye dicir que se trata d'un llagu de tipu glaciar. Esto foi por cuenta de que el basaltu, que ye una roca volcánica con altu conteníu en fierro, fundióse surdiendo asina'l resquiebru Keweenawan. Esti resquiebru estender polos estaos de Detroit, Michigan, al norte al traviés de lo que ye güei el Llagu Superior. Si esti resquiebru siguiera evolucionando'l continente americanu, atoparíase estremáu en dos, y la ciudá de Duluth (Minnesota) podría tar na vera d'un océanu en cuenta de un llagu.
La llava fluyó mientres 22 millones d'años, dando llugar a una capa de basaltu de 16 quilómetros d'espesura. La tierra fundióse debíu al pesu del basaltu. Esti fundimientu formó la cuenca amplio y poco fonda Cimera. Pero les fuercies fondes qu'alimentaben el agrietamiento detúvose dexando tras la mariña cubierta por basaltu. La cuenca siguía fundiéndose, promoviendo l'acumuladura de sables y folla erosionado.
Mares pocos fondos provocaron la hinchente de la parte sureste de la cuenca, depositando arenisca y agua.
Xeografía
[editar | editar la fonte]
El llagu ye parte del sistema fluvial del ríu San Llorienzo, el colector de los Grandes Llagos (que taría formáu pola siguiente socesión de ríos y llagos: ríu North → ríu Saint Louis → llagu Superior → ríu St. Marys → llagu Furón → ríu Sainte-Claire → llagu Sainte-Claire → ríu Detroit → llagu Erie → ríu Niagara → llagu Ontario → ríu San Llorienzo → estuariu de San Llorienzo).
El llagu ye parte de la frontera internacional: al norte, ta la provincia d'Ontario, en Canadá; y al sur, los estaos de Minnesota, Wisconsin y Michigan, n'Estaos Xuníos. Ye una importante ruta pal tresporte de metales y soporta un intensu tráficu d'embarcaciones, especialmente de lakers, un tipu d'embarcación llargu y estrechu usáu pal tresporte de fierro dende la rexón del llagu Superior a les ciudaes portuaries del llagu Erie.
La islla más grande dientro de llagu ye la isla Real.
El llagu ye alimentáu por más de 210 ríos, siendo los más importantes los ríos St. Louis (288 km), Michipicoten (81 km), Pigeon (80 km), Nipigon (48 km), tic, White y Kaministiquia (95 km).
El científicu d'Estaos Xuníos J. Val Klump foi la primer persona en llegar hasta'l fondu del llagu Superior'l 30 de xunetu de 1985.
Hidrografía
[editar | editar la fonte]El llagu ye alimentáu por más de 200 ríos, siendo los más importantes: Saint Louis, Pigeon, White y Kaministiquia. El Llagu Superior drena pel ríu Saint Marys nel llagu Furón. Ye'l llagu d'agua duce más grande del mundu (tocantes a superficie) yá que tien un tamañu averáu al estáu de Carolina del Sur.
Cola cantidá d'agua que cunta'l llagu (12 000 km³) podría cubrir ensin problemes la superficie terrestre de los Estaos Xuníos, con aproximao 30 centímetros d'agua.
La temperatura de la superficie del llagu varia, según la estación. La temperatura per debaxo de los 200 m ye casi constante (4ᵘ C). Esta variación fai que'l llagu sía estacional. Con llagu estacional referímonos a que les agües del llagu pueden entemecese dafechu.
Los niveles d'agua tán rexíos pola xunta internacional de control del llagu Superior. El llagu varia de mes a mes con niveles más elevaos d'agua nos meses d'ochobre y payares. La marca más alta ye de 1,17 metros. Sábese que nos meses d'abril y mayu algama'l so nivel más baxu (0,33 metros).
En 1926, el Llagu Superior llegó al so nivel más baxu, con 1,08 metros per debaxo del puntu de referencia. Amás, tola primer metá d'esi añu dio'l récor col nivel más baxu d'agua rexistráu. Mientres esti periodu de nueve meses (ochobre 1925 hasta xunu 1926), los niveles d'agua variaron de 1,58 metros a 0,33 metros; y nun foi hasta'l branu de 2007 cuando los niveles del llagu asitiáronse.
Clima
[editar | editar la fonte]Con una temperatura medio añal nel llagu de 7 °C, el Llagu Superior modera'l clima, dando llugar a iviernos más templaos y branos más frescos. L'efectu ye más fuerte cuando'l vientu sopla fora de l'agua, y ye más pronunciada na vera del llagu y nes fasteres que dan al llagu. Ente finales de primavera y seronda, la mariña puede ser envolubrada na borrina. Estes borrines d'estación templada prodúcense cuando'l mugor nel aire templao entiéstase a midida que flúi nel llagu fríu. Duluth tien un permediu de 52 díes de borrina al añu. Estos díes de borrina tienen un poderosu curiosu.
L'aumentu de les nevaes a lo llargo de la mariña nun ye tan pronunciáu en Minnesota como en Wisconsin y Michigan. Delles partes de la península cimera de Michigan de normal recibe 350 pulgaes de nieve, ente que'l centru de Duluth recibe un permediu de namái 55 pulgaes. Yá que l'aire esfrezse y esanicia el mugor, cai más nieve sobre la llomba en Duluth, a una milla del llagu. Dacuando, cuando la nieve ta cayendo sobre la llomba, empieza a llover cerca de la vera. Gracies a esto, la mayoría de los iviernos, nel llagu Superior convertir en 40-95 per cientu cubiertu pol xelu. N'ocasiones conxelar por completu. Les agües abiertes de cutiu persisten nel centru del llagu, por cuenta de que'l xelu que se forma ellí se quemó o rompió polos vientos fuertes. La cubierta de xelu ayuda a que l'agua del llagu pueda retener el calor y evita la evaporación. Nos postreros 30 años la capa de xelu y la duración fueron menguando.
Flora y fauna
[editar | editar la fonte]Nel Llagu Superior, tanto nél como na so contorna, habiten más de 80 families d'especies de peces. Les más importantes son:
Perca mariella: esti pexe tien la peculiaridá de que puede habitar tantu n'agües duces como n'agües salaes. Son de color doráu, tienen los güeyos de color mariellu verdosu. Crecen ente los 10 y 35 cm. Les femes d'esta especie desenvuélvense más rápidu que los machos, amás de que'l so tamañu ye mayor. Amás d'estos dos especies esiste gran variedá d'especies ente elles destaquen les siguientes: alambráu, trucha de regueru, lota, Ciscu, l'esturión del llagu, pexe blanco del llagu, llechón, lucio, pez sol, so la roca, tol pexe blanco, lobina de boca chica, Alaska y matalote blancu.
Trucha: esti pexe ye pariente de la familia de los salmones. La mayoría de les truches solo atópense n'agua duce, como nel llagu Superior. Daqué interesante sobre esti pexe qu'habita nel llagu, ye qu'esta nun ye una especie nativa, yá que s'introdució al llagu de manera apostada p'aumentar la demanda de la pesca que tien el llagu.
Amás, otres munches especies de pexes fueron introducíes, de forma apostada o por fuercia, nel llagu Superior: el salmón atlánticu, carpa, salmón chinook, salmón coho, el tambor d'agua duce, rosa salmón, el eperlano arcu iris, trucha arco iris, gobio redondu, acerina, llamprea de mar y perca blanca.
Retomando un pocu la tema de los nitratos, trataos na tema anterior, el llagu Superior tien menos nutrientes disueltos en rellación al so volume d'agua en comparanza colos otros Grandes Llagos y asina ye menos granible en términos de les poblaciones de pexes y ye un llagu oligotrófico. Ello ye la resultancia de los suelos pocu desenvueltos que s'atopen na so cuenca relativamente pequeña. Sicasí, les concentraciones de nitratos nel llagu tuvieron en constante aumentu dende hai más d'un sieglu, anque siguen siendo bien inferiores a los niveles consideraos peligrosos pa la salú humana, pero esto, al llargu plazu aumento constantemente un rexistru pocu común de l'acumuladura de nitróxenu del mediu ambiente. Puede tar rellacionáu con alteraciones nel ciclu del nitróxenu, pero los investigadores entá nun tán seguros de les causes d'esti cambéu na ecoloxía del llagu. Tocantes a otres poblaciones de pexes de los Grandes Llagos tamién fueron afeutaos pola introducción intencional o accidental d'especies foranes, como la llamprea de mar y Eurasia acerina. Introducciones accidentales produciéronse en parte pola eliminación de les barreres naturales al navegación ente los Grandes Llagos. El sobre-pesca foi tamién un factor na declinación de les poblaciones de peces.
La vexetación principal de les riberes del llagu son los montes de carbayu, montes de maderes dures y los montes de pinu, amás d'otres especies d'árboles.
Importancia económica del llagu
[editar | editar la fonte]Munchos llagos tienen importancia comercial como fonte de minerales o pesca, como arteries de tresporte o como llugares d'actividaes recreatives. El Llagu Superior ye una ruta importante pal tresporte de metales, amás de soportar una gran cantidá de tráficu d'embarcaciones. La mayor demanda de la perca mariella n'Estaos Xuníos concentrar na rexón centro-norte, onde se vienden alredor del 70 % de les ventes del país, a menos de 80 km de los Grandes Llagos. Pero non tola importancia económica del llagu desenvolver nel área de pesca o minería. Un gran apurra económicu del llagu atópase nel área de turismu.
Anguaño esiste un tour, llamáu Lake Superior Circle tour, onde se convida a los turistes a realizar un paséu a tol llagu.
Problemes del llagu
[editar | editar la fonte]Con una fondura abonda capaz de contener l'agua combinao de los otros Grandes Llagos y con un área tan grande como la del estáu de Carolina del Sur, el tamañu del llagu Superior dio-y una imaxe d'invulnerabilidad. Sicasí, ta perdiendo agua y tase caleciendo, lo qu'espertó medranes ente los habitantes que viven nes sos riberes, según científicos y empreses que tienen al llagu como fonte de los sos negocios.
Los cambeos qu'esperimenta'l llagu podríen ser señales del cambéu climáticu, anque los científicos nun tán seguros d'ello. El nivel del llagu Superior atópase nel so puntu más baxu de les últimes ocho décades.
En tantu, la temperatura permediu de l'agua del llagu aumentó en dos graos centígrados dende 1979, una cifra significativamente cimera a un pocu más d'un grau Celsius de medría na temperatura del aire na rexón mientres el mesmu periodu. Esto nun ye un asuntu normal pa un mar d'agua duce que se creó al dilise un glaciar al terminar la yera de xelu y que permanez fríu en toles estaciones del añu. Un preséu meteorolóxicu instaláu na banda occidental del llagu apocayá rexistró una temperatura "sorprendente" de 24 graos centígrados, «la superficie más templada qu'enxamás reparáramos nesti llagu», indicó Jay Austin, profesor axuntu de la Universidá de Minnesota que trabaya nel Observatoriu de los Grandes Llagos en Duluth.
Los niveles d'agua tamién baxaron nos otros Grandes Llagos dende finales de la década de 1990. Sicasí, lo repentino y lo grave de los cambeos nel Llagu Superior espierten les medranes de munches persones na rexón. Les mariñes son decenes de metros más amplies de lo que solíen selo, lo que-yos da a los bañistas, sableres más anches, pero tamién los espón a fondos con mugre y vexetación n'estáu de podrizu. Nun día recién, Dan Arsenault, un home de 32 años que vivió tola so vida en Sault Ste. Marie, na Península cimera de Michigan, reparaba cómo los sos dos fíes pequeñes xugaben na folla de la mariña sudoriental onde hai apenes va unos años l'agua llegába-y a la cintura. Una cuerda de flotación qu'antes marcaba la zona de natación agora fuelga en terrén húmedu. «Ye'l nivel más baxu qu'enxamás haya vistu» dixo Arsenault. Sicasí, el Llagu Superior entá tien muncha agua. La so fondura permediu ye 147 m y llega hasta los 405 m nel so puntu más fondu. En tantu, el Llagu Erie, el menos fondu de los Grandes Llagos, tien una fondura máxima de 64 m y namái promedia 19 m.
Sicasí, nes mariñes del Llagu Superior, les embarcaciones nun pueden llegar a munchos muelles onde atracar y pidieron al Cuerpu d'Inxenieros del Exércitu de los Estaos Xuníos que draguen les badees pocu fondes. Otru problema representar la pesca, pos al calecer les agües, la perca y otres especies de peces qu'atraxeren a pescadores deportivos a les mariñes, agora migraron escontra agües más fríes nel llagu abiertu. Los baxos niveles d'agua costáronlu a la industria marino millones de dólares. Los barcos agora lleven cargues más llixeres d'óxidu de fierro y de carbón pa evitar llancar nes agües pocu fondes.
L'agua sale del Llagu Superior al traviés de compuertes, plantes hidroeléctriques y esclusas escontra'l ríu St. Marys, pero la so cantidá ta puramente regulada por un conveniu suscritu en 1909 con Canadá. Les precipitaciones fueron de casi 15 centímetros per debaxo de lo normal nel Llagu Superior l'añu pasáu, y la evaporación aumentó porque los iviernos non tan fríos menguaron la capa de xelu pel hibiernu (Chávez, 2007).
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ URL de la referencia: https://web.archive.org/web/20130418004734/http://w3.lre.usace.army.mil/hh/GreatLakesWaterLevels/GLWL-CurrentMonth-Feet.pdf. Editorial: Cuerpo de Ingenieros del Ejército de los Estados Unidos. Data de consulta: 27 xunu 2013.
Bibliografía
[editar | editar la fonte]- Great lakes: The guardian lake, s.f. Recuperáu'l 3 de febreru de 2013.
- Orixe del llagu cimeru, recuperáu'l 3 de febreru de 2013 (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- Artículo Perca mariella (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión)., disponible en Fishbase. Consultáu'l 5 de marzu de 2013.
- Artículo Trucha, disponible en ecured, consultáu'l 5 de marzu de 2013.
- The lake cimeru decision support proyect Archiváu 2013-10-23 en Wayback Machine, consultáu'l 5 de marzu de 2013.
- The Lake cimeru circle tour Archiváu 2013-10-14 en Wayback Machine, consultáu'l 6 de marzu de 2013.
- Lake effect [electronic resource] : along Superior's shores / Erika Alin. Minneapolis : University of Minnesota Press, c2003.
- News Tribune, s. (2013, February 1). Lake Superior dropped 2 inches in January; The level of Lake Superior dropped 2 inches in January, a month the big lake usually drops about 3 inches, the International Lake Superior Board of Control reported Thursday. Duluth News Tribune (MN).
- Hutchinson, G.Y. (1975) A Treatise on limnology. Vol. 1 Part 1. Geography and physics of lake, 540 PP, Wiley-interscience. Nueva York
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Llagu Superior.
Datos: Q1066- Multimedia: Lake Superior