Η αγροτική ανάπτυξη είναι ο «δεύτερος πυλώνας» της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) και ενισχύει τον «πρώτο πυλώνα» που αφορά την εισοδηματική στήριξη και τα μέτρα για την αγορά, αυξάνοντας την κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική βιωσιμότητα των αγροτικών περιοχών.
Η ΚΓΠ συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών μέσω τριών μακροπρόθεσμων στόχων:
- προώθηση της ανταγωνιστικότητας της γεωργίας και δασοκομίας·
- διασφάλιση, αφενός, της βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων και, αφετέρου, της δράσης για το κλίμα·
- επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης των αγροτικών οικονομιών και κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας και της διατήρησης θέσεων απασχόλησης.
Στήριξη της ΚΓΠ για την αγροτική ανάπτυξη
Η συμβολή της ΚΓΠ στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την αγροτική ανάπτυξη στηρίζεται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ). Ο προϋπολογισμός του ΕΓΤΑΑ για την περίοδο 2021-2027 ανέρχεται σε 95,5 δισ. ευρώ και περιλαμβάνει εισφορά ύψους 8,1 δισ. ευρώ από το μέσο ανάκαμψης της «NextGenerationEU» ώστε να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που θέτει η πανδημία της COVID-19.
Οι κανόνες για τις δαπάνες αγροτικής ανάπτυξης την περίοδο 2021-22 περιέχονται στον μεταβατικό κανονισμό για την ΚΓΠ, που εκδόθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2020. O κανονισμός παρατείνει σε μεγάλο βαθμό τους υπάρχοντες κανόνες (που ίσχυαν αρχικά για την περίοδο 2014-20), με ορισμένα πρόσθετα στοιχεία για να διασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση στη νέα ΚΠΓ, η οποία ξεκίνησε το 2023.
Σχετικές πληροφορίες
Η αγροτική ανάπτυξη σε γραφήματα και αριθμούς
Προηγούμενες περίοδοι προγραμματισμού
Προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης
Οι χώρες της ΕΕ αξιοποιούν τη χρηματοδότηση του ΕΓΤΑΑ μέσω των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης (ΠΑΑ). Τα ΠΑΑ συγχρηματοδοτούνται από τους εθνικούς προϋπολογισμούς και μπορούν να καταρτίζονται είτε σε εθνική είτε σε περιφερειακή βάση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αρμόδια για την έγκριση και την παρακολούθηση των ΠΑΑ, αλλά οι αποφάσεις σχετικά με την επιλογή των έργων και τη χορήγηση των ενισχύσεων λαμβάνονται από τις διαχειριστικές αρχές σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Κάθε ΠΑΑ πρέπει να επιδιώκει τουλάχιστον τέσσερις από τις έξι προτεραιότητες του ΕΓΤΑΑ:
- προώθηση της μεταφοράς γνώσεων και της καινοτομίας στη γεωργία, στη δασοκομία και στις αγροτικές περιοχές·
- βελτίωση της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητας όλων των μορφών γεωργίας και προώθηση των καινοτόμων γεωργικών τεχνολογιών και της βιώσιμης διαχείρισης των δασών·
- προώθηση της οργάνωσης της αλυσίδας τροφίμων, της καλής μεταχείρισης των ζώων και της διαχείρισης των κινδύνων στον τομέα της γεωργίας·
- προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων και στήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή, στους τομείς της γεωργίας, των τροφίμων και της δασοκομίας·
- αποκατάσταση, διατήρηση και ενίσχυση των οικοσυστημάτων που συνδέονται με τη γεωργία και τη δασοκομία·
- προώθηση της κοινωνικής ένταξης, της μείωσης της φτώχειας και της οικονομικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές.
Οι προτεραιότητες του ΕΓΤΑΑ διαρθρώνονται με τη σειρά τους σε 18 ειδικούς τομείς εστίασης. Στα προγράμματά τους οι χώρες καθορίζουν στόχους ανάλογα με τις προτεραιότητες και τους τομείς εστίασης που έχουν επιλέξει, καθώς και τη στρατηγική για την επίτευξη των στόχων τους.
Κατά τον σχεδιασμό των στρατηγικών τους οι χώρες επιλέγουν από έναν «κατάλογο» 20 γενικών μέτρων πολιτικής που μπορούν να προσαρμόσουν στις συνθήκες τους σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο ώστε να υλοποιήσουν μία ή περισσότερες από τις προτεραιότητες του ΕΓΤΑΑ. Η πρόοδος στην επίτευξη των στόχων παρακολουθείται μέσω του κοινού πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης (ΚΠΠΑ).
Αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά των ΠΑΑ
Δαπάνες για το κλίμα και το περιβάλλον
Τουλάχιστον το 30 % της χρηματοδότησης για κάθε ΠΑΑ πρέπει να διατίθεται σε μέτρα για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Μεγάλο μέρος των κονδυλίων αυτών διοχετεύεται μέσω επιχορηγήσεων και ετήσιων πληρωμών σε γεωργούς που στρέφονται σε πρακτικές φιλικότερες προς το περιβάλλον.
Στήριξη τοπικών δράσεων
Τουλάχιστον το 5 % της χρηματοδότησης του ΠΑΑ πρέπει να διατίθεται σε δράσεις που βασίζονται στην προσέγγιση LEADER / τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων.
Προώθηση έξυπνων χωριών
Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης μπορούν επίσης να στηρίξουν την πρωτοβουλία για τα έξυπνα χωριά, σκοπός της οποίας είναι η παροχή μιας ευέλικτης εργαλειοθήκης για την προώθηση, την υλοποίηση και τη διεύρυνση της καινοτομίας σε αγροτικές περιοχές σε όλη την Ευρώπη, ώστε να αντιμετωπιστούν οι κοινές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πολίτες στις περιοχές αυτές.
Χρηματοδοτικά μέσα
Με τη βοήθεια διάφορων χρηματοδοτικών μέσων, το ΕΓΤΑΑ ενεργεί ως πηγή δανείων, μικροπιστώσεων, εγγυήσεων και μετοχικού κεφαλαίου, που διατίθενται σε δικαιούχους οι οποίοι δραστηριοποιούνται στη γεωργία ή στη δασοκομία και σε αγροτικές περιοχές και οι οποίοι αναλαμβάνουν οικονομικά βιώσιμα έργα που στηρίζουν τις προτεραιότητες του ΕΓΤΑΑ. Στο Fi-Compass περιλαμβάνονται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα χρηματοδοτικά μέσα του ΕΓΤΑΑ.
Έγγραφα σχετικά με τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης ανά χώρα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων συμφωνιών εταιρικής σχέσης, συνόψεων προγραμμάτων και ενημερωτικών δελτίων.
Ευρωπαϊκό Δίκτυο ΚΓΠ
Το ευρωπαϊκό δίκτυο της ΕΕ για την ΚΓΠ δημιουργήθηκε για να καταστήσει δυνατή τη δικτύωση των εθνικών δικτύων, οργανώσεων και διοικήσεων της ΚΓΠ στον τομέα της γεωργίας και της αγροτικής ανάπτυξης σε επίπεδο Ένωσης.
Χρησιμεύει ως φόρουμ συζήτησης και ανταλλαγής ορθών πρακτικών σχετικά με την εφαρμογή της ΚΓΠ για ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένων των διοικήσεων των κρατών μελών, των παραγωγών γεωργικών προϊόντων, των αξιολογητών, των ομάδων τοπικής δράσης, των πανευρωπαϊκών οργανώσεων, των παρόχων γεωργικών συμβουλευτικών υπηρεσιών, των υπηρεσιών υποστήριξης της καινοτομίας και άλλων.
Το δίκτυο υποστηρίζει τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των στρατηγικών σχεδίων για την ΚΠΓ, την καινοτομία και ανταλλαγή γνώσεων, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής σύμπραξης για την παραγωγικότητα και τη βιωσιμότητα της γεωργίας (ΕIP-AGRI), και την αξιολόγηση της ΚΠΓ.
Το δίκτυο της ΕΕ για την ΚΓΠ παρέχει ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και πληροφοριών σχετικά με την εφαρμογή των στρατηγικών σχεδίων της ΚΓΠ σε ολόκληρη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης μιας συλλογής ορθών πρακτικών, εκδηλώσεων και δημοσιεύσεων.
Το δίκτυο της ΕΕ για την ΚΓΠ αντικατέστησε το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΔΑΑ), συμπεριλαμβανομένων του γραφείου υποστήριξης για την αξιολόγηση και του δικτύου EIP-AGRI.
LEADER
Η προσέγγιση LEADER είναι μια προσέγγιση «από τη βάση προς την κορυφή», στην οποία συμμετέχουν γεωργοί, αγροτικές επιχειρήσεις, τοπικές οργανώσεις, δημόσιες αρχές και άτομα από διάφορους τομείς με σκοπό τη σύσταση ομάδων τοπικής δράσης (ΟΤΔ). Οι ΟΤΔ εκπονούν τις δικές τους στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης και διαχειρίζονται τους δικούς τους αντίστοιχους προϋπολογισμούς.
Η προσέγγιση LEADER ενισχύει τους δεσμούς στις τοπικές κοινότητες, ενθαρρύνει τις καινοτομίες σε όλους τους τομείς και διευκολύνει την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των ΟΤΔ σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο.
Χάρη στην επιτυχία της εδώ και 30 χρόνια, η προσέγγιση LEADER υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) ως μέρος μιας ευρύτερης τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠΤΚ). Σήμερα οι ομάδες LEADER/ΤΑΠΤΚ διαχειρίζονται δεκάδες χιλιάδες έργα με οικονομικά, πολιτιστικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη στην αγροτική Ευρώπη.
Το ΕΔΑΑ παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την προσέγγιση LEADER, συμπεριλαμβανομένων των πόρων, των εργαλειοθηκών και μιας βάσης δεδομένων για τους ΟΤΔ.
Το μέλλον της αγροτικής ανάπτυξης
Στο πλαίσιο της νέας ΚΓΠ, οι δράσεις αγροτικής ανάπτυξης θα συμπεριλαμβάνονται στο πλαίσιο των εθνικών στρατηγικών σχεδίων για την ΚΓΠ από το 2023 και μετά.
Στο πλαίσιο αυτό, στόχος της Επιτροπής είναι οι δράσεις αγροτικής ανάπτυξης να ανταποκρίνονται καλύτερα στις τρέχουσες και μελλοντικές προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή και η ανανέωση των γενεών, και παράλληλα να συνεχιστεί η παροχή στήριξης προς τους Ευρωπαίους γεωργούς στο πλαίσιο ενός βιώσιμου και ανταγωνιστικού γεωργικού τομέα. Οι δράσεις αγροτικής ανάπτυξης θα συμβάλουν επίσης ιδιαίτερα στις βασικές προτεραιότητες και στρατηγικές της Επιτροπής, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές.
Νομικές βάσεις
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 – κοινοί κανόνες που εφαρμόζονται στα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ)
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ)
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1306/2013 σχετικά με τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1310/2013 για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ)
Κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 807/2014 της Επιτροπής για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και για τη θέσπιση μεταβατικών διατάξεων
Κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 640/2014 της Επιτροπής όσον αφορά τη διαχείριση, την ανάκτηση στήριξης ή τους όρους επιβολής κυρώσεων που εφαρμόζονται στις άμεσες ενισχύσεις, τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης και την πολλαπλή συμμόρφωση
Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 809/2014 της Επιτροπής που περιγράφει πώς πρέπει να εφαρμόζεται ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1306/2013 όσον αφορά το σύστημα διαχείρισης και ελέγχου, τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης και την πολλαπλή συμμόρφωση
