Woede
Woede is 'n intense emosionele toestand. Dit behels 'n sterk ongemaklike en vyandige reaksie op 'n waargeneemde provokasie, seerkry of bedreiging.[1] 'n Persoon wat woede ondervind, sal dikwels fisiese toestande ervaar, soos verhoogde hartklop, verhoogde bloeddruk en verhoogde vlakke van adrenalien.[2]
Wat is woede?
[wysig | wysig bron]Andrew Lester definieer woede as die fisiese, geestelike en emosionele opwekkingspatroon wat plaasvind in reaksie op ʼn waargenome bedreiging teenoor die eie ek, gekenmerk deur die wil om aan te val of te verdedig.
Woede is eerstens ʼn biologiese verskynsel wat in die oerbrein ontstaan en tweedens ʼn emosionele verskynsel. Dis is dus ’n normale, menslike reaksie. Dis goed en terapeuties om woede, wat die simptoom van iets anders is, uit te laat. Dit moet egter op die regte manier gedoen word nadat die regte emosie geïdentifiseer is.
Die simptome van opgekropte woede is dieselfde as wat by depressielyers gevind word. Daarom kan aanvaar word dat woede wat nie beheer word of erkenning kry nie, tot depressie by sommiges kan lei.
Onlangse neuro-wetenskaplike navorsing toon aan hoedat emosies deel is van die evolusionêre ontwikkeling van die mens en noodsaaklik is vir oorlewing. So byvoorbeeld help woede die mens om in gevaarlike omstandighede te mobiliseer. Ons word kwaad ten einde te oorleef en ons word kwaad wanneer dit waarvoor ons lief is, bedreig word.
Woede ontstaan wanneer ʼn mens omgee vir iets en daarom is dit ʼn goeie diagnostiese instrument. Met ander woorde, vra jouself af hoekom jy kwaad is. Ons word kwaad wanneer die verhale of narratiewe wat vir ons belangrik is, bedreig word. Volgens Cas Wepener, skrywer van die boek Kookpunt!, word ons kwaad omdat ons liefhet. “Ons word kwaad wanneer dit wat ons koester, soos die ideaal van ʼn Reënboognasie of die vryheid waarvoor ek dalk gestry het of die toekoms van my kinders, bedreig word. Hierdie gegewe is ook waar rakende die God van die Bybel. Daar is menige voorbeelde in die Ou Testament waar God se toorn ontvlam uit medelye, ʼn omgee vir sy mense, alhoewel die bekendste voorbeeld sekerlik die voorbeeld is van Jesus wat kwaad word in die tempel, juis ook omdat iets waarvoor Hy lief was bedreig is,” sê hy.
Woede en aggressie
[wysig | wysig bron]Daar is ʼn onderskeid te tref tussen woede en aggressie. Woede is net ʼn emosie, terwyl aggressie daardie emosie ʼn stap verder neem, in ʼn negatiewe rigting. Wepener beskryf ook die verskynsel van heilige woede, wat opgeroep word omdat iemand omgee, dus omdat iemand liefhet. Dit verskil van woede wat gewoon ʼn negatiewe soort woede is en uit ʼn ander bron gebore word.
Woede vanuit verskillende geloofsperspektiewe
[wysig | wysig bron]Verskillende gelowe beskou woede verskillend en daar is selfs uiteenlopende sienings van woede binne een geloofsperspektief. Binne die Christendom word woede in die algemeen as negatief beskou, hoewel daar ook ʼn baie sterk positiewe tradisie in die Christelike geloof is, met God wat self kwaad word omdat God omgee.
Die kerkvader Augustinus, wat in die vierde en vyfde eeu in Noord-Afrika geleef het, het gesê: “Moeder Hoop het twee pragtige dogters; hulle name is Woede en Moed. Woede oor hoe sake tans daar uitsien en Moed om toe te sien dat die situasie verander.” Woede maak dus energie los en help om verandering teweeg te bring.
Om om die regte redes en op sinvolle wyses kwaad te raak is nie alleen nie verkeerd nie, skryf Wepener. Inteendeel, dit is ook ʼn noodsaaklike uitdrukking van liefde, van die feit dat ek nog omgee. “Daarom is ek diep oortuig dat geloofsgemeenskappe die woede in hulle ruimtes moet innooi as uitdrukkings van liefde in ʼn moeilike konteks. En ja, ons almal weet, woede is gevaarlik en die uitdrukking daarvan kan ontaard, maar daar is min geloofsgemeenskappe waar daar nie óf professionele óf wyse mense of ʼn kombinasie van die twee is wat ons kan help om presies dit op sinvolle wyses te doen nie. ʼn Uitdrukking van woede is ʼn daad van hoop. In huweliksberading word woede bo apatie verkies. Met mense wat apaties staan is daar min of niks salf aan te smeer nie, maar mense wat nog kwaad is, gee nog om, daardie verhouding kan nog, al gaan dit werk vat, wel gered word,” sê hy.
Hoe behoort woede hanteer te word?
[wysig | wysig bron]Lester beskryf ’n siklus rakende woede en wat daarna potensieel kan volg, wat onderbreek moet word. Hiervoor stel hy ’n pastorale sorg-benadering met agt stappe voor:
- Herken die woede.
- Erken dan die woede.
- Demobiliseer die liggaam.
- Identifiseer die bedreigde narratiewe.
- Evalueer die geldigheid van die bedreiging.
- Transformeer die stories.
- Verander vorige patrone om met woede om te gaan.
- Bring woede op kreatiewe wyses tot uitdrukking.
Woede kan ontlont word deur te verstaan wat die oorsaak van jou woede was, te besef dat jy die mag het om die woede te ontlont en deur na ʼn oplossing te soek. Voordat jy reageer of iets sê waaroor jy kan spyt wees, dink oor die verlangde uitkoms. Reflekteer dan oor wat gebeur het. Het jy bereik wat jy wou? Om situasies te hanteer wat jou kwaad maak, verg moed en selfbeheersing. Jy kan dit dalk nie verander nie, maar jy kan beheer hoe jy gaan reageer.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Videbeck, Sheila L. (2006). Psychiatric Mental Health Nursing (3rd uitg.). Lippincott Williams & Wilkins.
- ↑ "Anger definition". Medicine.net. URL besoek op 2008-04-05. Geargiveer 23 Januarie 2014 op Wayback Machine
Bronne
[wysig | wysig bron]- Lester, A., 2003. The angry Christian. A theology for care and counseling. WJK, Louisville, KY.
- Wepener, C. 2015. Kookpunt! ʼn Gelowige reaksie van ʼn ontnugterde nasie. - Christelike nadenke oor woede. Wellington: Bybelkor.
- https://www.goeiehuishouding.co.za/5-stappe-om-woede-vinnig-te-ontlont/[dooie skakel] (op 8 November besigtig)
- https://www.vrouekeur.co.za/nuus-vermaak/kan-jy-jou-woede-beheer (op 8 November besigtig)
- https://www.netwerk24.com/Stemme/Sielsgoed/dra-by-tot-seisoen-van-moed-20180302 (op 8 November besigtig)
