Fetus
| Deel van ’n reeks oor |
| Menslike groei en ontwikkeling |
|---|
 |
| Stadiums |
|
Sigoot • Embrio • Fetus • Baba • Peuter • Kind • Adolessent • Volwassene |
| Biologiese mylpale |
| Bevrugting • Swangerskap • Geboorte • Taalverwerwing • Puberteit • Menopouse • Veroudering • Dood |
| Ontwikkeling en menslike sielkunde |
| Kind • Volwassenheid • Moraal |
’n Fetus is die ongebore vrug van ’n dier wat uit ’n embrio ontwikkel.[1] Ná die ontwikkeling van die embrio begin die stadium van fetusontwikkeling – by mense is dit die negende week ná bevrugting. Dit duur voort tot met die geboorte.[2]
Voorgeboortelike ontwikkeling is aaneenlopend, met geen definitiewe eienskap wat ’n fetus van ’n embrio onderskei nie. ’n Fetus word egter gekenmerk deur die teenwoordigheid van al die belangrike organe, hoewel hulle nie ten volle ontwikkel is of op die regte anatomiese plekke voorkom nie.
Ontwikkeling
[wysig | wysig bron]
Week 9 tot 16 (2 tot 3,6 maande)
[wysig | wysig bron]By mense begin die fetusstadium nege weke ná bevrugting.[3] Aan die begin daarvan is die fetus gewoonlik sowat 30 mm lank en weeg dit sowat 8 g.[3] Die kop maak feitlik die helfte van die fetus uit.[4] Asemhalingsagtige bewegings van die fetus is nodig om longontwikkeling te stimuleer, eerder as om suurstof in te neem.[5]
Die hart, hande, voete, brein en ander organe is teenwoordig, maar is nog aan die begin van die ontwikkelingstadium.[6][7] Die geslagsdele van die fetus begin vorm en die plasenta werk teen week 9 ten volle.[8]
In hierdie stadium kom onbeheerde bewegings en rukkings voor terwyl die spiere, brein en bane begin ontwikkel.[9]
Week 17 tot 25 (3,6 tot 6,6 maande)
[wysig | wysig bron]’n Vrou wat die eerste keer verwag, sal gewoonlik bewegings van die fetus teen 21 weke vir die eerste keer voel, terwyl vroue wat al voorheen die lewe geskenk het, dit gewoonlik teen week 20 sal voel.[10] Teen die einde van die vyfde maand is die fetus sowat 20 cm lank.
Week 26 tot 38 (6,6 tot 8,6 maande)
[wysig | wysig bron]
Die hoeveelheid liggaamsvet neem vinng toe. Die longe is nog nie heeltemal ontwikkel nie. Talamiese breinverbindings, wat sintuiglike toevoer bemiddel, vorm. Bene is ten volle ontwikkel, maar is nog sag en buigbaar. Yster, kalsium en fosfor raak volopper. Vingernaels bereik die einde van die vingerpunte. Fyn hare begin verdwyn totdat dit heeltemal weg is, buiten aan die boarms en skouers. Klein borsknoppies is by albei geslagte teenwoordig. Hare op die kop raak growwer en dikker.
Die geboorte is op hande en gebeur teen die 38ste week ná bevrugting. Die fetus is gereed om gebore te word tussen 36 en 40 weke, wanneer dit genoeg ontwikkel het om buite die baarmoeder te oorleef.[12] Dit kan by geboorte 48 tot 53 cm lank wees. Beheer oor bewegings is beperk met geboorte, en doelgerigte willekeurige bewegings ontwikkel tot tydens puberteit.[13][14]
Variasies in groei
[wysig | wysig bron]Daar is baie variasies in die groei van die fetus. Wanneer die fetus se grootte kleiner is as wat verwag word, kan dit verskeie oorsake hê, soos moederlik, plasentaal of fetaal.[15]
- Moederlike faktore sluit die gewig, liggaamsmassaindeks, voedingstoestand en emosionele stres van die moeder in, asook blootstelling aan omgewingsgifstowwe (insluitende tabak, alkohol, heroïen en ander dwelms) en bloedvloei in die baarmoeder.
- Plasentale faktore sluit in grootte, mikrostruktuur (digtheid en bou), naelstringbloedvloei, proteïene en voedingsopname in.
- Fetale faktore is onder meer die genoom (genetiese materiaal) van die fetus, voedingsproduksie en hormoonlewering. Vroulike fetusse weeg ook net voor geboorte minder as manlike fetusse.[15]
Fetusgroei word dikwels geklassifiseer as klein, gepas en groot vir swangerskapsouderdom.[16] Eersgenoemde kan daartoe lei dat die baba met geboorte ondergewig is en dit verhoog die risiko vir sterfte kort ná geboorte, versmoring, hipotermie, polisitemie, hipokalsemie, immuniteitsdisfunksie, neurologiese abnormaliteite en ander gesondheidprobleme op lang termyn.
Fetale pyn
[wysig | wysig bron]Oor fetale pyn[17] en die bestaan en implikasies daarvan word gedebatteer in politieke en akademiese kringe. Volgens ’n oorsig wat in 2005 gepubliseer is, is getuienis oor die vermoë van fetale pyn beperk, maar dit dui daarop dat die fetus se waarneming van pyn onwaarskynlik is voor die derde trimester.[18][19] Die waarneming van pyn behels sintuiglike, emosionele en kognitiewe faktore, en dit is "onmoontlik om te weet" wanneer pyn ervaar word.[20]
Sommige skrywers[21] meen fetale pyn is moontlik van die tweede helfte van die swangerskap af: “Die beskikbare wetenskaplike bewyse maak dit moontlik, selfs waarskynlik, dat fetale pynwaarneming ’n lang ruk voor die laat swangerskap voorkom,” skryf K.J.S. Anand in die tydskrif van die Internasionale Vereniging vir die Studie van Pyn.[22]
Of ’n fetus die vermoë het om pyn en lyding te voel, is deel van die aborsiedebat.[23][24] Aborsies is in die meeste land wettig en/of word geduld, hoewel dit laat in die swangerskap gewoonlik onwettig is.[25]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Ghosh, Shampa; Raghunath, Manchala; Sinha, Jitendra Kumar (2017) (in en), Fetus, Springer International Publishing, pp. 1–5, doi:10.1007/978-3-319-47829-6_62-1, ISBN 9783319478296
- ↑ "First Trimester - American Pregnancy Association". americanpregnancy.org. 1 Mei 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 April 2009.
- ↑ 3,0 3,1 Klossner, N. Jayne, Introductory Maternity Nursing (2005)
- ↑ "Fetal development: MedlinePlus Medical Encyclopedia". www.nlm.nih.gov. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Oktober 2011.
- ↑ Institute of Medicine of the National Academies, Preterm Birth: Causes, Consequences, and Prevention Geargiveer 7 Junie 2011 op Wayback Machine (2006), bl. 317. Besoek op 2008-03-12
- ↑ The Columbia Encyclopedia Geargiveer 12 Oktober 2007 op Wayback Machine (6de uitg.) Besoek op 2007-03-05.
- ↑ Greenfield, Marjorie. “Dr. Spock.com Geargiveer 22 Januarie 2007 op Wayback Machine". Besoek op 2007-01-20.
- ↑ Gavino, Dr Hazel (27 Junie 2016). "9 Weeks Pregnant – Symptoms, Fetal Development, Tips". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Augustus 2016. Besoek op 21 Julie 2016.
- ↑ Prechtl, Heinz. "Prenatal and Early Postnatal Development of Human Motor Behavior" in Handbook of brain and behaviour in human development, Kalverboer and Gramsbergen reds., ble. 415-418 (2001 Kluwer Academic Publishers)
- ↑ Levene, Malcolm et al. Essentials of Neonatal Medicine (Blackwell 2000), bl. 8. Besoek op 2007-03-04.
- ↑ "Fetal development - 40 weeks". BabyCenter. 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Augustus 2015. Besoek op 26 Augustus 2015.
- ↑ Your Pregnancy: 36 Weeks Geargiveer 1 Junie 2007 op Wayback Machine BabyCenter.com Besoek op 1 Junie 2007.
- ↑ Stanley, Fiona et al. "Cerebral Palsies: Epidemiology and Causal Pathways", page 48 (2000 Cambridge University Press)
- ↑ Becher, Julie-Claire. "Insights into Early Fetal Development". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Junie 2013., Behind the Medical Headlines (Royal College of Physicians of Edinburgh and Royal College of Physicians and Surgeons of Glasgow, Oktober 2004)
- ↑ 15,0 15,1 Holden, Chris and MacDonald, Anita. Nutrition and Child Health (Elsevier 2000). Besoek op 2007-03-04.
- ↑ Queenan, John. Management of High-Risk Pregnancy (Blackwell 1999). Besoek op 2007-03-04.
- ↑ Lee, Susan J.; Ralston, Henry J. Peter; Drey, Eleanor A.; Partridge, John Colin; Rosen, Mark A. (24 Augustus 2005). "Fetal Pain". JAMA (in Engels). 294 (8): 947–54. doi:10.1001/jama.294.8.947. ISSN 0098-7484. PMID 16118385.
- ↑ Lee, Susan; Ralston, HJ; Drey, EA; Partridge, JC; Rosen, MA (24–31 Augustus 2005). "Fetal Pain A Systematic Multidisciplinary Review of the Evidence". Journal of the American Medical Association. 294 (8): 947–54. doi:10.1001/jama.294.8.947. PMID 16118385.
- ↑ "Study: Fetus feels no pain until third trimester" NBC News
- ↑ Johnson, Martin and Everitt, Barry. Essential reproduction (Blackwell 2000)
- ↑ Glover V. The fetus may feel pain from 20 weeks. Conscience. 2004-2005 Winter;25(3):35-7
- ↑ http://www.iasp-pain.org/AM/AMTemplate.cfm?Section=HOME&TEMPLATE=/CM/ContentDisplay.cfm&CONTENTID=15390&SECTION=HOME Geargiveer 1 Julie 2013 op Wayback Machine
- ↑ [1] Geargiveer 19 Julie 2016 op Wayback MachineAre We Overlooking Fetal Pain and Suffering During Abortion? Geargiveer 19 Julie 2016 op Wayback Machine", American Society of Anesthesiologists Newsletter (October 2001). Retrieved 2007-03-10.
- ↑ David, Barry & and Goldberg, Barth. "Recovering Damages for Fetal Pain and Suffering Geargiveer 28 September 2007 op Wayback Machine", Illinois Bar Journal (December 2002). Retrieved 2007-03-10.
- ↑ Anika Rahman, Laura Katzive and Stanley K. Henshaw. "A Global Review of Laws on Induced Abortion, 1985-1997 Geargiveer 3 Maart 2016 op Wayback Machine", International Family Planning Perspectives Volume 24, Nommer 2 (Junie 1998).
Skakels
[wysig | wysig bron]- Prenatal Image Gallery Index op die webtuiste van die Endowment for Human Development, met verskeie videobeelde van fetale beweging.
- "In the Womb" (National Geographic-video).
- Fetal development: MedlinePlus Medical Encyclopedia
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Fetus.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
