Esoterie
Esoterie, of Westerse esoterie, is ’n term vir ’n wye verskeidenheid losweg samehangende idees en bewegings wat in die Westerse gemeenskap ontwikkel het. Hulle word verbind deur die feit dat hulle in ’n groot mate onderskei kan word van die rasionalisme van die ortodokse godsdiens en die Verligting. Esoterie kom voor in verskeie vorme van Westerse filosofie, godsdiens, pseudowetenskap, kuns, letterkunde en musiek, en dit beïnvloed steeds intellektuele idees en die popkultuur. Die woord is afgelei van die Griekse esoterikos, wat "innerlik", "verborge" en "geheim" beteken.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die idee om ’n groot verskeidenheid Westerse tradisies en filosofieë saam te groepeer onder die sambreelterm "esoterie" het in die laat 17de eeu in Europa ontwikkel. Verskeie akademici het gedabatteer oor hoe om dit te definieer, en ’n paar voorstelle is gemaak. Een model se definisie kom van sekere esoteristiese denkrigtings self en beskou "esoterie" as ’n verskuilde, interne tradisie. ’n Tweede siening is dat dit bewegings omvat wat ’n "betowerde" wêreldmening huldig in die lig van ’n toenemende ontnugtering. Volgens ’n derde siening sluit dit al die Westerse kultuur se "verwerpte kennis" in wat nie deur die wetenskaplike gemeenskap of ortodokse godsdienstige owerhede erken word nie.
Die vroegste tradisies wat later onder Westerse esoterie sou val, het in die laat oudheid in die oostelike Mediterreense streek ontstaan, waar hermetisme, gnostisisme en neoplatonisme ontwikkel het as skole van idees wat verskil het van dit wat hoofstroom-Christelikheid geword het. In die Europa van die Renaissance was daar ’n toenemende belangstelling in baie van hierdie ouer idees, met verskeie intellektuele wat "heidense filosofieë" vermeng het met die kabbala- en Christelike filosofie. Dit het gelei tot die opkoms van esoteriese bewegings soos Christelike teosofie. In die 17de eeu het gemeenskappe ontwikkel wat beweer het hulle het esoteriese kennis, soos die Orde van die Rosekruis en Vrymesselary, terwyl die Verligting van die 18de eeu gelei het tot die ontwikkeling van nuwe vorms van esoteriese idees.
In die 19de eeu het ’n nuwe neiging van esoteriese idees ontstaan wat later bekend geword het as okkultisme. Belangrike groepe in dié eeu sluit in die Teosofiese Vereniging en die Golden Dawn. Neopaganisme het binne die okkulte ontstaan en sluit in godsdiensbewegings soos Wicca. Esoteriese idees is opgeneem in die teenkultuur van die 1960's en later, en daaruit het die New Age-beweging van die 1970's ontwikkel.
Hoewel die idee in die laat 18de eeu ontstaan het om hierdie verskillende bewegings onder die sambreelterm "esoterie" te groepeer, het dit nooit onder ’n akademiese soeklig gekom nie. Die akademiese bestudering daarvan het eers in die laat 20ste eeu begin onder leiding van geleerdes soos Frances Yates en Antoine Faivre.
Esoteriese idees het intussen ook ’n invloed begin uitoefen op die popkultuur, en kom voor in kuns, letterkunde, musiek en die rolprentbedryf.
Voorbeelde
[wysig | wysig bron]Wetenskaplike of pseudowetenskaplike bedrywighede
[wysig | wysig bron]Natuurlike verskynsels word ondersoek om meer oor die spirituele wêreld te wete te kom. Die hoofrigtings is
- Alchemie: Alchemie is in wese 'n primitiewe soort skeikunde, wat poog om onedele metale in goud te verander. Maar sy allegoriese betekenis verwys na die suiwering deur vuur en die skeiding en ontdekking van die suiwer gees. Baie leerstellings beskou sout, swael en kwik, wat deur alchemiste gebruik is, as simbole van die drie-eenheid.
- Astrologie (Sterrewiggelary): Sterrewiggelary is 'n esoteriese wetenskap wat beweer dat die sterre en planete die lewe van 'n mens beïnvloed. Die presiese ligging van sterre en planete tydens die geboorte van 'n mens bevat vir die astroloog belangrike gegewens oor die voormalige en huidige lewe van 'n mens en sy lot.
- Numerologie: Hierdie wetenskap beweer dat daar 'n ooreenkoms tussen syfers en esoteriese gedagtes is. Die geheime leer kabbala is uit antieke Joods-Christelike geskrifte ontwikkel en poog om 'n geheime waarheid in die Hebreeuse geskrifte te vind, wat ontrafel kan word deur die ooreenkomste tussen syfers en Hebreeuse letters te ondersoek.
Selferkenning of selfontdekking
[wysig | wysig bron]Die geheime van die spirituele wêreld word ontrafel nadat 'n mens sy ware self ontdek het. Hoofrigtings sluit in
- Antroposofie: Die spirituele wêreld word deur middel van kennis ontrafel.
- Scientologie: Scientologie beweer dat geestelike wesens of siele (Thetane) die heelal geskep het. Ná 'n lang reeks van hergeboortes het hulle as gevolg van engramme - gestoorde herinnerings aan onaangename ervarings - vergeet wie en wat hulle werklik is. Dianetiek en Scientologie is gemik daarop om daardie engramme te verwyder om sodoende die selfbewussyn van 'n mens te herstel.
Gebruik van psigiese vermoëns
[wysig | wysig bron]Die gebruik van buitesintuiglike waarneming maak kommunikasie met die spirituele wêreld moontlik. Hoofrigtings sluit in
- Die Aetherius-geselskap: Kosmiese Meesters van die Interplanetêre Parlement soos Jesus Chistus, Boeddha en Krisjna het in 1954 besluit om die Londenaar Dr. George King as hulle kommunikasiekanaal te gebruik, aldus die Aetherius-geselskap, wat sy hoofkwartier tans in Los Angeles (Verenigde State) het. Die Kosmiese Meesters gebruik vlieënde pierings om besoek aan die Aarde af te lê.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is grotendeels vertaal uit die Engelse Wikipedia
