César Franck

César Franck
	César Franck afgeneem deur Pierre Petit
Agtergrondinligting
Geboortenaam	César-Auguste-Jean-Guillaume-Hubert Franck
Gebore	10 Desember 1822; Luik, België
Sterf	8 November 1890 (op 67); Parys, Frankryk
Genres	Opera, simfonie en klassieke musiek
Beroep(e)	Komponis en orrelis
Instrumente	Orrel

César-Auguste-Jean-Guillaume-Hubert Franck (10 Desember 1822 – 8 November 1890) was 'n gebore Belg wat in 1873 deur naturalisasie 'n Fransman geword het. Hy was 'n komponis, orrelis, en pianis wat veral ná 1870 vokale en instrumentale werke geskryf het wat vir die ontwikkeling van die Franse musiek van die grootste belang was. Sy orrelwerke het nuwe vuur in die Franse orrelkultuur geblaas; sy simfoniese en klavierwerke het 'n herlewing van die suiwer instrumentale Franse musiek beteken.

César Auguste Jean Guillaeme Hubert Franck is op 10 Desember 1822 in Luik gebore. Sy ouers het uit Duitsland gekom en hulle het hom 'n deeglike musikale opleiding laat kry in die hoop dat hy moontlik 'n wonderkind sou word. Reeds in 1831 is hy ingeskryf by die konservatorium in Luik. In 1835 het die gesin hulle tydelik in Parys gaan vestig, waar César, nog te jonk vir die Paryse konservatorium, by Anton Reicha les geneem het. Reicha, onder andere die leermeester van Liszt, Berlioz en Gounod, was vir Franck se musikale ontwikkeling van groot belang.

In 1837 het Franck hom by die konservatorium in Parys laat inskryf. Hy het onder andere klavier, orrel en komposisie gestudeer. Gedurende hierdie jare het hy verskeie pryse verwerf, onder andere die enigste Grand Prix d'Honneur wat ooit toegeken is. In 1842 het hy uit eie wil die konservatorium verlaat en na Luik teruggekeer. Dieselfde jaar het hy 'n konsertreis deur België aangepak saam met sy broer, die violis Joseph Franck (1825–1891).

In 1844 het hy hom permanent in Parys gevestig. In dieselfde jaar is hy met een van sy leerlinge, Félicité Desmousseaux, getroud.

Tot 1860 het Franck geen werke van groot betekenis geskryf nie. Hy het sy oratorium Ruth in 1845 begin. Hy het hierdie werk gereeld hersien totdat dit in 1872 in druk verskyn het. Sy opera Le Valet de Ferme ("Die Plaaskneg"; 1851–1853) is nooit eens uitgegee nie. Franck het as onderwyser en orrelis 'n afgesonderde lewe gelei. Op die orrel was hy 'n geniale improvisator – eers in die kerk van die Notre-Dame-de-Lorette en later in die St. Jean-St. François. In laasgenoemde kerk het hy op ’n nuwe orrel gespeel wat deur Aristide Cavaillé-Coll gebou is. Ook in die Sainte Clotilde, waar hy sedert 1858 tot sy dood (op 8 November 1890 in Parys) orrelis was, het hy 'n Cavaillé-Coll-orrel gehad. Tussen 1860 en 1862 het sy Six piéces pour grand orgue ("Ses stukke vir groot orrel") ontstaan, in 1878 sy Trois piéces ("Drie stukke") en in 1889/90 die Trois chorals (" Drie korale").

In 1872 is Franck tot orreldosent aan die konservatorium benoem. Sedert hierdie datum het byna al sy belangrike werke ontstaan: die oratoria Rédemption ("Verlossing"; 1872), Les Béatitudes ("Die Saligsprekinge"; 1879) en Rebecca (1881); sy simfoniese gedigte, byvoorbeeld Le Chasseur maudit ("Die vervloekte Jagter"; 1882), Les Djinns ("Die Djinns"; 1884) en Psyché (1887–88); sy Variations Symphoniques (Simfoniese Variasies) vir klavier en orkes (1885), die Simfonie in D-mineur (1886–88). die Klavierkwintet (1879), die Vioolsonate (1886) en die Strykkwartet (1889). Vir die klavier het hy ook nog Prélude, choral et fugue ("Prelude, koraal en fuga"; 1884) en Prélude, aria et final ("Prelude, aria en finale"; 1886) geskryf.

Selfs in die titels van sy klavierwerke is daar 'n aanduiding van hoe diep sy komposisies in die orrelkultuur gewortel was, maar dan beslis die kultuur van die orrels van Cavaillé-CoII, wat gebaseer was op 'n nabootsing van die orkesklank.

'n Hele generasie Franse komponiste is deur Franck beïnvloed. Onder sy leerlinge het Vincent d'lndy, Henri Duparc, Ernest Chausson, Gabriel Pierné en Louis Vierne getel.

Kenmerkend van Franck se komposisies is die feit dat hy gewerk het vanuit enkele melodiese of ritmiese selle wat bestaan het uit klein intervalIe: sekundes of tertse. Sy harmonie is 'n baie persoonlike vertaling van Liszt en Wagner se chromatiek; deur sy voortdurende modulasies ontstaan daar 'n byna swewende tonaliteit. Hierdie aantasting van die tradisionele harmoniese logika was 'n belangrike stap in die rigting van die impressionisme van Debussy.

Bronnelys

Wêreldspektrum, Vol. 7, 81, ISBN 0 908409 48 6

Eksterne skakels

(en) "César Franck". Encyclopædia Britannica. Besoek op 12 September 2019.
(en) César Franck by Find a Grave