Suriname en Nederlandse Antillen

Hieronder aandacht voor de enige spoorweg die Suriname heeft gekend, van Paramaribo naar het binnenland. De eerste trein reed in 1903, de laatste in 1986. Een andere lijn, bij Apoera, is nooit in gebruik genomen. Aruba en Curaçao hebben wat industriële spoorlijntjes gekend, naast een tramnet in Willemstad.

De Landsspoorweg (oorspronkelijk: Lawaspoorweg) was een enkelsporige meterspoorlijn van Paramaribo naar het Lawa­gebied in Oost-Suriname, aangelegd tijdens de goudkoorts begin 20e eeuw. De exploitatie bleek echter niet rendabel. De lijn is lange tijd als boemellijntje gebruikt, werd enkele malen ingekort, onder meer door het ontstaan van het Prof. Dr. Ir. W.J. van Blommesteinmeer (nu: Brokopondostuwmeer), en raakte in de jaren tachtig van de vorige eeuw volledig in verval.

Tot de aanleg werd in 1902 besloten door Cornelis Lely, tijdens zijn gouverneurschap in Suriname. Via de spoorlijn zou het goud uit het Lawagebied naar Paramaribo kunnen worden vervoerd. De lijn zou ruim 350 kilometer lang worden, maar wegens tegenvallende goudvondsten is slechts de helft aangelegd. Ter ere van Lely werd het dorpje Kofidjompo omgedoopt tot Lelydorp.

In 1903 begon de aanleg vanuit Paramaribo. De zware arbeid werd voornamelijk door voormalige zeelieden uit Curaçao verricht. Het eerste baanvak, van Paramaribo tot Republiek, werd in 1905 in gebruik genomen. In 1912 was het traject tot station Dam bij Sarakreek voltooid. De spoorweg was nu 173 kilometer lang en had 8,5 miljoen gulden gekost.

Het meest opmerkelijke onderdeel van de lijn was de kabelbaan over de Surinamerivier. Hier was een brug voorzien, maar de bouw daarvan leek zoveel problemen op te leveren dat werd gekozen voor een kabelbaan. Bij station Kabel moest iedereen uitstappen, en reisden passagiers en goederen in gondels de rivier over. Aan de oostoever van de rivier de Suriname stond een tweede treintje klaar, voor het traject van de rivier naar station Dam, het eindpunt bij Sarakreek. Dit gedeelte van de spoorlijn werd omstreeks 1936 opgeheven, evenals de kabelbaan. De trein reed toen nog maar tot station Kabel.

Aanvankelijk werd gereden met stoomlocomotieven, maar in 1954 werd overgeschakeld op railbussen, gebouwd door Linke-Hoffmann-Busch. In 1958 werd het station te Paramaribo verplaatst van het Valliantsplein in de binnenstad naar Beekhuizen, en in 1961 werd Onverwacht het beginpunt. Toen in de jaren zestig het Brokopondostuwmeer begon vol te lopen werd ook het baanvak van Brownsberg tot Kabel opgeheven. De laatste trein reed in 1986.

Pogingen van Peter Sul (bekend van Lovers Rail) om in de jaren negentig de resterende 90 kilometer van de lijn te exploiteren, onder andere voor toerisme, zijn mislukt. Het rollend materieel heeft nog jarenlang staan wegroesten bij station Onverwacht. Het spoor is overwoekerd door het oerwoud, en het traject tussen Paramaribo en Onverwacht is geheel verdwenen.

Deze tekst is, ingekort en bewerkt, overgenomen van http://nl.wikipedia.org/wiki/Lawaspoorweg (per 26-01-2014) en valt zoals alle teksten op Langs de rails onder de bepalingen van de GNU Free Documentation License.

In 1953/54 bouwde Linke-Hoffmann-Busch een aantal railbussen voor de Landsspoorweg in Suriname (in het Duits: Holländisch-Guayana). Dit waren metersporige motorwagens en bijwagens. De motorwagens waren 12400 mm lang en 16,6 ton zwaar, de bijwagens wogen 12,7 ton. De motorwagens hadden 14 zitplaatsen 1e klas en 28 in de 2e klas. Dit waren beklede banken die naar gelang de rijrichting konden worden omgeklapt. De bijwagens hadden 56 zitplaatsen 3e klas, bestaande uit banken van geperst hout (Durofol); te zien op de onderste foto. De motoren, type Büssing U13, 150 pk, waren onder de vloer gemonteerd. Via een vierversnellingsbak werd een motordraaistel aangedreven. Met twee bijwagens konden ze 70 km/uur halen. Alle wagens waren voorzien van automatische Scharfenbergkoppelingen. Foto's uit het driedelige gedenkboek "120 Jahre Linke-Hoffmann-Busch, 1839-1959".

Landsspoorwegen, koninklijk bezoek aan Kabel, 1955. Foto Willem van de Poll, Nationaal Archief. Klik op de foto voor meer informatie.

Het koninklijk gezelschap komt aan in Kabelstation voor een bezoek aan het Prinses Juliana Zendingshospitaal, 1955. Foto Willem van de Poll, Nationaal Archief. Klik op de foto voor meer informatie.

Onverwacht

Bij het plaatsje Onverwacht hebben jarenlang oude treinen staan wegroesten. In januari 2016 kreeg ik van een bezoeker bericht dat deze treinen zijn verdwenen. Hij kon niet achterhalen wat ermee is gebeurd.

Onverwacht, 2004. Wegroestende railbussen. Foto's gemaakt door de zus van E.J. Martijn.

Onverwacht, 2006. Foto's Ali Roos (1) en Arno de Groot (3).

De Ware Tijd, november 2004. Dit is de Nederlandse weekeditie van een Surinaamse krant. In een groot artikel (in mijn bezit) wordt aandacht besteed aan het wegkwijnende spoorwegmaterieel van Suriname.

In oktober 2014 maakte de Surinaamse president Bouterse bekend dat hij een nieuwe spoorverbinding wil laten aanleggen tussen Onverwacht en Paramaribo. De eerste treinen zouden al in 2015 moeten rijden, maar inmiddels zijn de plannen uitgesteld. De spoorlijn zou worden aangelegd door Strukton (dubbelspoor, lengte 29 kilometer, acht haltes, zestien overwegen en een spoorbrug) en er zouden vijf dieseltreinstellen gaan rijden. Geplande projectkosten 130 miljoen euro. Bij Onverwacht hebben jarenlang restanten gestaan van een vroegere treinverbinding. Deze roestende treinen blijken inmiddels te zijn verdwenen, vernam ik van iemand die hier begin januari 2016 is geweest.

Apoera, een Indianendorp in Suriname, maart 2007. Apoera is ooit gebouwd als ontwikkelingsproject. Het moest een havenstad worden voor transport van bauxiet uit het binnenland. De aangelegde spoorlijn van 80 km is nooit gebruikt. De grote locomotief is na een paar proefritten neergezet en heeft daarna nooit meer gereden. Foto's H. Hoekstra.

Putdeksel in Willemstad (Curaçao), december 2009. Foto Simon Geltink.

The Railway of Suriname. The "Landsspoorweg" 1902-2002. Door Eric Wicherts. Private Rail Consultants, Calgary (Canada), 2004. ISBN 0973481706.

Geschiedenis van de Landsspoorweg. Eric Wicherts en Jan Veltkamp. Veka Productions, 2012. ISBN 9789081675581.

Geschiedenis van de enige spoorweg die Suriname heeft gekend, van Paramaribo naar het binnenland. De eerste trein reed in 1903, de laatste in 1986. Wat er nog aan materieel resteerde heeft jarenlang staan wegroesten in Onverwacht.

The railroads of Aruba and Curaçao / Railverkeer op Aruba en Curaçao. Door Lee A. Dew. Uitg. Wyt, Rotterdam 1977. ISBN 9060075781.

Op deze Antilliaanse eilanden vond op verschillende plaatsen railvervoer plaats. Het waren mijnbouwmaatschappijen en olieraffinaderijen die verschillende smalspoorlijnen voor goederen exploiteerden. In Willemstad (Curaçao) reden bovendien trams in het kader van het openbaar vervoer. In dit boek wordt de geschiedenis van de verschillende lijntjes verteld door de Amerikaanse historicus prof. Lee A. Dew uit Kentucky, geïllustreerd met veelal zeldzame foto's van de verschillende lijnen en voertuigen.

Zie ook:

• Curaçao (in Madurodam)
• Nederlands-Indië

vorige       start       omhoog