‘Burası cami oldu, burada ayin olmaz’

Kars’a gelen bir grup Ermeni turist, camiye çevrilen tarihi 12 Havariler Kilisesi’nde (Kümbet Camii) “ayin yapmak istedi”, ancak İl Müftüsü İlyas Serenli izin vermedi.
Turistlerin camiyi ziyaret edebileceklerini belirten Serenli, “Ancak ayin yapamazlar. Ayini kilisede yapsınlar. Biz nasıl onların kiliselerinde namaz kılmıyorsak onlar da bizim camimizde ayin yapamazlar” dedi. Müftü Serenli’ye göre, civarda 5 tane cami olmasına rağmen, mahalle mescidi gibi olan burasının “misyonu” var.
Kars Kalesi’nin eteğindeki 12 Havariler Kilisesi, Ermeni Bagratid Karlı Abbas döneminde 932-937 yılları arasında yaptırıldı. Kars’ın 1579’da Osmanlılara geçmesi üzerine 12 Havariler Kilisesi camiye çevrildi ve Kümbet Camii oldu.
Kent 298 yıl sonra Rus güçlerinin eline geçince, Kümbet Camii de tekrar kiliseye çevrildi ve bu dönemde ‘Kale Başkilisesi’ olarak anıldı.
Kars, 1917’de yeniden Türklerin eline geçince, kilise yine camiye çevrildi. Türkler 1918’de geri çekilmek zorunda kalınca, cami tekrar kilise yapıldı. Türklerin 1920’deki zaferiyle, kilisenin kapısına kilit vuruldu.
Uzun yıllar metruk kalan kilise 1964’te Eski Eserleri Koruma ve Müze Memurluğu bünyesinde müze olarak hizmet vermeye başladı. Müzenin 1978’de yer değiştirmesiyle, kilise 1993’e kadar terk edildi.
Vakıflar Genel Müdürlüğü, 1993 yılında kiliseyi Diyanet İşleri Başkanlığı’na devretti. Böylece kilise, yıllar yine cami olarak kullanılmaya başlandı ve adı yine Kümbet Cami olarak değiştirildi. Geçen yıl camide restorasyon yapıldı. Hasan Harakani Külliyesi’nin sınırları içerisine dahil edilen caminin etrafına yüksek duvarlar örüldü.
Mahalle sakinlerin bir bölümü, “Kilisede namaz kılınmaz” diyerek Kümbet Camii’ne gitmiyor.