fén
Apparence
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /fẽ/ /fɛ̃/ /fĩ/ /fɛɲ/ /fe/ aschoûtez lu (betchfessî én)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /fẽ/
- Ricepeures : nén rcepåve
Etimolodjeye 1
[candjî]Tayon-bodje latén « finis » (« fīnis ») (« limotche, frontire, bône, clôzure »).
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
fén | féns |
fén femrin
- moumint k' ene termene est houte.
- (pus stroetmint) moumint ki l' moirt aprotche.
- Dji croe k' il est sol fén.
- Il a yeu tote si tiesse disk' al fén.
Ratourneures
[candjî]- al fén, al fén des féns
- gn a pont d' fén ki
- fé l' fén di, fé l’ fén d' lu-minme
- si mete a fén
- esse sol fén
- a n’ nén ndè trover l’ fén
- I voet des schôtlêyes di caresses,
Des båjhes, a n’ nén ndè trover l’ fén — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.37, “Sau d’ Jôye” (fråze rifondowe).
- I voet des schôtlêyes di caresses,
Parintaedje
[candjî]- difén, parfén
- finå, finålmint
- fini, finixhaedje, finixheu, finixhmint
- difén, difiner, difinaedje, difinmint
(minme sourdant etimolodjike)
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]Contråve
[candjî]kimince, kiminçmint, atake, atacaedje
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]moumint k' ene termene est houte
a n' nén ndè trover l' fén
- Francès : interminable (fr), incessant (fr)
Adviebe
[candjî]fén omrin ( adviebe ki prind ene cogne femrinne singulire)
- foirt.
- Mins dj’ î esteu cåzu, el Mongoleye ! :: Taijhe tu ene miete, vî berdelåd ! :: Il est fén fô ! — Lorint Hendschel.
- Elle esteut fene sôle.
- Fene binåjhes, k' elle estént avou les ticheurtes da Riyana !
- Li lune èst tote novèle
Dins li stwalî fin nwâr
Poqwè-ç’ qui m’ cœûr zoubèle
Adon qui l’ sink èst mwârt ?
— Andrée Bacq.
Ratournaedjes
[candjî]- å fén mierlådje, tot fén mierlong
- al fén copete di
- fén cnoxheu
- fén parey, fén parey ki, tot fén parey
Sinonimeye
[candjî]L' adviebe candje e walon do coûtchant et e walon-gåmès, mins dmane nén candjåve e walon do Mitan et do Levant.
Ratournaedjes
[candjî]foirt
Addjectif
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | fén | féns |
femrin atribut | fene | fenes |
femrin epitete (todi padvant) |
fene | fenès |
fén omrin (come addjecif djondrece, todi metou padvant l’ no)
- djusse, estrinme (avou sacwants mots : fond, copete, mitan).
- Mins å fén mitan d’ ene sitårêye tote plate, tote nowe, gn a ene binde di gåres a tchvå k’ nos ont racsût — Lorint Hendschel.
- Li tchet aveut monté al fene copete di l' åbe.
- Nos dmorans å fén fond d' l' Årdene.
Sinonimeye
[candjî]Etimolodjeye 2
[candjî]Stindaedje do sinse do prumî : li dbout d' ene sitofe n' est nén spès.
Addjectif
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | fén | féns |
femrin atribut | fene | fenes |
femrin epitete (todi padvant) |
fene | fenès |
fén omrin (come addjecif djondrece, todi metou padvant l’ no)
- tene (nén spès).
- I fåt del fene sitofe po fé del dobleure.
- Qwand c’èst qu’dji v’s’årè dit qu’èle aveût ’ne taye di rin-ne
Et dès mains fènes èt blankes come ine vrèye tchèsturlin-ne,
— Dès mains d’ovrîre portant, sins bague èt sins diamant —
Vos comprindrez poqwè dj’n’aveû pus qu’lèye èl tièsse
— Émile Wiket, "Fruzions d' cour", p.30.
- di ptit diyamete, tot djåznt d' on fi.
- Dinize mu do fén fi po rakeude vos botons.
- tot(e) a ptits grins.
- Dji rmete do terisse, pu ene coûtche di fene tere, divant d' repoter.
- Modele:foto foirt clair (pask' i gn a toplin di grins d' coleur), tot cåzant d' ene foto.
- nén spès et frawiant.
- Tchaeke såjhon n' a t ele nén s' cortedje?
Di minmès fleurs avå les tchamps?
Li feu d' li li minme frisse nivaye?
Li clawson li minme fene sinteur?— Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Eco todis", tome 34, p. 131 (fråze rifondowe).
- Tchaeke såjhon n' a t ele nén s' cortedje?
- malén, adroet.
- Mins vos, Djôzef, k’ est l’ fi d’ on colebeu et d’ on fén, bén k’ i n’ åye måy tchançlé, vos dvoz-t-esse èn amateur ? — Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.22 (fråze rifondowe).
Ratourneures
[candjî]Parintaedje
[candjî]Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | fén | féns |
femrin | fene | fenes |
fén omrin
Ratourneures
[candjî]- fén conte fén fwait mwaijhe dobleure fén conte fén, i gn a pont d' dobleure, fén conte fén, i n' fåt pont d' dobleure
Etimolodjeye 3
[candjî]Tayon-bodje latén « fimus » (minme sinse).
Sustantif
[candjî]fén omrin (nén contåve) todi singulî
Sipårdaedje do mot
[candjî]w. do Coûtchant (Lere, Lute)
Ratournaedjes
[candjî]Loukîz a : ansene
Viebe
[candjî]fén
- fé.
- Faut l’ comprinde : i v’neut d’ fén in vwèyâdje di 16 eûres. — Jean Goffart.
- El fåt comprinde : i vneut d’ fé on voyaedje di 16 eures.
- Faut l’ comprinde : i v’neut d’ fén in vwèyâdje di 16 eûres. — Jean Goffart.
Sipårdaedje do mot
[candjî]w. do Coûtchant (après Djerpene)
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
- fén : JGof
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon avou des eredjistrumints odios
- Mots avou l' betchfessî én
- Mots do walon d' on seu pî
- Mots do walon vinant do latén
- Sustantifs do walon
- Mots do walon avou des ratourneures
- Adviebes do walon
- Addjectifs do walon
- Addjectifs ås cénk cognes ortografikes
- Addjectifs do walon todi metous padvant
- Sustantifs nén contåves do walon
- Sustantifs do walon todi singulîs
- Mots do Coûtchant walon
- Mots do walon scrîts e Feller
- Viebes do walon scrîts e Feller
- Mots do Coûtchant walon scrîts e Feller