Bourgondiërs

De Bourgondiërs woarn e Germoans volk, die oorsprounkelik in Scandinavië en 't eiland Bornholm leefdegn. Bornholm, in 't Oudnoors Burgundarholmr, wil zeggn: eiland van de Bourgondiërs.

't Eiland Bornholm reks in 't rôod, ten zuudn van Zweedn. Denemarkn in 't roze.

Round 't begun van de 1e êeuwe an z'under by de Wisla-riviere gevestigd, ten westn van 't groundgebied da nu Pooln is. Under gebeurs doa woarn de Gootn, Vandoaln en Semnoonn, woa dan ze constant mee in gevecht woarn. Ze wierdn verdreevn no 't westn en round 250 dookn z'ip an de boovnlope van de Main, woa dan z'in gevecht kwoamn mè d'Alemann. De Bourgondiërs paktn e stik van 't Alemoans gebied in en vestigdn under doa.

Ofbrokkelienge van 't Romeins gezag

Van 260 begostn de Bourgondiërs en de Alemann de Reyngrenze over te steekn en Gallië te plundern.

Binst de wienter van 287/288 vieln de Romeinn 't gebied van de Bourgondiërs binn vo nieuwe invoazjes teegn te goan en ip 't ende van de 3e êeuwe was de Reyngrenze were kalm.

Tien joar loater wierd er e verdrag geslootn, woaby dan de Bourgondiërs in dienst kostn kommn by de Romeinsche legers. Binst de 4e êeuwe steundn ze de wettige keizers, in teegnstellienge met d'Alemann en de Frankn.

Mo binst de grôote volksverhuziengn in de 5e êeuwe droungn de Bourgondiërs toch 't Romeins Ryk binnen. In 406 stoakn ook andere Germoann, lik d'Aloann, Vandoaln en Sueevn, de Reyngrenze over en ze begostn met de grôote invoazje van Gallië.

De Bourgondiërs vestigdn under an de Middn-Reyn, woa dan ze in 413 e nieuw verdrag met de Romeinn slootn en ze krêegn de stoatus van foederati.

Van 433 tout 450 was Flavius Aëtius de belangrykstn persôon van 't West-Romeins Ryk. Zyn polletiek was 't versterkn van de Romeinsche macht in Gallië en Spanje.

In 435 verbroakn de Bourgondiërs under boundgenôotschap met de Romeinn en ze vieln 't gebied d'r neffest an. Aëtius zound vo straffe e leger mè surtout Hunn, die 20 000 Bourgondiërs en ook under keunienk Gundahar en hêel zyn familie ofgeslacht hen in de slag van Worms.

D'overgebleevn Bourgondiërs begostn te vertrekkn van de Middn-Reyn. In 443 krêegn ze van Aëtius e nieuw vestigiengsgebied: Sapaudie (Savoye). 't Gebied lag ten zuudn van Genève, langs de Rhone, tusschn d'Alpn en 't Juragebergte. Doar hen z'under nieuw Ryk gesticht.

In 476 wierd Romulus Augustulus, de latste keizer van 't West-Romeins Ryk, ofgezet deur Odoaker, mo 't gebied round Parys blêef nog tien joar in handn van de Romeinsche gouverneur Syagrius. In 486 ist ie overwonn deur de Frankn ounder Clovis I in de Slag by Soissons en kwam ter 'n ende an 't Romeins gezag in Gallië.

Ounder ’t Frankisch Ryk

In 523 en 532 zyn de Bourgondische keuniengn Sigismund en Gundomar II versleegn deur Childebert I en Chlotarius I, de zeuns van Clovis I. Ze verloorn doaby under zelfstandigheid en in 534 kwoamn z'ounder Theodebert I by 't Frankisch Ryk van de Meroviengers en loater de Karoliengers.

't Stik Bourgondië in West-Francië

Achter 't Verdrag van Verdun in 843 wierd et Frankisch Ryk van Lodewyk de Vroomn verdêeld ounder zyn zeuns, woaby dat 't nôordwestelik stik van Bourgondië by West-Francië kwam en 't ôostelik stik by Middn-Francië.

't Klêenste nôord-westelik stik van Karel de Kletsn lag ten westn van de Saone-riviere en wierd officieel regnum burgundiae genoemd. In 880 goavn de broers Lodewyk III en Karloman van West-Francië den titel van groaf van Autun an Richard Justiciarius, e schonbroere van Karel de Kletsn.

Ounder Karel de Simpeln versterkte Richard nog zyn gezag deur overwinniengn teegn de Vikings, en in 918 krêegt ie ook den titel van hertog en da miek hem den êestn hertog van Bourgondië.

Loater hen de Bourgondische hertoogn e belangryke rolle gespeeld in de Lêge Landn. De Bourgondische periode wierd vo Vloandern ingezet mè den trouw van de dochter van de Vlamsche groaf Lodewyk van Male. Margaretha van Male trouwde in 1369 mè Filips de Stoutn, ton den hertog van Bourgondië.

't Stik Bourgondië in Middn-Francië

Achter 't Verdrag van Verdun krêeg Lotharius I Middn-Francië mè 't grotste, ôostelik stik van Bourgondië.

In 855, by 't Verdrag van Prüm, wierd zyn Middnryk verdêeld ounder zyn drie zeuns:

Keizer Lodewyk II krêeg Italië
Lotharius II krêeg Lotharingen w.o. 't nôordelik stik van Bourgondië
Karel van Provence krêeg 't zudelik stik van Bourgondië mè Provence, Lyon en Vienne. Zyn keuninkryk wierd regnum provinciae genoemd.

De drie zeuns han gin wettige ipvolgers.

Achter den dôod van Karel van Provence in 863, krêeg Lotharius II nog Karel zyn nôordelik stik derby. Keizer Lodewyk II krêeg 't zudelik stik, Provence, en was azo van 863 tout 875 ook keunienk van Provence.
Achter den dôod van Lotharius II in 869, wierd zyn ryk verdêeld ounder zyn twi nounkels, Karel de Kletsn van West- en Lodewyk den Duuts van Oost-Francië, by 't Verdrag van Meerssen.
Achter den dôod van keizer Lodewyk II in 875, kwam zyn nounkel Karel de Kletsn keunienk van Provence van (875-877), en je wierd ipgevolgd deur zyn zeune Lodewyk den Hakkeloare.

Keuniengn van Provence:

Karel van Provence (855-863)
Lodewyk II (863-875)
Karel de Kletsn (875-877)
Lodewyk den Hakkeloare (877-879)

Lêger-Bourgondië

In 879, achter den dôod van Lodewyk den Hakkeloare, wilde Provence zyn twi zeuns, Lodewyk III en Karloman, nie als ipvolger en ze koozn Boso van Provence van de familie van de Bosoniedn.

Boso was de broere van Richildis, de vrouwe van Karel de Kletsn, en ook van Richard Justiciarius, den hertog van Bourgondië van 't westelik hertogelik stik van Bourgondië. Boso trouwde met Ermengarde van Provence, dochter van keizer Lodewyk II, vo zyn recht ip ipvolgienge nog te versterkn.

Ounder hem wierd 't keuninkryk Lêger-Bourgondië (of Cisjuranië) gesticht. De grenzn woarn de Middellandsche Zêe in 't zuudn, Septimanië in 't zuudwestn, Aquitanië in 't westn, 't keuninkryk Ipper-Bourgondië in 't nôordn en 't keuninkryk Italië in 't ôostn.

Achter den dôod van Boso in 887 volgde zyn zeune Lodewyk III hem ip (887 - 928), die ook Rôomse keizer was van 901 tout 905. Je wierd in 928 ipgevold deur Hugo van Arles, ook van de familie van de Bosoniedn. Hugo was al regent van in 905, achter dan ze Lodewyk III blend gemakt haan.

Keuniengn van Lêger-Bourgondië:

Boso van Provence (879 - 887)
Lodewyk III (887 - 928)
Hugo van Arles (928-933)

Ipper-Bourgondië

Ipper- Bourgondië (of Transjuranië) kwam overêen me Savoye, 't kantong Vallais (Wallis), West-Zwitserland en Franche-Comté.

't Keuninkryk wierd gesticht in 888 achter d'ofzettienge en den dôod van Karel den Dikkn, e zeune van Lodewyk den Duuts van Oost-Francië. Rudolf I van Bourgondië wierd verkoozn deur den oadel van Ipper-Bourgondië tout under keunienk. Je was êest hertog van Ipper-Bourgondië gewist van 876 tout 888.

Keuniengn van Ipper-Bourgondië:

Rudolf I van Bourgondië (888-912)
Rudolf II van Bourgondië (912- 937) + van Lêger-Bourgondië (933-937)

In 933 wierdn Ipper- en Lêger-Bourgondië verêenigd ounder Rudolf II, deurdat Hugo van Arles Lêger-Bourgondië met hem wisselde vo de krôone van Italië.

't Nieuw keunienkryk van Bourgondië krêegt de noame: Keunienkryk van Arles of Arelat.

't Keunienkryk Arelat

't Keunienkryk Arelat of Arles wierd in 933 gesticht deur Ipper-en Lêger-Bourgondië te verêenign. 't Wierd deur ounofhankelikke keuniengn geregeerd tout in 1032.

Keuniengn van Arelat:

't Keunienkryk Arelat ounder 't Hillig Rôoms Ryk

Keunienk Rudolf III van Bourgondië stierf in 1032 zounder erfgenoam. J'ha keizer Konrad II de Saliër angeduud als zyn ipvolger.

Mo de neve van Rudolf, Odo II van Blois, de zeune van zyn zuster Bertha van Bourgondië, betwistte dat ipvolgiengsrecht en ze begostn een oorloge die twi joar deurde mor uutendelik in 't vôordêel van de keizer uutdroaide.

Van 1032 probeerdn de keizers, mè de steun van d'eirtsbischoppn van Besançon, de groavn van Bourgondië an under gezag t'ounderwerpn. Da mislukte want de groavn blêevn tout an de 12e êeuwe de facto ounofhankelik.

Salisch Huus

Konrad II (1032-1039)
Hendrik III (1039–1056)
Hendrik IV (1056–1105)
Hendrik V (1105–1125)

Huus Supplinburg

Lotharius II (1125–1137)

Huus Hohenstaufn

Konrad III (1138-1152)
Frederik Barbarossa (1152-1190)

Olhoewel dan d'ipvolgers van keizer Konrad II under nog keunienk van Arles noemdn, wierdn ze nie mè gekrôond in de kathedroale. Keizer Frederik Barbarossa, die in 1178 keunienk van Arles gekrôond wierd deur den eirtsbisschop van Arles, was d'uutzounderienge. Deur Frederik zyn huwelik mè Beatrix I, de dochter van groaf Reinout III van Bourgondië, kost ie 't groafschap Bourgondië an hem biendn.

't Groafschap Bourgondië

Ounder de keuniengn Konrad I en Rudolf III was de keuninklikke macht styf verzwakt en binn 't keunienkryk wierd er e semi-ounofhankelik groafschap gevormd ('t loatere Vry Groafschap of Franche-Comté). 't Groafschap, nie te verwarrn me 't westelik angrenznd Hertogdom Bourgondië, wierd gesticht deur platselikke eedeln, die under groaf van Besançon of groaf van Bourgondië lietn noemn. 't Groafschap kwam van 982 ounder 't bestier van paltsgroavn.

De paltsgroavn van 't Huus Ivrea (982-1184)

Den êestn paltsgroaf was Otto-Willem van Bourgondië, e zeune van Adelbert I van Ivrea, die e zeune was van Berengar II.

Otto-Willem van Bourgondië (982-1026)
Reinout I van Bourgondië (1026-1057)
Willem I van Bourgondië (1057-1087)
Reinout II van Bourgondië (1087-1097)
Stefan I van Bourgondië (1097-1102)
Reinout III van Bourgondië (1102-1148)
Beatrix I van Bourgondië (1148-1184) ∞ Frederik Barbarossa (1156-1190)

Beatrix I trouwde in 1156 me keizer Frederik Barbarossa, woadeure dat 't groafschap ounder 't Huus Hohenstaufn kwam.

De groavn van 't Huus Hohenstaufn (1156-1231)

Frederik Barbarossa (1156-1190)
Otto I (1190-1200)
Johanna I (1200-1205)
Beatrice II (1205-1231) ∞ Otto II (1208-1231)

De groavn van 't Huus Andechs (1231-1279)

Otto III (1231-1248)
Adelaide (1248-1279) ∞ 1: Hugo I (1248-1266) 2: Philippe I (1267-1279)

Machtstryd vo 't groafschap Bourgondië

In 1267 begost er e machtstryd tusschn de Frãnsche keunienk, de Duutsche keizer en den hertog van Bourgondië, over 't bezit van 't groafschap Bourgondië. Den hoogn oadel van 't gebied trok partye vo Duutsland, mo de nieuwn paltsgroaf Otto IV van Bourgondië kôos vo Vrankryk.

De groavn van Bourgondië van 't Huus Hohenstaufn haan als woapn 't woapn me den oarend gebruukt, mo Otto IV kôos in 1279 vor e woapn me de Frãnsche kleurn. Van ton wierd et woapn van de groavn van Nevers gebruukt.

't Groafschap Bourgondië ounder Vrankryk (1307)

D'r kwam een iplossienge want d'oudste dochter van Otto IV, Joanna II van Bourgondië, trouwde in 1307 me de loatere keunienk van Vrankryk, Philippe V. Doadeure kwam 't groafschap Bourgondië ounder Vrankryk.

Huus Ivrea (1279-1330)

Otto IV (1279-1303)
Robert (1303-1315)
Joanna II (1315-1330) ∞ Philippe V (1315-1322)

Verêenigienge van 't Groafschap met et hertogdom Bourgondië (1330)

Under oudste dochter Joanna III (1315-1330) trouwde in 1330 mè den hertog van Bourgondië Odo IV en azo kwam 't groafschap ounder de Bourgondische hertoogn.

Huus Capet (1330–1347)

Joanna III (oudste dochter van keunienk Philippe V van Vrankryk) ∞ Odo IV (1330-1347)

Under zeune, Philippe van Auvergne (1323-1346), was de voader van Philippe van Rouvres, die trouwde mè Margaretha van Male, dochter van Lodewyk van Male.

Huus Bourgondië (1347–1361)

Philippe van Rouvres (1347–1361)

In 1361 stierf Philippe van Rouvres an zyn 15 joar zounder jounges. 't Hertogdom Bourgondië wierd g'annexeerd deur Jean II van Vrankryk van 't Huus Valois, die 't in 1363 an zyn vierde zeune Filips de Stoutn gaf. 't Groafschap gieng noa Marguerite I, de joungere zuster van zyn grotmoeder Joanna III. Round dien tyd krêeg 't groafschap de noame Vrygroafschap Bourgondië of Franche-Comté.

Huus Capet (1361–1382)

Marguerite I (twidde dochter van keunienk Philippe V)

Marguerite I trouwde me Lodewyk I van Vloandern. Under zeune was Lodewyk van Male.

Huus Dampierre (1382–1404)

Lodewyk van Male (1382-1384)
Margaretha van Male (1384-1405) ∞ Filips de Stoutn (1384-1404)

Margaretha van Male hertrouwde in 1369 met hertog Filips de Stoutn.

Huus Valois-Bourgondië (1363–1482)

De periode van de Bourgondische hertoogn in Vloandern wierd ingezet met den trouw van Margaretha van Male me Filips de Stoutn, de joungste zeune van de Frãnsche keunienk Jean II.

Filips de Stoutn (1363-1404)
Jan zounder Vrees (1404-1419)
Filips de Goein (1419-1467)
Karel de Stoutn (1467-1477)
Maria van Bourgondië ∞ Maximiliaan I (1477-1482)

Filips de Goein en Karel de Stoutn stoundn bekend vor under luxe en rykdom. 't Woord Bourgondisch stamt van dien tyd en wordt gebruukt vor an te geevn dat er genootn wordt van 't leevn. Vloamiengn wordn doarom Bourgondiërs genoemd omdan ze geirn goe eetn en drienkn.

Deur 't huwelik van Maria van Bourgondië me Maximiliaan van Ôostnryk kwam Bourgondië ounder de Habsburgers. Maximiliaan gaf den titel an zyn zeune Filips de Schôonn, die als zeune van Maria van Bourgondië den erfgenoam was van al de Bourgondische bezittiengn.

Splitsienge van et vrygroafschap en et hertogdom (1493)

Achter de Vrede van Senlis in 1493 wierd de Bourgondische erfenisse verdêeld tusschn Habsburg en Vrankryk. Habsburg hield et vrygroafschap, mo Vrankryk krêeg et hertogdom.

Huus Habsburg (1482–1678)

Filips de Schôonn (1482-1506)
Keizer Karel V (1506-1556)
Filips II (1556-1598)
Albrecht en Isabella (1598-1621)
Filips IV van Spanje (1621-1665)
Karel II van Spanje (1665-1678/1700)

In 1678 wierd Franche-Comté ook g'annexeerd deur Vrankryk met et Verdrag van Nijmegen.