Nûreddin Ali
| Nûreddin Ali | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Mısır Memlûk Sultanı | |||||
| Hüküm süresi | 1257-1259 | ||||
| Önce gelen | Muiziddîn Aybeg | ||||
| Sonra gelen | Seyfeddin Kutuz | ||||
| Doğum | yak. 1242 | ||||
| Ölüm | yak. 1259 | ||||
| |||||
| Hanedan | Bahri Hanedanı | ||||
| Babası | Muiziddîn Aybeg | ||||
Nûreddin Ali ya da tam adıyla El-Mansur Nureddin Ali Bin Aybeg (Arapça: المنصور نور الدين علي بن أيبك ) (d. yak. 1242 - ö. yak. 1259 ) Mısır ve Suriye'de 1257-1259 döneminde hüküm sürmüş ikinci Kıpçak Türk asıllı Bahri hanedanından Memluk Sultanıdır. Babası Aybeg'in eşi Şecer-üd-Dürr'ün komplosu sonucu öldürülmesi üzerine 13 yaşındayken tahta çıkmış ve naip atabeği olan Seyfeddin Kutuz tarafından tahttan indirilmiştir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası Emir Aybeg'in birinci karısı olan "Umm Ali" adlı bir kadın annesi olmaktadır. Babası Sultana Şecer-üd-Dürr ile evlenip ilk Memluklular Sultanı olduktan sonra Şecer-üd-Dürr'un kıskançlığı nedeni ile ilk karısından boşanmıştı.[1]
Babası Sultan Muizziddin Aybeg'in 1257'de bir komplo ile hamamda iken öldürülmesi ile babasının köleleri olan ve onun ismiyle anılan "Muizziye Memluklulari" kliği ve onların başı olan Seyfeddin Kutuz ağırlığını koyarak Mansur Ali tahta çıkartılmıştır. Mansur Ali tahta çıktığında 13 yaşında bulunmaktaydı. Ama gerçek iktidar gücü atabek olan Seyfeddin Kutuz'un elindeydi. Babasına komployu yapan Muizziddin Aybeg'in eşi Şecer-üd-Dürr Seyfeddin Kutuz'un tavsiyesi ve gayretleri ile tutuklandı. Şecer-üd-Dürr'un hizmetçileri işkence yapılınca Sultan Muizziddin Aybeg'i öldürme suçlarını itiraf ettiler. Şecer-üd-Dürr de Seyfeddin Kutuz'un Muizziye Memlukluları kliği tarafından öldürülmek istendi. Ama Salihiye Memlukluları kliği onu korudu ve Şecer-üd-Dürr Kahire kalesinde Kamil bin Adil zamanında yaptırılmış olan Kızıl Kule'de tutuklanmaya alındı.[2]
Annesi "Umm Ali" tahriki genç sultan Mansur Ali'nin annesine babasının ölümünün öcünü almak için söz verdiği kabul edilmektedir. Bu söze dayanarak cenç sultanın annesi ve ölü Sultan Aybeg'in boşamış olduğu karısı Umm Ali ve köleleri Şecer-üd-Dürr'u Kızıl Kule'den çıkarttılar. Ellerinde sopalar ve kırbaçlarla çıplak olarak eski Malike'yi döverek öldürdüler. Ertesi gün dövülüp öldürülmüş Şecere-üd-Dürr'ün çıplak cesedi Kahire kalesi yakınlarında bir hendekte bulundu.[3] Sultan Muizziddin Aybeg'in ölümüne sebep olan hizmetçi Muhsin El-Corgi ve 40 hizmetçi de idam edildi.[4]
Kasım 1257 ile Nisan 1258 döneminde (şimdi Ürdün'de bulunan) Karak kalesini eline geçiren Eyyubiler hanedanından Melik el-Migith'in tekrar Eyübi devletini geri getirmek için Mısır'a hücumlara başladı. Bu hücumlarında Sultan Aybeg'in hükümdarlığı sırasında Bahri Memlüklerin lideri olan "Fariseddin Aktay"'ın öldürülmesi dolayısıyla Suriye kaçan ve sonra Karak'a geçen Bahri Memluklular da (bunlar arasında sonradan Memluk Sultanı olacak Baybars ve Kalavun da) bulunmaktaydı. Ayrıca Moğol istilasından sonra Mezepotamya'dan kaçan Saher zur Kürt'leri de Melik el-Migith'in hücumlarını desteklemekteydi. Tarihçi El-Makrizi'nin bildirdiğine göre Şehrzuriye Kürt'lerinin taraf değiştirmeleri dolayısıyla Seyfeddin Kutuz komutasındaki Memluklüler ordusu bu hücumları durdurmayı başardı.[5]
Şubat 1256'da Hülagû Han komutasındaki Moğol ordusu Bağdat'ı kuşattı; şehri aldıktan sonra yakıp yıkıp talan etti. Moğollar Abbâsî Halifesi Mustasım Billah'ı da öldürdüler. Moğol ordusu sonra Suriye üzerine doğru yürümeye başladı. Suriye'de hükûmette bulunan Eyyubiler Sultanı Nasır Yusuf "Hülagû Han"'dan çok tehdit edici bir mesaj aldı. Nasır Yusef hemen Mısır'a mektup yazarak Mısır'dan acil destek istedi.
Memlüklular devletinin gerçek idarecileri olan Atabek Kutuz ve memluklüleri alarma geçtiler. Kutuz bütün Memluklu emirlerini acil bir toplantıya çağırdı. 15 yaşında olan Sultan Mansur Ali'nin sarayında yapılan bu toplantıda Seyfeddin Kutuz durumun çok ciddi olduğunu ve Mısır'ın Moğollara karşı direnebilecek yetenekli ve güçlü bir Sultan'ın hükümdarlığı altında olması gereğine işaret etti. 12 Kasım 1259 günü bu toplantıda Sultan Mansur Ali'nin tahtan indirilmesi ve yerine Seyfeddin Kutuz'un Memluklu Sultanı olmasına karar verildi. Seyfeddin Kutuz Moğolların mağlup edildikten sonra emirlerin diğer bir kişiyi de Memluklu Sultanı seçebileceklerini kabul etti.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ El-Makrizi, (1996) al-Mawaiz wa al-'i'tibar bi dhikr al-khitat wa al-'athar, Kahire:Matabat aladab, ISBN 977-241-175-X. Cilt 1 say.500 (Arapça)
- ^ El-Makrizi, Cilt.1/say.495.
- ^ El-Makrizi, cilt.1/say.494 ve İbni Taghri, cilt:6/say.102-273 )
- ^ El-Makrizi, Cilt:1/say.494
- ^ El-Makrizi Cilt 1/say.500}}
- Fransızca Wikipedia "Al-Mansur_Nur_ad-Dîn_Ali_ben_Aybak" maddesi 11 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca) (Erişim:2.7.2010).
Dış kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türk Ansiklopedisi, Memlükler (Mısır) maddesi
- Koperman, Kazım Yaşar (1989), Mısır Memluklüleri Tarihi, Ankara:Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, ISBN 975-17-0489-8
- Yiğit, İsmail (2008), Memlükler, İstanbul: Kayıhan Yayınları, ISBN 978-605-5996-02-4
- Clot, André
- (çev. Turhan Ilgaz) (2005), Kölelerin İmparatorluğu Memlüklerin Mısır'ı, İstanbul:Epsilon Yayınları ISBN 975-331-772-7.
- (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 (Fransızca)
- El-Makrizi, (1996) Al-Mawaiz wa al-'i'tibar bi dhikr al-khitat wa al-'athar, Kahire:Matabat aladab, ISBN 977-241-175-X. (Arapça)
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Muiziddin Aybeg |
 Mısır Memlûk Sultanı 1257 - 1259 |
Sonra gelen: Seyfeddin Kutuz |