Kütüphanecilik
Kütüphanecilik (bilgi ve belge yönetimi) yönetim, bilgi teknolojisi, eğitim ve diğer alanların uygulamalarını, bakış açılarını ve araçlarını kütüphanelere uygulayan, bilgi kaynaklarının toplanması, düzenlenmesi, korunması ve yayılması ve bilginin siyasi ekonomisi üstüne çalışan disiplinler arası veya çok disiplinli bir alandır. Bavyeralı bir kütüphaneci olan Martin Schrettinger'in (1808-1828) Versuch eines vollständigen Lehrbuchs der Bibliothek-Wissenschaft oder Anleitung zur vollkommenen Geschäftsführung eines Bibliothekars (Kütüphane Bilimi Üstüne Kapsamlı bir Kitap Çalışması veya bir Kütüphanecinin Çalışmalarının Kapsamlı Tanıtımı) adlı çalışmasında bu alanın adını ilk defa kullanılmıştır.[1] Schrettinger, Bavyera kütüphanesinde bilgiyi doğa odaklı elementlere göre sınıflandırmak yerine kitapları alfabetik sıraya göre düzenledi.[2]
Tarihsel olarak, kütüphane bilimi arşiv bilimini de kapsamıştır. Kütüphanecilik kapsamında bilgi kaynaklarının seçilen kullanıcı gruplarının ihtiyaçlarına hizmet edecek şekilde düzenlenmesi, insanların sınıflandırma sistemleri ve teknolojiyle nasıl etkileşimde bulunduğu, bilgilerin nasıl elde edildiği, değerlendirildiği ve kütüphaneler dışındaki kişiler tarafından ve kültürler arası olarak nasıl kullanıldığı, insanların nasıl eğitildiği, kütüphane hizmeti ve organizasyonuna rehberlik eden etik, kütüphanelerin ve bilgi kaynaklarının yasal statüsü ve dokümantasyon, belge yönetiminde kullanılan uygulamalı bilgisayar teknolojisi üstüne çalışılır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]17. yüzyıl
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kütüphane işlemleriyle ilgili en eski metin olan Kütüphane Kurma Üstüne Öneri 1627'de Fransız kütüphaneci ve bilim adamı Gabriel Naudé tarafından yayınlandı. Naudé üretken bir yazardı ve siyaset, din, tarih ve doğaüstü gibi birçok konuda eserler üretti. Kardinal Jules Mazarin'in kütüphanesini kurarken ve işletirken kitabında yazdığı fikirleri uygulama fırsatı buldu. Aynı yüzyıl içinde Osmanlı İmparatorluğu'ndaki ilk kütüphane olan Köprülü Kütüphanesi, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa tarafından 1678 yılında kurdurulmuştur.[3]
20. yüzyıl
[değiştir | kaynağı değiştir]1924 yılında Türkiye'ye eğitim alanında danışmanlık vermesi için çağrılan John Dewey hazırladığı raporda kütüphanecilerin eğitilmesi için kurslar açılmasını tavsiye etti. Bunun üstüne ilk kütüphanecilik kursu 15 Eylül 1925'te açıldı.[4] Var olan ve yeni kurulacak kütüphanelere nitelikli personel yetiştirebilmek için 1942 yılından itibaren Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde Kütüphanecilik Kursları verilmeye başlandı. Hem verilen kursların içeriğini geliştirmek hem de Türkiye'deki kütüphaneciliği ilerletmek amacıyla yurt dışından çeşitli uzmanlar davet edildi. Lawrence S. Thompson'dan kütüphanelerin yaygınlaştırılması, kütüphane kurulması ve kütüphanecilik hizmetleri konularında, Henri F. Raux ve Lucia Moholy'den de bibliografya konusunda danışmanlık alındı. Ankara Üniversitesinde verilen kurslar temel olarak yüksek eğitim kurumlarının ihtiyaçlarını karşılıyordu.[5] Lawrence Thompson hazırladığı raporda kütüphanecilik eğitiminin kurslardan çıkarılarak İstanbul ve Ankara'daki üniversitelerin en az birinde kütüphanecilik üstüne bir okul kurulmasını tavsiye etmiştir.[4] 1954 yılında Ankara Üniversitesinde kütüphaneciliğin ülke genelindeki yaygınlığını artırmak amacıyla Adnan Ötüken ve Amerikan Ford Vakfı'nın katkılarıyla Kütüphanecilik Enstitüsü kuruldu.[4][5][6] Kütüphanecilik eğitimi verilen bu enstitünün adı 1960 yılında Kütüphanecilik Bölümü olarak değiştirildi. Başlangıçta sadece kütüphaneci yetiştirmenin amaçlandığı bölüm yıllar içinde gelişip 1970'li yıllardan itibaren bilgi bilimi ile ilgili dersler de vermeye başlamıştır. 1990'lı yıllardan sonra kütüphanecilik kavramında yaşanan değişimler göz önünde bulundurularak bölümün adı 2002 yılında Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü olarak değiştirildi.[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bibliyografya
- Bilgi bilimi
- Bilgi yönetimi
- Kütüphaneci
- Müzeoloji
- Türk Kütüphaneciler Derneği
- Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Deutsche Biographie – Schrettinger, Martin". www.deutsche-biographie.de (Almanca). 25 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2016.
- ^ M. Buckland (12 Haziran 2005). "Information schools: a monk, library science, and the information age" (PDF) (İngilizce). 12 Ekim 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
- ^ "Türkiye'de Kütüphanecilik". Türkçe Bilgi. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
- ^ a b c Karakaş, Sekine (1999). "Türkiye'de İlk Kütüphanecilik Bölümü'nün Kuruluşu ve Emily Dean". Türk Kütüphaneciliği. 13 (4): 376-396. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
- ^ a b Anameriç, Hakan; Rukancı, Fatih (Mart 2017). "Belgelerle Türk Kütüphanecilik Tarihi (1938-1960): Retrospektif Bir Değerlendirme (I)". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 21 (1): 49-70. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
- ^ a b "Genel Bilgiler". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
