Guatemala
Guatemala República de Guatemala Guatemala Cumhuriyeti | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Başkent ve en büyük şehir | Guatemala 14°38′K 90°30′B / 14.633°K 90.500°B | ||||
| Resmî dil(ler) | İspanyolca (Guatemala İspanyolcası) | ||||
| Etnik gruplar (2001) |
| ||||
| Hükûmet | Başkanlık Sistemi | ||||
| |||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
| Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 108889 km2 (106.) | ||||
• Su (%) | 0,4 | ||||
| Nüfus | |||||
• 2018 tahminî | 17.263.239[3] (67..) | ||||
• Yoğunluk | 129/km2 (85.) | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 148,562 milyar $[3] (73.) | ||||
• Kişi başına | 8.267 $[3] (118..) | ||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 76,191 milyar $[3] (68.) | ||||
• Kişi başına | 4.240 $[3] (100.) | ||||
| Gini (2014) | 48.3[4] yüksek | ||||
| İGE (2019) |  0.663[5]orta · 127. | ||||
| Para birimi | Quetzal (GTQ) | ||||
| Zaman dilimi | UTC-6 (CST) | ||||
| Trafik akışı | sağ | ||||
| Telefon kodu | 502 | ||||
| ISO 3166 kodu | GT | ||||
| İnternet alan adı | .gt | ||||
Guatemala Cumhuriyeti, kısaca Guatemala (İspanyolca: República de Guatemala), Orta Amerika'da Kıstas bölgesinde bir ülkedir. Kuzeyde Meksika, doğuda Belize ve Honduras, güneyde ise El Salvador'la komşudur. Ayrıca doğuda Karayip Denizi'ne, batıda Büyük Okyanus'a kıyısı vardır. Başkenti Guatemala'dır. 372 Havalimanı bulunmaktadır. (2010)[6]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerli halklar öteden beri Mestizolar tarafından baskı altına alınarak sosyal, ekonomik ve siyasal faaliyetin dışında tutulmuştur. Kaynağını sömürgeci önyargılardan alan Mestizo topluluğu ile yerli halklar arasındaki bu gerilim yüzyıllar boyunca sürmüş ve 1954 yılında liberal demokrat Jacobo Árbenz demokratik hükûmetine karşı Komünizm'in yayılmasından korkan ABD destekli bir darbe gerçekleştirilerek askerî cunta yönetimi kurulmuştu. Jacob Árbenz ve halefi Juan José Arévalo, ülkede toprak reformunun gerçekleştirilmesi dışında, sivil haklar ve işçi haklarının geliştirilmesinden sorumluydu. Albay Carlos Castillo yönetiminde kurulan askerî cunta, reformları iptal ederek sol partileri yasakladı. Guatemala'daki iç savaş, karışıklıklarla geçen 20-30 yılın ardından bazı genç subayların yozlaşmış hükûmete karşı darbe düzenlemeye çalışmasıyla patlak verdi. Ayaklanma başarısızlıkla sonuçlanınca kırsal bölgelere çekilen subaylar bir gerilla gücü meydana getirerek hükûmete karşı bir örtük savaş başlattılar.
Gerilla hareketi önceleri Küba'daki devrimci güçlerle birlikte hareket ederek ülkedeki Ladino bölgelerine yoğunlaşmıştı. Ancak son yirmi yıl içerisinde özellikle yerli halkların vatandaşlık haklarının tanınmasına odaklanan siyasi ve toplumsal reform mücadeleleri ön plana çıktı.
1982 yılında Guatemala ordusu henüz yeni kurulmuş olan Guatemala Devrimci Ulusal Birliği'ne (URNG) yönelik çok sayıda insanın ölümüne neden olan bir toptan imha politikası uyguladı.
1980'lerin ilk yarısında barışın sağlanması yönünde adımlar atıldı. Bu adımlar arasında yeni bir anayasa hazırlanması ve sivil bir başkanın seçilmesi bulunmaktaydı. 1987 yılında hükûmet ve URNG arasındaki görüşmeler başlamış olmasına rağmen URNG gerilla mücadelesine devam etmekteydi. Taraflar Birleşmiş Milletler'in 1993'teki girişimleriyle barış görüşmeleri için tekrar bir araya geldi ve nihayet başarı sağlandı.
Toplumsal yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Nüfusun yarısından fazlası Ladinolar denen ve Avrupalı (İspanyol) karışımıdır. Geri kalan kesimi ise Guatemala Kızılderilileridir. Halkın çoğunluğu Hıristiyanlığın Katolik mezhebine bağlıdır ve İspanyolca konuşmaktadır.
Bölgeler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Guatemala 22 departmana (departamentos) ve 340 belediyeye (municipios) ayrılır. Bayrağın ortasında bulunan Qetzal kuşu ülkenin millî sembolüdür.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ilustraciones de Cada una de las 11 Denominaciones. Anverso y Reverso". Banguat.gob.gt. 29 Aralık 1996. 14 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2013.
- ^ Aguirre, Lily (1949). The land of eternal spring: Guatemala, my beautiful country. Patio Press. s. 253. 19 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2014.
- ^ a b c d e "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. International Monetary Fund. 8 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
- ^ "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. 8 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ "CIA World Fact Book Country Comparison Airports". 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2012.(İngilizce)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Guatemala Maya Culture (İngilizce)
- Cultura Maya (İspanyolca)
- Arte Guatemalteco
- Literatura Guatemalteca
- Popol Vuh
- Miguel Angel Asturias
- Guatemela Fahri Konsolosu Hayri Ülgen'in Web Sitesi
