Carpentarijski zaliv
Carpentarijski zaliv je veliko, plitko more na severu Australije. Na severu se graniči sa Arafurskim morem. Severna granica se generalno definiše kao linija Slade Point u Queenslandu, na severoistoku, do Cape Arnhema na zapadu.
Uz obalu, zaliv je širok 590 km, i dalje ka jugu, 675 km. Dužina sever-jug prelazi 700 km. Ukupna površina je 300.000 km². Prosečna dubina je između 55 i 66 metara i ne prelazi 82 metra[1]. Iznos amplitude morskih doba je u Carpentarijskom zalivu od dva do tri metra.
Tokom poslednjem ledenog doba, pre oko 18.000 godina, Carpentarijski zaliv bio je suv, jer je globalni nivo Svetskog mora bio za 120 metara niži od sadašnjeg. U to vreme veliko i plitko jezero okupiralo je središte basena.
Prvi poznati Evropljanjin koji je posetio ovaj region je bio holandski istraživač Willem Janszoon tokom 1605. godine[2]. Njegov zemljak Jan Carstenszoon, tokom obilaska zaliva 1623. godine , nazvao ga je u čast guvernara Nizozemske istočne Indije - Pietera de Carpentiera. Abel Tasman je takođe istraživao obalu 1644. godine.
Region je posle detaljnijih istraživanja mapiran zahvaljujući Matthewu Flindersu 1802. i 1803. godine. Prva velika ekspedicija do zaliva je bila Burkeova i Willsova ekspedicija koju je vodio Robert O’Hara Burke i William John Wills koji je napustio grad Melbourne u avgustu 1860. godine i stigao do reke Bynoe u Queenslandu, u februaru 1861. godine[3].
Zemlja oko zaliva je uglavnom ravna i niska. Na zapadu je Arnhemova zemlja, Top End (krajnji sever) i ostrvo Groote Eylandt, najveće ostrvo u zalivu. Na istoku je poluostrvo Cape York i Torresov prolaz koji se nastavlja na Koralno more. Područje na jugu poznato je pod imenom Zalivska regija.
Klima je topla i vlažna sa izražena dva godišnja doba. Sušna sezona traje od aprila do novembra i odlikuje se jugoistočnim do istočnim vetrovima što je uzrokovano premeštanjem polja visokog vazdušnog pritiska ka jugu. Vlažna sezona traje od decembra do marta. Većina godišnjih padavina je koncentrisana u ovom delu godine. Zaliv je sklon tropskim ciklonima između novembra i aprila[4].
Duž najvećeg dela istočne Australije pruđa se venac Velikih razvodnih planina koje doprinose da je priobalje pod uticajem velike količine padavina, pobrđe umereno vlažno, a unutrašnjost kontinenta najvećim delo semiaridna do aridna. U severozapadnom delu nema planina te je kolčičina padavina mnogo veća, a klimatske odlike zaliva su tropskog tipa. Karpentarijski zaliv poznat je po meteorološkom fenomenu „kotrljajućih oblaka“, koji se javljaju tokom jutra u septembru i oktobru mesecu.
Carpentarijski zaliv je poznat po tome što se na njegovom dnu nalaze potopljene kolonije nekadašnjih koralnih grebena. Istraživanja tokom 2003. i 2005. godine utvrdila su da je njihova površina bila oko 300 km2, a da su svoj vrhunac imali za vreme kasnog kvartara[5].
Na krajnjem severu reke Roper, Walker i Wilton ulivaju se u zaliv.Reke Cox, Calvert, Leichhardt, McArthur, zatim Flinders, Norman i Gilbert ulivaju se u severozapadnom delu. Kod poluostrva Cape York u zaliv se ulivaju reke Smithburne, Mitchell, Alice, Staaten, Mission, Wenlock i Archer.
- ↑ „NORTH COAST OF AUSTRALIA—GULF OF CARPENT ARIA”. Pristupljeno 13. 7. 2017.
- ↑ „Willem Janszoon”. Arhivirano iz originala na datum 2006-09-14. Pristupljeno 13. 7. 2017.
- ↑ „The Burke and Wills Expedition”. Pristupljeno 13. 7. 2017.
- ↑ Harris, P.T.; Heap, A.. „Cyclone-induced net sediment transport pathway on the continental shelf of tropical Australia inferred from reef talus deposits”. Continental Shelf Research 29: 2011-2019.
- ↑ Harris, P.T.; Heap, A.D.; Marshall, J.F.; McCulloch, M.T. (2008). A new coral reef province in the Gulf of Carpentaria, Australia: colonisation, growth and submergence during the early Holocene. 85-97: Marine Geology 251.
