Haubica
Haubica je artiljerijsko oruđe namijenjeno za gađanje ubacnom putanjom. Polazni uglovi projektila su obično između 20 i 45 stepeni. Ima dužu cijev od merzera, kraću od topa, a polazni uglovi cijevi i projektila su manji nego kod minobacača. Cijev je obično dužine od 12-30 kalibara.
Za razliku od minobacača, oruđe se puni straga, ima izolučenu cijev, i veći domet.
.jpg)
Naziv haubica najvjerovatnije dolazi od češke riječi houfnice. Prvi put su upotrijebljene u toku Husitskih ratova 1419.-1436, sa kratkom cijevi dužine manje od 1 metar. Iz njih se gađalo kamenim i gvozdenim đuladima, a po razvitku bombi i granata, i ovim vrstama zrna. Elevacija cijevi nije prelazila 30 stepeni.
Do godine 1700., većina zemalja ih ima u sastavu vojske, a uvode se i u naoružanje brodova. Krajem 18. vijeka, u pruskoj vojsci postojale su 4 vrste haubica: (7, 10, 25 i 30 funti), a u austrijskoj 3 i to od 7, 10 i 12 funti. Iz njih se obično gađa rasprskavajućim granatama ili kartečom pa imaju veliko dejstvo na neprijatelja. Dobra osobina visoke elevacije omogućava im djelovanje protiv djelomično zaklonjenog protivnika.
Pri kraju epohe sredinom 19. vijeka, nastojalo se objediniti dobre osobine haubice i topa u jedno oruđe. Francuska 1853. uvodi top-haubicu kalibra 120 mm iz koje se moglo gađati granatama, kartečom, šrapnelom ili đuletom.
Za vrijeme Prvog srpskog ustanka, u bici na Mišaru, Karađorđe ima jednu haubicu, pod nazivom kubuz. Pod ovim imenom haubice se pominju u srpskoj vojsci sve do 1870-ih godina. Kragujevačka topolivnica koja je osnovana 1853. izrađuje 8 kratkih i 6 dugih kubuza 130 mm. Kasnije izrađuje 6 dugih kubuza 160 mm, a godine 1860. 24 kubuza kalibra cijevi 120 mm.
Uvode se kasnije od olučnih topova, jer je bilo gledišta da će poboljšani topovi moći izvršavati i zadatke haubica. Rusko-turski rat 1877.-1878. potvrđuje veliku potrebu za oruđima sa ubacnom putanjom, pa se haubice razvijaju dalje. Tako njemački sistem Krup iz 1880. ima 3 haubice: kalibra 150, 170 i 210 mm. Oruđe 150 mm ima težinu od 2220 kg, a od 210 mm - 5030 kg.
Srbija 1897. godine naručuje kod francuske firme Šnajder 22 haubice kalibra 120 mm M97. Imale su brzinu gađanja 3-4 granate u minuti, i dvodjelni projektil sa 5 barutnih punjenja.
Pojavljuju se krajem 19. i početkom 20. vijeka. Imaju elastični lafet, punjenje straga, izolučenu čeličnu cijev, i opružne, hidrauličke ili vazdušne povratnike i kočnice (za amortizaciju prilikom opaljenja).
Francuzi pred rat imaju samo jednu vrstu moderne h., kalibra 155 mm M.1904. Njemačka pred Prvi svjetski rat uvodi u naoružanje tešku poljsku haubicu 150 mm s. F. H.13 (s.F.H.13) dometa oko 8500 m. Uz to imaju haubice 105 i 280 mm. Rusija pred rat uvodi brzometne haubice kalibra 122 i 152 mm, a počinje da nabavlja i teške h. Šnajder iz Francuske.
Srpska vojska 1913. godine uvodi brzometne h. kalibra 120 (32 komada, M.1910) i 150 mm (8 komada, M.1910) francuskog sistema Šnajder. Obje vrste imaju hidrauličnu kočnicu i vazdušni povratnik cijevi. Kao municiju mogle su koristiti granatu ili šrapnel, sa većim izborom barutnih punjenja (6 i 7, respektivno).
Na svim stranama poboljšavaju se postojeći modeli i uvode novi. Francuska, uviđajući nedostatke svoje artiljerije, uvodi nove h. kalibra 120 mm, 2 nova modela 155 mm, i željezničke h. kalibra 370, 400 i 520 mm. Njemačka zamjenjuje opružne povratnike vazdušnim na teškim haubicama. Velika Britanija već 1916. ima 4 nova modela: 203, 234, 305 i 381 mm.
Tipični modeli imaju duže cijevi od onih iz Prvog SR, 28-30 naspram 11-22. Domet se time povećava sa manje od 10 na 12–15 km. Uvodi se dvokraki lafet, pa polje dejstva u horizontali raste sa 6-8 na 50-60 stepeni. Uvode se metalni točkovi sa pumpanim gumama, radi vuče motornim vozilima. Haubica postaje glavno oruđe u divizijskoj artiljeriji zbog male težine (naspram topa) i velikog korisnog učinka projektila. Većina može da gađa sa elevacijom preko 45 stepeni.
Pred 2. SR nacije imaju nove modele haubica:
- Njemačka (105, 150, 240, 355 mm). 240 i 355 mm haubice imaju željezničku vuču.
- Francuska (105, 155 mm)
- Velika Britanija (94 mm)
- SSSR (122, 152, 203 mm)
- Jugoslavija (100 mm Škoda M.28, 150 mm Škoda M.36, domet 15 km)
Poboljšanja su centrirana na povećanu pokretljivost (montiranjem na zastarjele tenkovske šasije i motornom vučom) i poboljšanje protivtenkovskih osobina (uvođenjem PT granata sa kumulativnim dejstvom).
Njemačka vojska dva nova tipa 105 mm sa pumpanim gumama i gasnom kočnicom na ustima cijevi. Ove haubice su montirane na lafet PT topa 75 mm. Pri kraju rata uvode novi model 105 mm, težine 1400 kg, osposobljen za rasklapanje i dejstvo elevacijama preko 45 stepeni. Uveden je i nov tip h. 150 mm, dometa preko 15 km.
SSSR uvodi poboljšanu (upola lakšu) haubicu 152 mm M.1943, ali sa manjim dometom. SAD uvode niz novih h. oruđa: 105 mm (2 vrste), 155, 203 mm M.1, 240 mm M.1 koje se odlikuju vrlo dobrim osobinama.
Samohodne haubice proizvedene u 2. SR. uključuju njemačke Vespe, Hamel, britanske Sexton, američke M7 Prist (Priest), sovjetske SU-122, SU-152 i druge.
Dolazi do daljeg razvoja. Teži se povećanju pokretljivosti, dometa, mogućnošću gađanja ubacnim putanjama (elevacija preko 45 stepeni), većem horizontalnom polju dejstva, proširenju borbenog kompleta municije, PT sposobnosti i mogućnostima transporta avionima ili helikopterima. U nekim zemljama, h. većeg kalibra mogu da gađaju i nuklearnim projektilima.
Predstavnik novog pravca je američka samohodna haubica M108 kalibra 105 mm, na gusjeničnoj šasiji. Domet je 13 km, težina 20 tona, a sa zadnje strane ima podesive hidraulične podupirače za oslonac prilikom gađanja. Samohodna h. M109 kalibra 155 mm ima domet 18 km.
Francuska haubica M.50 kalibra 155 mm ima dvokraki lafet, domet 18 km, težinu 8 tona, elevaciju 0-67 stepeni, a horizontalno polje dejstva je 80 stepeni.
Sovjetska haubica M55 152 mm ima težinu od 5900 kg, domet 18 km, a pokretljivost je znatno bolja nego ranije M37 haubice. H. 203 mm M55 ima domet 27 km, težinu 20 tona a može da gađa i nuklearnom granatom. Obična granata 203 mm je teška 136 kg.
U SFR Jugoslaviji su uvedene dvije nove haubice u poslijeratnom periodu: 105 mm M56 i 155 mm M65.
- Vojna enciklopedija, Beograd, 1973., knjiga peta, strana 398 - 403.
