Fescenini
Fescenini ili fesceninski stihovi (lat. versus fescennini) predstavljaju jedan od najstarijih oblika rimske poezije. Prema podacima iz antike, to su bile improvizovane pesme vulgarne, nepristojne sadržine koje su se radi zabave pevale na različitim svečanostima, često i na svadbama (fescennini nuptiales = svadbeni fescenini), i koje su po prirodi nalikovale trijumfalnim pesmama koje su rimski vojnici pevali u trijumfalnoj povorci, pa su se fesceninima ponekada nazivali uvredljivi stihovi uopšte.
Tit Livije i Horacije smatrali su da su fescenini prvobitno predstavljali jedan vulgarni oblik dijaloške razmene grubih šala i pogrda kakvu su praktikovali italski seljaci i koja se stoga može smatrati nekom vrstom scenske igre, iz koje se razvila italska i rimska drama. Ta teorija, međutim, verovatno predstavlja antikvarsku invenciju koja je nastala po uzoru na Aristotelovu teoriju nastanka helenske drame.
Od originalnih fesceninskih stihova, koji su svi pripadali tzv. pretknjiževnom dobu rimske književnosti, nije nam sačuvano ništa. Ostao je tek jedan daleki i u helenističkom duhu stilizovani odjek fescenina u Katulovoj pesmi 61, koji ne može poslužiti za bilo kakvu pouzdanu rekonstrukciju nekih starijih uzora ili originala.
Mnogi antički filolozi smatrali su da termin "fescenini" potiče od imena fališćanskoga grada Fescenija (Fescennium), koji se nalazio na obali Tibra, severno od Rima, u Etruriji. Drugi filolozi su, pak, pomišljali na vezu s izrazom fascinum (= urok, čini), pa bi prema tom shvatanju fescenini prvobitno bile neke basme koje odvraćaju zle čini. Međutim, reč fascinum ima i opsceno značenje koje odgovara grčkome φαλλός (= falus). Stoga je ovo drugo tumačenje manje verovatno, jer ono je na tragu već spomenutih nastojanja da se u razvoju rimske književnosti pronađu pojave paralelne s onima koje su helenski filolozi nalazili u razvoju drame u grčkoj književnosti. Naime, tumačenje termina fescenini pomoću reči fascinum nastoji da poreklo ovih pesama nađe u faloforskim agrarnim kultovima, u kojima su helenski pisci nalazili početke grčke komedije.
Prema tome, na osnovu podataka kojima danas raspolažemo, najsigurnije je ustvrditi tek toliko da su fescenini – verovatno nazvani po gradu Fesceniju (premda se nikakva veza između toga grada i ovih stihova ne može utvrditi) – predstavljali svatovske pesme (carmina nuptialia) šaljivog, zajedljivog i opscenog karaktera. Dramski element u tim pesmama svakako je bio znatan, jer su bile improvizovane i jer su imale dijaloški oblik u kome su pevači stihove izgovarali naizmenično (versibus alternis), uzvraćajući jedni drugima pogrde. Ne može se pouzdano utvrditi da li je ovakva razmena stihova zaista dovela do razvoja neke šaljive scenske igre u strogom smislu toga izraza, ali nekakvu sliku o primitivnim scenskim šalama starih Italika nalazimo kod Horacija u njegovoj Satiri I, 5, u kojoj se opisuje kako pesnik zajedno sa svojim uglednim i otmenim prijateljima putuje iz Rima u Brundizij te kako putnici prolazeći kroz Kampaniju postaju slučajnim očevicima jednog verbalnog nadmetanja između dvojice lakrdijaša.