Arthur Evans
Artur Evans (engl. sir Arthur John Evans, 8. jul 1851 — 11. jul 1941.) bio je britanski arheolog, čije je najčuvenije otkriće lokaliteta minojske kulture u Knososu na Kritu.
Artur Evans je bio pristalica rada Hajnriha Šlimana, koji je otrkio Troju (na prostoru Male Azije) i Mikenu (na Peloponezu). Šliman je pretpostavio da Krit mora imati vezu sa Mikenskom civilizacijom, međutim do istraživanja nije došlo, jer se ostrvo nalazilo pod turskom vlašću.
Evans je proučavao Mikenu, posebno pravougaone kritske pečate. Na osnovu proučavanja pretpostavio je da mikenska kultura vodi poreklo sa Krita. Kada je ostrvo oslobođeno od turske vlasti, Evans je počeo sa otkopavanjima i 1900. godine otkrivena je palata u Knososu, kao i veliki broj glinenih pločica. Istraženi su lokaliteti i u Festosu i Agija Trijadi.
Utvrđen je i razvoj kritskog pisma. U početku je korišćeno piktografsko pismo (od oko 2000. do 1650. godine pne.). U narednom periodu (od oko 1650. do 1450. godine pne.) koristio se Linear A, slogovno pismo, koje nema veze sa grčkim pismom i koje je nastalo od trećine pitkografskih znakova, dok su ostatak činili potpuno novi, nepoznati znaci. Linear A nije dešifrovan.
U periodu od 1450. do 1200. godine pne. koristio se Linear B, koje je dešifrovao Majkl Ventris uz pomoć DŽona Čedvika. 1952. godine izneto je mišljenje da je Linear B zapravo grčko pismo i uz pomoć kiparskog slogovnog pisma dešifrovano je deset grčkih reči (poput gradova Knosos, Pilos i sl). Do danas je veći deo pisma dešifrovan. Otrkiveni su znakovi za slogove, odvajanje, brojeve i ideogrami. Međutim još uvek nije utvrđeno da li je Linear B varijanta Lineara A.
Disk iz Festosa otrkiven je 1908. godine, u udubljenju u podu. Tekst na disku je spiralno uvijen na centru. Pretpostavlja se da je u pitanju slogovno pismo sa prostora Male Azije.
-
Palata u Knososu -
Disk iz Festosa -
Lokalitet u Knososu
Artur Evans je dao periodizaciju Minojske civilizacije, koja je nazvana po mitskom kralju Minoju. Ranu istoriju je podelio na:
- Rano minojski period (2600 — 2200. godine pne.)
- Srednje minojski period (2200 — 1600. godine pne.)
- Kasno minojski period (1600 — 1200. godine pne.)
Kao mlad novinar boravio je u Hercegovini prilikom Ustanka 1885. godine. Tu se upoznao sa stećcima i prvi iznio tezu o njihovoj pripadnosti bogumilstvu. Tezu su prihvatile i proširile austro-ugarske vlasti a razradili arheolozi sa Zemaljskog muzeja u Sarajevu.
- Petar Ilievski, Mikenski svet, Beograd, 1980.
