1803

**1803. po kalendarima**
Gregorijanski	1803. (MDCCCIII)
Ab urbe condita	2556.
Islamski	1217–1218.
Iranski	1181–1182.
Hebrejski	5563–5564.
Bizantski	7311–7312.
Koptski	1519–1520.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1858–1859.
• Shaka Samvat	1725–1726.
• Kali Yuga	4904–4905.
	Kineski
• Kontinualno	4439–4440.
• 60 godina	Yin Voda Svinja; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11803.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1770-e 1780-e 1790-e – 1800-e – 1810-e 1820-e 1830-e
Godine:	1800 1801 1802 – 1803 – 1804 1805 1806

Godina 1803 (MDCCCIII) bila je redovna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u četvrtak po julijanskom kalendaru, koji kasni 12 dana.

1803:
1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12
Rođenja • Smrti

Događaji

Januar/Siječanj

1. 1. - Stupio na snagu danski zakon iz 1792. kojim je zabranjena trgovina robovima - ropstvo u Danskim Zapadnim Indijama traje do 1848.
početkom godine - Sastanak knezova u valjevskom kraju, verovatno u manastiru Bogovađi: odlučeno da se ustanak digne posle osam meseci, upućena tužba sultanu protiv dahija, koju su dopunile i spahije^[1].
23. 1. (3 pluviôse de l'an XI po f. r. k.) - Bonaparta obnavlja stare akademije u vidu divizija Instituta Francuske.
januar, krajem - Aga Konjalija, raniji protivnik dahija, sada im otkrio da se sprema pobuna i spisak narodnih prvaka - ovi još ništa ne preduzimaju^[2].
30. 1. (10 Pluviôse) - Le Moniteur Universel objavljuje članak Horaca Sébastianija o tome kako bi Francuska mogla lako ponovo osvojiti Egipat - Britanci i Rusi alarmirani.

Februar/Veljača

19. 2. - Akt Medijacije: Bonaparta obnavlja Švajcarsku Konfederaciju umesto Helvetske Republike. Pored 13 starih kantona, tu je i šest novih: ranije pridruženi Graubünden i St. Gallen i bivši delovi drugih kantona, Aargau, Thurgau, Ticino i Vaud.
20. 2. - Cape kolonija je ponovo pod vlašću Holanđana, tj. Batavijske Republike (do 1806).
21. 2. - U Londonu pogubljen Edward Despard sa saradnicima, koji je jesenas planirao ubiti kralja i osvojiti ključne tačke u gradu, kao početak narodne pobune.
20. 2. - Britanci ulaze u glavni grad Kraljevine Kandy na Cejlonu ali su zbrisani u kontranapadu sledećeg meseca.
24. 2. - Marbury v. Madison: odluka Vrhovnog suda SAD uspostavlja praksu sudske revizije - sudovi imaju mogućnost oboriti neustavne zakone i propise.

Mart/Ožujak

1. 3. - Ohio postaje 17. država SAD - prestaje postojati Sjeverozapadni teritorij, čiji je preostali dio pripao Teritoriju Indiana.
4. 3. (20. 2. po j.k.) - Tzv. Dekret o slobodnim oračima omogućuje oslobađanje kmetova u Rusiji pod nekim uslovima - u vreme Aleksandra I oslobođeno ih je oko 0,5%.
11. 3. - Britanske trupe napustile Egipat.
13. 3. (22 Ventôse) - Napoleon se izvikao pred celim dvorom i diplomatskim korom na britanskog poslanika Whitwortha jer Britanija nikako da napusti Maltu.
24. 3. - Reichsdeputationshauptschluss ("Glavni zaključak deputacije Rajha"), poslednji je značajan zakon donesen u Svetom Rimskom Carstvu (potpisan 27. aprila). Sekularizacija skoro 70 crkvenih država, ukidanje 45 carskih gradova radi nadoknade nemačkim knezovima za zemlju zapadno od Rajne (→ Nemačka medijatizacija).
28. 3. (7 Germinal) - Ovlašćeno izdanje zlatne kovanice Napoléon, tj. napoleondor, od 20 franaka. Uveden je bimetalno definisan Franc germinal.
28. 3. - Parobrod Charlotte Dundas Williama Symingtona, koji je prvi put zaplovio prošlog januara, vuče dve barže na kanalu u Škotskoj, što ga čini prvim korisnim parobrodom.
mart, druga polovina - Hasan-aga, novi vezir, konačno stigao u Beograd, ali služi samo kao figura, dahije imaju svu vlast^[3].

April/Travanj

april - Vahabitska vojska dirijskog emira Sauda ušla u Meku - uništavaju mauzoleje i džamije sa kupolama u ovom gradu opuštenog morala^[4].
18. 4. (28 Germinal) - U Francuskoj donesen zakon kojim je deci dozvoljeno davanje imena samo svetaca i likova iz drevne istorije (na snazi do 1993, uz izmene 1966. i 1981)^[5].
26. 4. (6 Floréal) - Pljusak od 3.000 meteorskih fragmenata pada na normandijsko selo L'Aigle - Jean-Baptiste Biot piše izveštaj za akademiju nauka i ističe nebesko poreklo meteorita.
30. 4. - Kupovina Louisiane: potpisan ugovor po kojem SAD kupuju od Francuske 2,1 milion kv. km. zemlje u srcu kontinenta - "SAD je udvostručio teritorij ". Napoleon Bonaparte prodao je za 60 miliona franaka SAD-u teritorij Louisiane jer mu je trebao novac kako bi mogao financirati osvajačke pohode u Europi. SAD su Louisianu proglasile svojim teritorijem te na svu koloniziranu zemlju zapadno od Mississippija do Rocky Mountainsa (Stjenjaka) dopustili naseljavanje.

proleće - Hadži Ruvim je morao bežati u Studenicu pa Svetu goru, nakon jednog dogovora o ustanku na Turke^[6].

Maj/Svibanj

6. 5. - Tahir-paša, komandant albanskih bašibozuka, postaje v.d. guverner Egipta, nakon što je porazio osmanskog guvernera Kodža Husref Mehmed-pašu, ali ubrzo je ubijen od janičara koji su tražili platu - njegovo mesto zauzima Muhamed Ali.
13. 5. - Arthur Wellesley je vratio Baji Raoa na položaj u Puni - doći će do Drugog anglo-maratskog rata.
13. 5. - Britanci zahtevaju da zadrže Maltu na deset godina, zahtevaju da Francuzi napuste Nizozemsku.
18. 5. (28 Floréal) - Ujedinjeno Kraljevstvo, koristeći kao povod odbijanje ultimatuma kojim se tražilo da Britanija dobije desetogodišnji najam nad Maltom, objavljuje rat Francuskoj, čime počinje Rat Treće koalicije, odnosno period Napoleonskih ratova.
22. 5. - Hapšenje nekoliko stotina britanskih državljana koji su se našli u Francuskoj, koristeći odredbe prethodne godine sklopljenog Amienskog mira - odgovor na sličnu britansku akciju od 17. 5..
26. 5. (6 Prairial) - Francuzi ulaze u Elektorat Hanover, nemačku kneževinu u personalnoj uniji sa Britanijom.

Jun/Juni/Lipanj

4. 6. (15 Prairial) - Francuzi zauzeli grad Hanover.
9. 6. - Vrativši se u Sidnej, Matthew Flinders je dovršio prvu cirkumnavigaciju Australije.
13. 6. (24 Prairial) - Propisano da se u anektiranim područjima Francuske (Rajnska oblast, Belgija, Pijemont) od juna 1804. koristi francuski jezik u zvaničnim dokumentima^[7].
jun - Planirana invazija Ujedinjenog Kraljevstva: u Boulognu se okuplja Armée des côtes de l'Océan ("Armija okeanskih obala") ili Armée d'Angleterre ("Engleska armija"), osnova buduće Grande Armée.
17. 6. - Richard Trevithick predstavlja Londonsku parnu kočiju, koja može prevesti osam putnika.
21. 6. i 1. 7. - Britanci zauzimaju Svetu Luciju i Tobago^[8].
22. 6. - Prvi berberski rat, Akcija od 22. juna 1803: američka pomorska pobeda nad Tripolitancima.
26. 6. - Švedska vraća grad Wismar Vojvodstvu Mecklenburg-Schwerin na 99 godina (od 1903. i formalno deo Nemačke).

jun - avgust - Karađorđe kontaktira sa zemunskim trgovcima radi nabavke ratnog materijala, takođe i sa knezovima u Šumadiji radi priprema ustanka i okupljanja ljudi^[9].

Jul/Juli/Srpanj

5. 7. (16 Messidor) - Artlenburška konvencija: Elektorat Hanover se predaje francuskim snagama na čelu s Mortierom - predaja bez ispaljenog metka. Francuzi zauzimaju i Saxe-Lauenburg, vojvodstvo u personalnoj uniji sa Hanoverom i Britanijom.
23. 7. - Robert Emmet pokreće pobunu u Dublinu, koja je odmah ugušena (pogubljen je u septembru).

leto - Prota Matija Nenadović pregovara u Sarajevu o ustanku protiv dahija. Priča se da Karađorđe u ovo vreme pregovara sa zemunskim trgovcima radi nabavke praha i olova^[6].

Avgust/August/Kolovoz

7. 8. - Ivan Kruzenštern krenuo na prvu rusku cirkumnavigaciju (do 1806).
9. 8. (21 Thermidor) - Robert Fulton isprobava parobrod na Seni u Parizu - potonuo je.
19. 8. - Engleska odbija ruski predlog posredovanja u ratu sa Francuskom.
23. 8. (5 Fructidor) - Lider šuana Georges Cadoudal prevezen engleskim brodom u Francusku - trebalo bi da organizuje zaveru sa bivšim generalom Pichegrujem, uhapšeni su sledećeg februara.
29. 8. (17. 8. po j.k.) - U Crnoj Gori dovršen Zakonik sa Stegom (Zakonik Petra Cetinjskog)^[10].

Septembar/Rujan

14. 9. - Britanske trupe ušle u Delhi nakon bitke.
23. 9. - Bitka kod Assayea: prvi vojni uspeh generala Wellesleya, porazio je mnogobrojnije maratske snage na zapadu Indije.

Oktobar/Listopad

9. 10. - Velika poplava na Madeiri, najmanje 600 mrtvih.
14. 10. - Saudijski vladar Abdul-Aziz bin Muhammad ubijen od strane jednog šiita, iz osvete za masakr u Karbali, nasleđuje ga sin Saud.
oktobar - Haićani opseli Port-au-Prince, Francuzi će ga napustiti.
18. 10. - Britanci zauzeli Agru.
23. 10. (30 Vendémiaire An XII) - Gospođa de Stal odlazi u Nemačku, pošto ju je Napoleon proterao - bio je nezadovoljan njenim romanom Delphine, podozrevao je da bi se oko nje mogla formirati zavera.

jesen - Dositej Obradović boravi u Veneciji do aprila, gde objavljuje "Etiku".^[11]

Novembar/Studeni

novembar (Aranđelovdan?) - Sastanak Karađorđa i uglednijih ljudi Šumadije u Orašcu, dogovoreno da se sledećeg proleća digne ustanak protiv dahija^[12]. Među dahijama je došlo do ozbiljnog sukoba, između Aganlije i Kučuk Alije ima i mrtvih glava^[6].
18. 11. (26 Brumaire) - Bitka kod Vertièresa: odlučujuća haićanska pobeda nad Francuzima, koji do 4. decembra odlaze iz zemlje. Jean-Jacques Dessalines proglašava nezavisnost početkom sledeće godine.
21. 11. - Vođa razbojnika Johann Bückler i njegovih 19 pratilaca giljotinirani su u Mainzu: Bückler je uživao veliku popularnost kod siromašnih seljaka jer je njegova banda pljačkala bogate trgovce i priređivala veselice za obični puk.
30. 11. - Iz Španije kreće Balmisova ekspedicija, tj. Kraljevska filantropska ekspedicija vakcinacije s ciljem zaštite od boginja u današnjoj Latinskoj Americi i Filipinima.
30. 11. (8 Frimaire) - Formalna predaja vlasti u Lujzijani: iz španskog u francuski posed, prema ugovorima iz 1800. i 1801.
novembar/decembar - Pivski arhimandrit Arsenije Gagović stigao do ruske carske kancelarija, ima plan o stvaranju "Slaveno-serbskog carstva" uz pomoć Rusije^[13], na čelu sa ruskim princem^[6].

Decembar/Prosinac

krajem godine?^[6] - Knez Aleksa Nenadović uputio pismo kapetanu Miteseru u Zemun u kome se govori o planovima protiv dahija - presretnuto u Ostružnici i dostavljeno Mehmed-agi Fočiću kasnije tokom godine^[2] - pismo koje "seče glavu knezu Aleksi" u Seči knezova u januaru.
1. 12. (9 Frimaire) - Stupile su u Francuskoj na snagu nove odredba o pravu na rad po kojima su radnici morali imati radnu knjižicu potvrđenu od policije ili gradskih činovnika. S takvim dokumentom, bez koje više nitko nije mogao dobiti posao, omogućena je državna kontrola radništva. Radnik bez knjižice se smatra skitnicom i tako se postupa prema njemu.
10. 12. (kalendar?) - Sastanak trojice srpskih prosvetitelja u Padovi: Pavle Solarić, Dositej Obradović, Atanasije Stojković.
12. 12. - Sulioti priznaju poraz u borbi sa Ali-pašom Janjinskim - napuštaju Epir pod oružjem.
decembar - Gruzijska zemlja Megrelija dolazi pod protektorat Rusije.
16. 12. - Ples iz Zalonga: grupa suliotskih žena sa decom izvršila samoubistvo da ne bi pale u ruke Albancima.
17. 12. - Ugovor iz Deogaona: Britanci uzimaju deo Orisse.
20. 12. (28 Frimaire) - Predaja Lujzijane u iz francuskog u posed SAD.
23. 12. - Republika Sedam Ostrva u Joniji dobija novi ustav: grčki jezik postaje zvaničan, uz italijanski.
25. 12. - Prema jednom poverljivom izveštaju, cetinjski vladika Petar I "od nekoga vremena [se stara] da uznemiri i pobuni svoje susede" - ovo je, sa Gagovićevim predlogom, nagoveštaj planova za stvaranje srpske države^[6].

Kroz godinu

Gladna godina u Srbiji, hajduci napadaju i lađe natovarene hranom. Najopasnija je družina harambaša Laze, strah i trepet na austrijskoj strani^[14].
Čitlučenje: zvornički paša Vidaić zlostavlja stanovnike sela Klupci i ostalih sela u svom pašaluku sve dok mu se ne prodaju^[15].
Početak gradnje ceste između Rijeke i Karlovca, kasnije nazvane Lujzijana.
Nadbiskup i vladar Regensburga Karl Theodor Anton Maria von Dalberg jedini je crkveni vladar koji je sačuvao i svetovnu vlast nakon reorganizacije Nemačke.
Područje današnje Haryane i Delhija u Indiji došlo pod vlast Britanske istočnoindijske kompanije.
U Bavarskoj pronađena zbirka Carmina Burana, uglazbljena 1936.
Podignuta američka utvrda Dearborn na mjestu današnjeg Chicaga.
Počinje britanska kolonizacija Tasmanije. Tasmanci nestaju u narednim decenijama.
Kneževska Biskupija Trento sekularizovana i priključena habsburškoj grofoviji Tirol.
Nauka i tehnika:
- John Dalton predložio uporabu atoma vodika kao osnovne atomske mase.
- Otkriven cerijum, prvi lantanoid. Otkriveni su i iridijum i osmijum (Smithson Tennant) te rodijum i paladijum (William Hyde Wollaston).

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1803.

18. 1. - Atanasije Nikolić, prvi rektor kragujevačkog Liceja († 1882)
23. 2. - John Sutter, pionir u Kaliforniji († 1880)
24. 2. - Miša Anastasijević, srpski trgovac, brodovlasnik, dobrotvor († 1885)
7. 4. - Flora Tristan, feministkinja († 1844)
29. 4. - James Brooke, prvi Bijeli radža Sarawaka († 1868)
12. 5. - Justus von Liebig, kemičar († 1873)
24. 5. - Charles Lucien Bonaparte, carev nećak, ornitolog († 1857)
25. 5. - Ralph Waldo Emerson, američki filozof, esejist i pjesnik († 1882.)
24. 7. - Adolphe Adam, francuski skladatelj († 1856.)
28. 9. - Prosper Mérimée, književnik († 1870)
16. 10. - Robert Stephenson, "otac železnice" († 1859)
17. 10. - Ferenc Deák, mađarski političar († 1876)
29. 11. - Christian Doppler, austrijski fizičar († 1853.)
11. 12. - Hector Berlioz, francuski skladatelj († 1869.)
6. 12. - Jovan Stejić, srpski lekar i književnik († 1853)
28. 12. - Stefan Kragujević, episkop pakrački († 1864)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1803.

18. 1. - Sylvain Maréchal, utopijski socijalist (* 1750)
23. 1. - Arthur Guinness, osnivač pivarske firme (* 1725)
23. 2. - Praskovija Ivanovna Žemčugova, sopranistica kmetskog podrijetla (* 1768)
27. 2. - Adam Franjo Burić, hrvatski barun, habsburški potpukovnik (* 1732)
14. 3. - Friedrich Gottlieb Klopstock, njemački književnik (* 1724.)
7. 4. - Toussaint Louverture, haićanski revolucionar (* 1743.)
14. 4. - Christoph Anton von Migazzi, nadbiskup bečki (* 1714)
8. 7. - Jovan Radonjić, crnogorski gubernadur (* 1748)
5. 9. - Pierre Choderlos de Laclos, francuski general i književnik (* 1741)
16. 9. - Nicolas Baudin, francuski istraživač (* 1754)
17. 9. - Franz Xaver Süssmayr, kompozitor (* 1766)
20. 9. - Robert Emmet, irski pobunjenik (* 1778)
2. 10. - Samuel Adams, jedan od Osnivačkih otaca SAD (* 1722)
14. 10. - Ercole III d'Este, bivši vojvoda Modene (* 1727)
20. 10. - Jakov Orfelin, ikonopisac
21. 10. - Alberto Fortis, redovnik, putopisac (* 1741)
24. 10. - Aimé Argand, pronalazač vrst lampe (* 1750)
12. 11. - Abdul-Aziz bin Muhammad, vladar prve Saudijske države
18. 12. - Johann Gottfried Herder, filozof, pesnik (* 1744)
Dimitrije Sabov, osnivač Karlovačke gimnazije
Mosho Cavela, grčka heroina (* 1760)
James Christie, osnivač aukcijske kuće (* 1730)

Reference

↑ Istorija s. n. IV-1, 426
↑ ^2,0 ^2,1 Istorija s. n. IV-1, 428
↑ Istorija s. n. IV-1, 422-3
↑ James Wynbrandt (2010). A Brief History of Saudi Arabia. Infobase Publishing. str. 135–. ISBN 978-0-8160-7876-9.
↑ 25 Years Ago, France Legalized (Nearly) All Baby Names. frenchly.us
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 <Ćorović. Istorija srpskog naroda - Početak ustanka u Srbiji. rastko.rs
↑ The Language Question under Napoleon - Oxford University
↑ Capture of St. Lucia and Tobago, 21st June 1803 - 1st July 1803. threedecks.org
↑ Istorija s. n. IV-1, 426-7
↑ ZAKONIK SVETOG PETRA CETINjSKOG. rastko.rs
↑ Pavić. Био-библиографски прилози о важнијим писцима. rastko.rs
↑ Istorija s. n. IV-1, 427
↑ Istorija s. n. IV-1, 425
↑ Istorija s. n. IV-1, 424
↑ Istorija s. n. IV-1, 324

Literatura

Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-I)

[1] Istorija s. n. IV-1, 426

[isniv1428-2] 2,0 ^2,1 Istorija s. n. IV-1, 428

[3] Istorija s. n. IV-1, 422-3

[Wynbrandt2010-4] James Wynbrandt (2010). A Brief History of Saudi Arabia. Infobase Publishing. str. 135–. ISBN 978-0-8160-7876-9.

[5] 25 Years Ago, France Legalized (Nearly) All Baby Names. frenchly.us

[CorISN-PuuS-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 <Ćorović. Istorija srpskog naroda - Početak ustanka u Srbiji. rastko.rs

[7] The Language Question under Napoleon - Oxford University

[8] Capture of St. Lucia and Tobago, 21st June 1803 - 1st July 1803. threedecks.org

[9] Istorija s. n. IV-1, 426-7

[10] ZAKONIK SVETOG PETRA CETINjSKOG. rastko.rs

[11] Pavić. Био-библиографски прилози о важнијим писцима. rastko.rs

[12] Istorija s. n. IV-1, 427

[13] Istorija s. n. IV-1, 425

[14] Istorija s. n. IV-1, 424

[15] Istorija s. n. IV-1, 324

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]