1782

**1782. po kalendarima**
Gregorijanski	1782. (MDCCLXXXII)
Ab urbe condita	2535.
Islamski	1196–1197.
Iranski	1160–1161.
Hebrejski	5542–5543.
Bizantski	7290–7291.
Koptski	1498–1499.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1837–1838.
• Shaka Samvat	1704–1705.
• Kali Yuga	4883–4884.
	Kineski
• Kontinualno	4418–4419.
• 60 godina	Yang Voda Tigar; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11782.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija:	1750-e 1760-e 1770-e – 1780-e – 1790-e 1800-e 1810-e
Godine:	1779 1780 1781 – 1782 – 1783 1784 1785

Ovo je članak o godini 1782.

Godina 1782 (MDCCLXXXII) bila je redovna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u subotu po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj

2. 1. - Jozefinizam: Edikt o toleranciji daje versku slobodu Jevrejima, ali im uvodi i neke obaveze i ograničenja. U Ugarskoj uveden iduće godine, u Galiciji, gde ih ima najviše tek 1789.
7. 1. - U Filadelfiji je otvorena Banka Severne Amerike (Bank of North America), de fakto centralna banka SAD do 1791.
11. 1. - Četvrti anglo-holandski rat, Zauzeće Trincomaleeja: Britanci zauzimaju holandsku luku na istoku Cejlona.
13. 1. - Sturm und Drang: u Mannheimu izvedena Schillerova drama "Razbojnici".
19. 1. - Anglo-francuski rat: Francuzi su se iskrcali na Saint Kitts, opsedaju tvrđavu na Brimstone Hillu do februara.
22. 1. - Zauzeće Demerare and Essequiba: Francuzi zauzimaju holandske kolonije u današnjoj Gvajani, nakon što su ih Englezi držali manje od godinu dana.

Februar/Veljača

5. 2. - Nakon polugodišnje opsade utvrde sv. Filipa, franko-španske snage zauzimaju Menorcu.
12. 2. - Britanci su se predali na St. Kittsu, Francuzi ga drže samo do ugovora 1783.
15. 2. - Dungannonska konvencija Irskih dobrovoljaca iz Ulstera: traže zakonodavnu nezavisnost Irske, uz lojalnost britanskoj kruni.
17. 2. - Bitka kod Sadrasa je prva od anglo-francuskih pomorskih bitaka pored istočne obale Indije ove i sledeće godine. Francuzi podržavaju mizorskog vladara Hajdara Alija.
22. 2. - Francuzi zauzimaju Montserrat (vraćaju ga prema ugovoru iz 1783).
27. 2. - Britanski parlament glasa protiv nastavka rata u Americi, što je i praktični glas nepoverenja vladi.
28. 2. - Ediktom se ukida niz katoličkih kontemplativnih redova i samostana, za koje se smatra da ne služe nekoj društveno korisnoj svrsi.^[1] Od 915 samostana u austrijskom dijelu ostati će ih 388. Ukinut je i pavlinski red koji je imao samostane u Lepoglavi i Sv. Petru u šumi - imutak je pretvoren u zaklade za pomoć siromašnim župama i dalju izgradnju školstva.

Mart/Ožujak

8. 3. - Gnadenhuttenski masakr: pensilvanijska milicija ubila 96 pacifističkih moravijskih Indijanaca u Ohaju.
20. 3. - Nakon što mu je zbog poraza u Američkom ratu za nezavisnost u Parlamentu izglasano nepovjerenje, britanski torijevski političar Lord North podnosi ostavku na mjesto premijera, a što je jedini takav slučaj u britanskoj historiji.
23. 3. - Objavljen je Choderlos de Laclosov epistolarni roman Les Liaisons dangereuses.
27. 3. - Charles Watson-Wentworth, 2. markiz od Rockinghama po drugi je put britanski premijer. Traži priznanje SAD.
31. 3. - Papa Pio VI je za Uskrs u posjeti Beču, gdje daje poslanicu Urbi et Orbi. Toplo je primljen, ali ne uspjeva izmijeniti carevu politiku prema Crkvi.
31. 3. - Franjevci Junípera Serre su osnovali misiju San Buenaventura, devetu u Gornjoj Kaliforniji (→ Ventura, California).

April/Travanj

april - Austrijska misija pukovnika Paulića je završila misiju u Crnoj Gori - u avgustu su podneseni izveštaji, car misli da stvar nije vredna daljeg truda.^[2]
5. 4. - Objavljena Konzistorijalna sistema (Systema consistoriale) kojom se reguliše materija iz oblasti crkvenog prava^[3] - ovaj sistem sužava vlast visokog klera u srpskoj crkvi.^[4]
7. 4. - Zbačeni tajski vladar Taksin je pogubljen, vlast preuzima general Chao Phraya Chakri kao Rama I, što je početak dinastije Čakri, koja je i danas na vlasti. Prestonicu premešta na mesto današnjeg Bangkoka.
12. 4. - Američki rat za nezavisnost: Bitka kod Saintesa u kojoj britanska mornarica pod admiralom Rodneyem nanosi težak poraz francusko-španskoj floti i spriječava planiranu invaziju Jamajke, a pri čemu je zarobljen proslavljeni francuski admiral grof de Grasse.
april - Nizozemska Republika priznaje SAD, u oktobru će zaključiti ugovor o prijateljstvu i trgovini.
april - Ženevska revolucija: pokušaj proširenja prava glasa - ugušena je u julu stranom intervencijom (Francuska, Bern i Sardinija).
april - Umro je Kalaniʻōpuʻu-a-Kaiamamao, kralj glavnog Hawajskog otoka. Nasleđuje ga sin Kīwalaʻō, a nećak Kamehameha je dobio versku funkciju čuvara boga rata Kū-kaʻili-mokua ("Kū otimač zemlje") i dolinu Waipio.
21. 4. - Španjolci grade presidio Santa Barbara u Kaliforniji, misija osnovana 1786, grad 1850.
21. 4. - Osnutak Bangkoka: Rama I je podigao "gradski stub" Lak Mueang.

Maj/Svibanj

maj - Britanci na Bahamima se predali Špancima (do 1783).

15 - 18. 5. - Papa Pio VI je u poseti Veneciji.^[5]
17. 5. - Prvi anglo-maratski rat je završen Salbajskim mirom - sledeći rat dolazi 1803.
26. 5. - Umro je vladar Tunisa Ali II ibn Hussein, nasleđuje ga sin Hammuda ibn Ali (do 1814).

Jun/Juni/Lipanj

4, 6. 6. - Američka Crawfordova ekspedicija protiv Indijanaca na reci Sandusky u Ohaju: poraženi su i naterani u beg, Crawford je zarobljen i brutalno pogubljen.
13. 6. - U švicarskom gradu Glarus sluškinja Anna Göldi pogubljena odrubljivanjem glave zbog ubistva; s obzirom da se presuda temeljila na torturom iznuđenom priznanju o tome da je "općila s Vragom", smatra se posljednjom osobom u Evropi pogubljenom kao vještica.

20. 6. - Usvojen grb, tj. Veliki pečat SAD.
21. 6. - Konstitucija iz 1782: opozvan je zakon iz 1719. kojim je irski parlament učinjen zavisnim od britanskog, tako da ima zakonodavnu nezavisnost (ali irski parlament je ukinut 1800, pred osnivanje Ujedinjenog Kraljevstva V. Britanije i Irske).

Jul/Juli/Srpanj

1. 7. - Britanski premijer Rockingham je umro u epidemiji gripa, naslediće ga William Petty, 2. earl od Shelburnea (do marta 1783). Kancelar eksčekera u Shelburneovoj vladi je William Pitt Mlađi (23, prošle godine je ušao u parlament).
1. 7. - Povučena je zabrana gorštačke odeće u Škotskoj iz 1746 (tartanski kilt postaje škotski simbol nakon posete kralja Georga IV 1822).
jul - Bitka kod Mokuohai: Kamehameha I Veliki je pobedio svog brata od strica Kīwalaʻōa, postaje kralj većeg dijela Havajskog otoka. Cijelim otokom je zavladao 1791, otočjem do 1810.
16. 7. - U Beču premijerno izvedena Mozartova opera Otmica iz seraja - veliki uspeh.
16. 7. - 29. 8. - U Wilhelmsbadu održan masonski kongres.

Avgust/August/Kolovoz

7. 8. - Znak vojničke zasluge je prvo odlikovanje SAD (1782-83, obnovljeno 1932. kao Purpurno srce).
avgust - Austrijski pukovnik Paulić podnosi izveštaj o Crnoj Gori: 4.884 kuće, procenjeno 8.000 ratnika; nema pravog autoriteta, krvna osveta je problem.^[6]
avgust - Francuski de Lapérouseov pohod na Prince of Wales Fort i York Factory, položaje Kompanije Hudsonovog zaljeva.

18. 8. (7. 8. po j.k.) - U Sankt Peterburgu je otkriven Bronzani/bakarni konjanik, spomenik Petru Velikom, na steni od 1250 tona.
21 - 24. 8. - Veliki požar u Carigradu, najveći ove godine (prethodni u februaru i julu).^[7]
29. 8. - HMS Royal George je potonuo kod Portsmoutha sa oko 900 osoba, mornara i žena i dece u poseti.

Septembar/Rujan

13. 9. - Velika opsada Gibraltara: opšti franko-španski napad je završen porazom.
17. 9. - Engleska flota izgubila nekoliko brodova u uraganu pored Njufaundlenda.

Oktobar/Listopad

3. 10. - U Rusiji je osnovan Orden Svetog Vladimira.
11. 10.] - Britanski konvoj je po treći put stigao u Gibraltar - opsada još traje do februara, ali jasno je da franko-španske snage nemaju izgleda.

Novembar/Studeni

25. 11. - Carlo Antonio Occhi otvorio prvu tiskaru u Dubrovniku.
30. 11. - U Parizu predstavnici Velike Britanije i SAD potpisale primirje čime je prelimarno završen Američki rat za nezavisnost.

Decembar/Prosinac

12. 12. - Akcija od 12. decembra 1782: HMS Mediator je pored Španije zarobio po jedan američki i francuski brod iz konvoja.
14. 12. - Braća Montgolfier izvela prvi probni let balona (javni letovi slede dogodine).
decembar - Oficiri iz Hrvatske granice idu u prvo uhođenje Bosne, u Bihać i Travnik - izviđaju puteve i prikupljaju podatke za mapu.^[8]

Kroz godinu

Veliku sušu u Bosni prati glad i kuga, u nekim mjestima prepolovljen broj stanovnika^[9].
1781-82 - Prodate su pustare u Banatu, osnovano je nekoliko vlastelinstava.^[10]
Na osnovu predloga vladine školske komisije u Požunu, car Josif II naređuje da Srbi upotrebljavaju "građanski dijalekt", tj. slavenosrpski jezik i latinicu - ali nastavlja se otpor prema latinici, tako da car odustaje 1785.^[11]
U Rijeci ima šest stranih konzula, osim konzula dubrovačkog (koji ima poseban položaj u dubrovačkoj službi).^[12]
Pominje se prvi poznati fočanski muselim, Hadži Mehmed-aga Šuvalija, lokalni ajan (ući će u sukob sa jednim od begova Čengića, zbog čega je stradao "siromašni svijet", kasnije su ga ubile pašine delije).^[13]
Sarajlija Jovan Miletić je podigao srpsku školu u Trstu.
Posthumno su objavljena Rousseauova dela "Ispovesti" (1769), "Rousseau, sudac Jean-Jacquesa" (1776), "Sanjarije usamljenog šetača" (1778).
Franz-Joseph Müller von Reichenstein otkrio telur.
Car Josif osniva Geometrijsko-hidrotehnički institut na Budimskom univerzitetu, današnji Budimpeštanski univerzitet tehnologije i ekonomike.
Charles-Joseph Panckoucke počinje izdavanje Encyclopédie Méthodique, revidirana i proširena verzija poznatije Encyclopédie - najmanje 210 tomova do 1832.
Crkve: župna crkva Uznesenja Blažene Djevice Marije u Svetoj Mariji, župna crkva Sedam žalosti Blažene Djevice Marije u Kotoribi, Našašća sv. Križa u Bogdanovcima (srušena 1990-tih), sv. Josipa u Grubišnom Polju.
U Kini je nakon deset godina završena Siku Quanshu, "Kompletna biblioteka četiri riznice", enciklopedija/kompilacija knjiga na oko 2,3 miliona stranica sa 800 miliona znakova.
Umetnik Louis-François Cassas putuje Istrom i Dalmacijom (knjiga Voyage pittoresque et historique de l’Istrie et Dalmatie objavljena 1802).

Pula
"Pogled na Split"
"Salonski akvadukt"

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1782.

20. 1. - Johann von Österreich, habsburški nadvojvoda, feldmaršal, carski regent († 1859)
15. 2. - William Miller, začetnik adventizma († 1849)
25. 3. - Caroline Bonaparte, kraljica Napulja († 1839)
26. 4. - Marija Amalija od Napulja i Sicilije, poslednja kraljica u Francuskoj († 1866)
19. 5. - Ivan Paskevič, ruski maršal, namesnik Poljske († 1856)
<10. 8. - Vicente Guerrero, meksički predsednik († 1831)
15. 8. - Faustin Soulouque, predsednik i car Haitija († 1867)
16. 9. - Daoguang, kineski car († 1850)
27. 10. - Niccolo Paganini, italijanski violinist i kompozitor († 1840)
5. 12. - Martin van Buren, predsednik SAD († 1862)
Uzun Mirko Apostolović, komandant u srpskim ustancima († 1868)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1782.

1. 1. - Juan Crespí, franjevački misionar u Kaliforniji (* 1721)
28. 1. - Jean Baptiste Bourguignon d'Anville, geograf i kartograf (* 1697)
12. 3. - Atanasije Živković, episkop bački
27. 3. - Daniel Bernoulli, švicarski naučnik (* 1700)
7. 4. - Taksin, tajlandski vladar (* 1734)
12. 4. - Pietro Metastasio, pesnik, libretista (* 1698)
4. 5. - Kazimir Bedeković Komorski, svećenik, filozof, književnik (* 1727)
8. 5. - Sebastião José de Carvalho e Melo, markiz od Pombala (* 1699)
1. 7. - Lord Rockingham, britanski premijer (* 1730)
7. 8. - Andreas Sigismund Marggraf, pionir analitičke hemije (* 1709)
5. 9. - Bartolina Sisa, vođa pobune u Peruu (* ca. 1750)
16. 9. - Farinelli, kastrat (* 1705)
21. 11. - Jacques de Vaucanson, izumitelj vrste struga (* 1709)
7. 12. - Hyder Ali, sultan Mysorea (* ca. 1720)

Reference

↑ Historija n. J. II, 1099
↑ Istorija s. n. IV-1, 524
↑ Istorija s. n. IV-1, 264
↑ Historija n. J. II, 1187-8
↑ Pope Pius VI Descending the Throne to Take Leave of the Doge.... artsandculture.google.com
↑ Razmah Crnogoraca. rastko.rs
↑ [The Insurance Cyclopeadia: Being a Dictionary of the Definitions of Terms ... By Cornelius Walford, p. 59
↑ Istorija s. n. IV-1, 357
↑ Velike suše i kuge u Bosanskom ejaletu tokom druge polovine XVIII stoljeća. bosnae.info
↑ Historija n. J. II, 1138
↑ Istorija s. n. IV-2, 92
↑ Historija n. J. II, 1089
↑ Istorija s. n. IV-1, 489

Literatura

Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)

[1] Historija n. J. II, 1099

[2] Istorija s. n. IV-1, 524

[3] Istorija s. n. IV-1, 264

[4] Historija n. J. II, 1187-8

[5] Pope Pius VI Descending the Throne to Take Leave of the Doge.... artsandculture.google.com

[6] Razmah Crnogoraca. rastko.rs

[7] [The Insurance Cyclopeadia: Being a Dictionary of the Definitions of Terms ... By Cornelius Walford, p. 59

[8] Istorija s. n. IV-1, 357

[9] Velike suše i kuge u Bosanskom ejaletu tokom druge polovine XVIII stoljeća. bosnae.info

[10] Historija n. J. II, 1138

[11] Istorija s. n. IV-2, 92

[12] Historija n. J. II, 1089

[13] Istorija s. n. IV-1, 489

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]