Paprati

Paprati
	Polystichum setiferum
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae;
Divizija:	Pteridophyta;

Paprati ili papratnice (razdeo Polypodiophyta) pripadaju jednoj od najstarijih grupa nižih biljaka sa jasno izraženom semenom nespolne (saprofit) i spolne (gametofit) faze kao i jako krupnim listovima (makrofilija) i odsustvom sekundarne građe i semena. Sporofit faza je izrazito dominantna i složenije građe u odnosu na gametofit generaciju. U karbonu (periodu, pre oko 300 miliona godina) one su zajedno sa drvenastim rastavićima i drugim biljkama sa sporama gradile velike vlažne šume, čiji fosilni ostaci sada predstavljaju naslage kamenog uglja. Fosilni ostaci papratnjača se nalaze i u stenama koje su stare nekoliko stotina miliona godina.

Većina paprati raste na tlu, na vlažnim, senovitim mestima, mada postoji mali broj vrsta koje se razvijaju na lišću i stabljikama drugih biljaka. Uglavnom su kopnene biljke, ali ima i papratnjača koje žive u vodi. Ima ih u skoro svim vlažnim krajevima naše zemlje. Danas su papratnjače zeljaste biljke kojih ima oko 12.000 vrsta, izuzev nekoliko vrsta koje su drvenaste kao što su tzv. paprati drveće zastupljene samo u tropskim krajevima.

Papratnjače (sporofit generacija) su biljke koje mogu biti visoke i do 25 m, a njihovo drvenasto stablo može imati prečnik i do 50 cm. Pravi koren, koji se razvija iz korenka klice, brzo prestaje sa rastom, pa njegovu ulogu preuzimaju adventivni korenovi koji se razvijaju na podzemnom stablu. Stablo kod papratnjača može imati različit oblik i anatomsku građu i najčešće je kod zeljastih paprati uvučeno u zemlju. Ti rizomi mogu biti kao krtole. Masa listova dimenzije paprati, znatno su veće od mase i dimenzije stabla. Listovi mogu biti perasto urezani, perasto deljeni ili celi, a osnovno je da su jako krupni . Na njihovom naličju nalaze se sporangije, obično blizu glavnog nerva. Sporangije su u grupama-sorusima. Kad sazri, sporangija puca i iz nje ispadaju spore. Spore papratnjača su haploidne, kao i gametofit koji se razvija iz njih.

Smena generacija

protalijum

dijagram smene generacija

Papratnjače se mogu razmnožavati vegetativno, pomoću podzemnih izdanaka, kada stariji delovi podzemnog izdanka izumru, mladi postanu samostalni i iz njih se razvijaju nove biljke. Ipak, kod većine papratnjača dolazi do smene generacija.

Posle niza mitotičkih deoba od zigota nastaje organizam čije su sve ćelije diploidne. U određenom delu života kod takvog organizma dolazi do redukcione deobe, pri čemu nastaju haploidne spore. Ovakav organizam stvara i nosi spore i pripada bespolnoj, sporofit generaciji.

Kod nekih paprati spore su iste (izospore) i iz njih se razvija dvopoln gametofit, dok su kod drugih različite (heterospore). Među heterospšorama razlikuju se:

mikrospore, sićušne spore iz kojih se razvijaju muški gametofiti koji noce anteridije
megaspore, krupne spore iz kojih nastaju žeski gametofiti sa arhegonijama.

Iz spora se razvija haploidna generacija organizama na kojima se obrazuju gametangije i gameti. Organizam ove, polne generacije je gametofit i on stvara i nosi gamete. Gametofiti žive na površini tla i oni su zeleni, sitni i mogu biti srcoliki, pločasti, nitasti itd. Gametofit papratnjača se naziva protalijum koji je za tlo pričvršćen velikim brojem rizoida (ćelija koje su izdužene kao korenske dlake i koje imaju istu funkciju).

Za oplođenje kod papratnjača neophodno je prisustvo slobodne vode, kako bi sitni i pokretni spermatozoidi stigli do jajne ćelije koja je nepokretna. Zigot nastaje iz oplođene jajne ćelije, a iz njega se razvija diploidna klica iz koje nastaje diploidni sporofit, čime se ciklus ponavlja.