Ivo Lola Ribar
Ivo Lola Ribar (Zagreb, 23. travnja 1916. – Glamočko polje, 27. studenoga 1943.) je bio jedan je od organizatora i predvodnika omladinskog i studentskog revolucionarnog pokreta u Jugoslaviji, sekretar CK SKOJ i predsednik USAOJ, član Vrhovnog štaba NOV i POJ i narodni heroj Jugoslavije.
| IVO LOLA RIBAR | |
|---|---|
 Ivo Lola Ribar | |
| Mesto rođenja | Zagreb Austrougarska |
| Datum smrti | 27. 11. 1943. (27 godina) |
| Mesto smrti | Glamočko polje ND Hrvatska |
| Supruga | verenica Sloboda Trajković |
| Profesija | pravnik i student filozofije |
| Član KPJ od | 1936. |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba |
| U toku NOB-a | član Vrhovnog štaba NOV i POJ |
| Narodni heroj od | 18. novembra 1944. |
Sin jugoslavenskog političara Ivana Ribara. Diplomirao pravo 1938. u Beogradu, gdje je zatim uoči rata upisao studij filozofije. Poginuo je u Bosni 1943. Njegova verenica Sloboda Trajković takođe je ubijena u NOB-u.
Biografija
uredi
Rođen je 23. aprila 1916. godine u Zagrebu. Sin je poznatog hrvatskog i jugoslovenskog političara dr Ivana Ribara. Osnovnu školu pohađao je u Karlovcu i Beogradu, a gimnaziju je završio u Beogradu. Jedno vreme živeo je i u Đakovu. Na početku školske 1934/35. godine, Lola je otišao u Pariz gde je počeo da studira političke nauke. Posle atentata na kralja Aleksandra, po savetu Svetozara Pribićevića, napustio je Francusku i prešao u Ženevu, gde je studirao političku ekonomiju. U jesen 1935. godine vratio se u Beograd i upisao se na Pravni fakultet.
Lola je u višim razredima gimnazije, kao odličan đak, pokazao posebnu zainteresovanost za društvene nauke, za političku ekonomiju i politologiju čiji je praktični građanski oblik proveravao u političkom životu Kraljevine Jugoslavije. U traganju za idejnom orijentacijom, Lolu nisu zadovoljili nastavni planovi i program tadašnje beogradske gimnazije. Sam je počeo da proučava klasike idealističke i materijalističke filozofske škole: Ničea, Voltera, Hegela - da bi se idejno opredelio za Marksa i Lenjina. Bila je to idejna evolucija slobodarski nastrojenog mladića, koji je, iz situirane i ugledne građanske porodice, kroz studiju klasika marksizma i prakse građanske politike, prihvatio ideju socijalizma kao svoj pogled na svet. Za vreme boravka u Ženevi, učio je metodiku naučnog rada, studirao političku ekonomiju i proučavao marksističku literaturu do koje u Jugoslaviji nije mogao doći.
Revolucionarni studentski pokret
uredi
Na Beogradskom univerzitetu, Lola se upoznao sa članovima ilegalne Komunističke partije Jugoslavije i Saveza komunističke omladine Jugoslavije. Bilo je to vreme političke akcije levo orijentisane omladine u borbi za autonomiju univerziteta i za demokratska prava južnoslovenskih naroda. Već 1935. godine Lola je primljen u članstvo Saveza komunističke omladine Jugoslavije i izabran za člana Akcionog odbora stručnih studentskih udruženja. Iduće 1936. godine primljen je i u članstvo Komunističke partije Jugoslavije. Kao istaknuti omladinski rukovodilac prisustvovao je na mnogim međunarodnim omladinskim kongresima. U februaru 1936. godine u Briselu učestvovao je u Međunarodnoj omladinskoj konferenciji za mir. U septembru iste godine, u Ženevi, u radu Svetskog omladinskog kongresa, a avgusta 1937. prisustvovao je sastanku Svetske studentske zajednice za mir, slobodu i kulturu u Parizu.
Kada je 1937. godine Josip Broz Tito postao generalni sekretar Komunističke partije Jugoslavije, on je Ivu Lolu Ribara postavio na čelo Centralne izvršne komisije pri Centralnom komitetu KPJ (koja je kasnije prerasla u Centralni komitet SKOJ-a) i poverio mu oživljavanje svojih ideja o omladinskom pokretu. Prema tim idejama, trebalo je SKOJ, posle krize u koju je zapao tokom 1936. godine, iz osnova reorganizovati i pretvoriti ga u glavnu pokretačku snagu revolucionarnog, svejugoslovenskog pokreta mladih. Lola je tada postao jedan od najbližih Titovih saradnika. Njegova najveća zasluga bila je ta što je Savez komunističke omladine postao glavna antifašistička snaga mladih u Kraljevini Jugoslaviji.
Osim toga Lola je bio i organizator omladinskih akcija i studentskih štrajkova, pokretač i urednik omladinskih listova i novina - „Studenta“ i „Mladosti“, saradnik partijskih organa, pisac letaka, proglasa, tekstova - ali je i pored svog političkog angažmana ostao odličan student. Godine 1939. je diplomirao na Pravnom fakultetu, a 1940. se upisao na Filozofski fakultet Beogradskog univerziteta.
Januara 1940. Lola je bio uhapšen i iz beogradske „Glavnjače“, sa nekoliko desetina drugih komunista vozom, prebačen u koncentracioni logor u Bileći. U veoma teškim uslovima zatvora u Bileći, Lola nije pokleknuo već se sa drugim zatvorenim komunistima - Mošom Pijade, Ivanom Milutinovićem i dr. borio za bolje uslove života u logoru i humaniji odnos prema zatvorenima. Pod pritiskom javnosti Lola je, sa ostalim logorašima, 16. maja 1940. godine pušten iz logora u Bileći, koji je nekoliko meseci kasnije ukinut.
Posle izlaska iz Bileće, Lola je, prema Titovim uputstvima, organizovao Šestu zemaljsku konferenciju SKOJ-a. Na toj konferenciji je ponovo izabran za sekretara Centralnog komiteta SKOJ-a, kao i za delegata za Petu zemaljsku konferenciju KPJ, na kojoj je bio izabran i za člana Centralnog komiteta KPJ. Lolin izvještaj na Petoj zemaljskoj konferenciji, kao i rezolucija Šeste zemaljske konferencije SKOJ-a, čiji je on bio idejni tvorac, bili su rezime celokupnog pređenog puta same organizacije i poslednji poziv članovima da se pripreme za predstojeće događaje.
Narodnooslobodilačka borba
uredi
Posle Aprilskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije, 1941. godine Lola je aktivno radio na organizovanju i pripremi ustanka naroda Jugoslavije. Učestvovao je na Majskom savetovanju u Zagrebu; rukovodio sastankom CK SKOJ-a, krajem juna u Beogradu; a bio je i jedan od šestorice članova sednice Politbiroa CK KPJ, 4. jula 1941. godine, kada je narodima jugoslavije upućen poziv na ustanak. Kao član Glavnog štaba Narodnooslobodilakih partizanskih odreda Jugoslavije, koji je formiran 27. juna, Lola je tokom jula i avgusta 1941. godine neposredno rukovodio akcijama skojevaca u okupiranom Beogradu, a septembra iste godine prešao je na slobodnu teritoriju zapadne Srbije.
Učestvovao je na vojno-političkom savetovanju u Stolicama, 26. septembra 1941. godine, na kojem je, uz ostalo, odlučeno da se u svim krajevima Jugoslavije formiraju štabovi partizanske borbe, a da se Glavni štab preimenuje u Vrhovni štab. Kao lični izaslanik Vrhovnog komandanta NOP odreda Jugoslavije Josipa Broza Tita, nekoliko puta je odlazio u okupirani Zagreb, gde je zajedno sa Edvardom Kardeljem radio na organizovanju Narodnooslobodilačkog pokreta u neoslobođenim krajevima Jugoslavije - Hrvatskoj, Sloveniji, Srbiji i Makedoniji.
I pored svih obaveza koje mu je imao u CK KPJ i Vrhovnom štabu, Lola je najviše vremena posvećivao radu sa mladima. On je bio pokretač i glavni urednik lista „Omladinska borba“ i član redakcije „Borbe“, koja je izlazila 1941. godine u oslobođenom Užicu. Po Titovoj zamisli o stvaranju široke platforme na kojoj bi se u Narodnooslobodilačkom pokretu okupili svi projugoslovenski i antifašistički raspoloženi mladi ljudi, Lola je radio na organizovanju. Od prvih Narodnooslobodilačkih saveza omladine, koji su u različitim krajevima zemlje dobijali različite nazive, stvoren je, decembra 1942. godine, na Prvom kongresu Antifašističke omladine Jugoslavije u Bihaću, masovni i jedinstveni Ujedinjeni savez antifašističke omladine Jugoslavije (USAOJ). Kroz USAOJ stotine hiljada mladih je pristupilo Narodnooslobodilačkom pokretu, čime je Lolina zasluga u širenju Narodnooslobodilačke borbe neprocenjiva.
Pogibija
uredi
Oktobra 1943. godine Ivo Lola Ribar je odlukom Vrhovnog štaba NOV i POJ određen za šefa Prve vojne misije NOV i POJ, koja je trebala da otputuje u Kairo, u Štab savezničke komande za Bliski istok, kao prvi opunomoćeni predstavnik Nove Jugoslavije. Pored Lole u ovoj vojnoj misiji nalazili su se Vladimir Velebit i Miloje Milojević. U trenutku kada se spremao da poleti avionom u Kairo, 27. novembra 1943. godine, neposredno pre poletanja, na aerodromu na Glamočkom polju pogođen je bombom iz neprijateljskog aviona i na licu mesta poginuo. Avioniom je pilotirao Krešimir Boras koji je prigodom napada ranjen, ali je preživio.[1]
Pogibija Ive Lole Ribara je zabilježena i u njemačkim izveštajima, gde piše da je poginuo pri njemačkom bombardovanju, zajedno sa britanskim majorom Whetherlyjem.[2] U njemačkom zračnom napadu na Glamoč, tokom kojeg je ubijen, učestvovao je 17 bombardera.[3]
Lolina sahrana održana je Jajcu, odmah posle Drugog zasedanja AVNOJ-a. Posle odavanja počasti Lolino telo je sahranjeno na tajnom mestu u okolini Glamočkog polja u mjestu Gornji Ribnik kod Kljuca, kako ne bi palo u ruke neprijatelja.
Porodica
urediČitava Lolina porodica učestvovala je u Narodnooslobodilačkoj borbi. Otac Ivan bio je predsednik AVNOJ-a; mlađi brat Jurica poginuo je oktobra 1943. kod Kolašina; majka Tonica ubijena je jula 1944. godine u sremskom selu Kupinovu; setra, po majci, Božena, bila je zatočena u logoru na Banjici; a verenica Sloboda Trajković, je sa čitavom svojom porodicom ubijena u gasnoj komori u Banjičkom logoru.
Nasleđe
urediUkazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 18. novembra 1944. godine, na godišnjicu pogibije, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja.
Na sedmogodišnjicu, od velikih martovskih demonstracija 1941, 27. marta 1948. godine Lolini posmrtni ostaci su, zajedno sa posmrtnim ostacima Ivana Milutinovića svečano preneti u novoizgrađenu Grobnicu narodnih heroja na Kalemegdanu. U istu grobnicu kasnije su preneti posmrtni ostaci Đure Đakovića, a 1957. godine tu je sahranjen i Moša Pijade.
Lola Ribar je u posleratnoj Jugoslaviji, bio jedna od ikona Narodnooslobodilačkog rata i socijalističke revolucije. Mnoge osnovne i srednje škole širom Jugoslavije su nosile njegovo ime (a neke i danas - npr. u Novom Sadu, Somboru, Splitu i dr.), kao i ulice, trgovi i dr. Njegovo ime nose Kultirno-umetničko društvo „Ivo Lola Ribar“ iz Beograda, Institut „Ivo Lola Ribar“ i fabrika „Ivo Lola Ribar“ iz Železnika. Inspirisan pismom koje je Lola napisao svojoj verenici Slobodi, Kornelije Kovač, vođa Korni grupe, je napisao pesmu „Ivo Lola“, koja je 1973. godine izašla na istoimenom singl-albumu.
Izvori
urediLiteratura
uredi
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Mala enciklopedija prosveta, Beograd 1959. godina
- Narodni heroji Jugoslavije. „Mladost“, Beograd 1975. godina
- Opšta enciklopedija Jugoslovenskog leksikografskog zavoda, Zagreb 1980. godina