Warszawa Główna
52°13′33″N 20°59′09″E/52,225833 20,985833 Stacja Warszawa Główna | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
| Zarządca |
|
| Data otwarcia |
2 lipca 1945[1] (stara stacja) |
| Data zamknięcia |
1997 (stara stacja) |
| Dane techniczne | |
| Liczba peronów |
2 |
| Liczba krawędzi peronowych |
4 |
| Kasy |
|
| Linie kolejowe | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
| 52°13′33″N 20°59′09″E/52,225833 20,985833
| |
Warszawa Główna (do 2021 Warszawa Główna Osobowa) – stacja kolejowa Polskich Linii Kolejowych znajdująca się w dzielnicy Wola w Warszawie, przy ul. Towarowej 3.
W latach 1945–1965 pełniła funkcję głównego dworca kolejowego w Warszawie. Ruch pasażerski został przywrócony w 2021 roku[2]. Znajduje się tam również Stacja Muzeum (do marca 2016 Muzeum Kolejnictwa), która posiada ekspozycje stałe i czasowe w salach wystawowych oraz kolekcję zabytkowego taboru normalnotorowego na wydzielonych torach.
W roku 2022 dzienna wymiana pasażerska na przystanku wyniosła 1 400 osób[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 na stację Warszawa Główna Osobowa wprowadzano (do 19 września) pociągi z amunicją z magazynów w Palmirach[4].
Do 1944 roku najważniejszym dworcem Warszawy był Dworzec Główny, który został zniszczony przez Niemców po upadku powstania warszawskiego[5].
W 1945 do funkcji centralnego dworca dla stolicy postanowiono zaadaptować dawny dworzec towarowy Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, obsługujący m.in. zakłady przemysłowe na Woli[5]. 2 lipca 1945 oddano do użytku prowizorycznie zaadaptowany na tymczasowy dworzec budynek dawnych magazynów[1]. Posiadał on jeden peron z dwoma torami[1][6]. W pierwszej hali umieszczono 10 kas, w drugiej poczekalnię dla pasażerów wraz z punktem PCK i ambulatorium, bufet oraz jadłodajnię Stołecznego Komitetu Opieki Społecznej[7]. Obiekt przystosowano do funkcji czołowego dworca pasażerskiego, budując perony i wiaty oraz wznosząc w latach 1945–1946 budynek dworcowy według projektu Wiktora Ballogha[1]. Został on oddany do użytku 12 lipca 1946[1]. Kończył on linię zbierającą, za pośrednictwem Dworca Warszawa Zachodnia, ruch dalekobieżny i podmiejski z kierunku Poznania, Katowic i Krakowa[5][1]. Od strony miasta do budynku dworca prowadziły dwa wejścia: główne od strony południowej i pomocnicze od strony północnej[8]. Na perony prowadziły dwa wyjścia w zachodniej części hali[8]. Kilka lat później do hali dobudowano dwa pawilony, pomiędzy którymi powstały trzy grupy torów[9]. Na dworcu mieściły się m.in. Biuro Obsługi Podróżnych, Izba Matki z Dzieckiem, świetlica dla młodzieży szkolnej, zakład fryzjerski oraz punkt sanitarny[10].
Rozwiązanie to było planowane jako tymczasowe, jednak Warszawa Główna pełniła funkcję głównego dworca kolejowego stolicy przez ponad 20 lat, do uruchomienia Dworca Centralnego[11]. W 1967 roku, dzięki rozbudowie warszawskiej linii średnicowej, część pociągów dalekobieżnych zaczęła ponownie kursować z pominięciem Warszawy Głównej.
W 1972 utworzono Muzeum Kolejnictwa, wyznaczając na jego siedzibę dworzec Warszawa Główna Osobowa[12]. Zbiory prezentowano w dwóch salach, a tabor w wydzielonych miejscach na terenie stacji[12].
Dworzec został zamknięty dla ruchu osobowego 29 maja 1976[5], kilka miesięcy po oddaniu do użytku Warszawy Centralnej. Od tej pory pozbawiona budynku obsługi pasażerskiej stacja Warszawa Główna obsługiwała jedynie pociągi elektryczne w kierunku Warki, Radomia, Skarżyska-Kamiennej i Kielc. Ruch pasażerski ostatecznie wstrzymano w 1997, a w ciągu kilku następnych lat rozebrano większość peronów i torów stacyjnych. Ruch towarowy został już wcześniej przeniesiony na stację na Odolanach, a większość bocznic została rozebrana[5].
Nocny Market
[edytuj | edytuj kod]
W 2016 na dawnych peronach pocztowych stacji uruchomiono Nocny Market – pierwszy w Warszawie nocny targ typu street food[13]. Funkcjonował w sezonie letnim również w kolejnych latach[14], odbywały się tam również koncerty[15]. Industrialna przestrzeń dworca tworzyła klimat miejskiej ulicy, a parasole grzewcze zwiększały komfort jedzenia na świeżym powietrzu[16].
W związku z planowaną w 2018 roku odbudową Warszawy Głównej, na której Polskie Linie Kolejowe chciały przywrócić ruch kolejowy i obsługę pasażerów, Nocny Market miał zostać zlikwidowany z powodu braku alternatywnej lokalizacji. Ostatecznie do tego nie doszło[17] i w 2021 ruszył jego szósty sezon[18].
Odbudowa stacji
[edytuj | edytuj kod]
W marcu 2018 roku PKP PLK w ramach projektu „Prace na linii średnicowej w Warszawie na odcinku Warszawa Wschodnia – Warszawa Zachodnia” w trybie „projektuj i buduj” zawarła umowę z Trakcją PRKiL na budowę stacji kolejowej Warszawa Główna[19]. Projekt o wartości 87 mln zł zakładał oddanie stacji do eksploatacji jesienią 2019 roku. Budowa napotkała jednak na opóźnienia spowodowane wydłużonym procesem relokacji zabytkowego asortymentu (40 pojazdów szynowych) mieszczącej się w tym miejscu Stacji Muzeum[20][21]. Proces relokacji obejmował przeniesienie zabytków na równoległe tory, znajdujące się bliżej siedziby muzeum[21]. W 2020 r. w miejscu robót rozpoczęły się budowy nad wiaduktem, który umożliwi bezkolizyjny przejazd nad linią średnicową[22].
Na początku czerwca 2020 roku PKP PLK podpisała dodatkową umowę z Trakcją PRKiI na budowę nowego wiaduktu kolejowego nad dalekobieżną linią średnicową, który umożliwi bezkolizyjny przejazd pociągów między Warszawą Główną a linią podmiejską[22]. Projektantem odbudowy został Torprojekt Sp. z o.o. Ostatecznie otwarcie stacji dla podróżnych (oprócz kładki pieszo-rowerowej po stronie zachodniej stacji mającej połączyć Ochotę i Wolę, gdzie roboty będą jeszcze trwały) zaplanowano na 14 marca 2021[2].
Z nowej stacji mają odjeżdżać pociągi w kierunku Łowicza, Sochaczewa, Dobieszyna, Skierniewic oraz Łodzi Fabrycznej[23]. Stacja ma być również wykorzystana podczas remontu linii średnicowej jako końcowa dla pociągów dalekobieżnych.
Pierwszym pociągiem na ponownie otwartej Warszawie Głównej dnia 14 marca 2021 r. był pociąg Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej nr 91101 relacji Łódź Fabryczna – Warszawa Główna[24].
W lipcu 2022 roku oddano do użytku czteroprzęsłową, 193,25-metrową zadaszoną kładkę nad stacją[25], łączącą Aleje Jerozolimskie i ulicę Kolejową, umożliwiającą dostęp na perony. Jej projektantami byli Andrzej Kasprzak i Tomasz Michnowicz. Kładka ma konstrukcję stalową, kratownicową, z kształtowników zamkniętych, prostokątnych. Zaprojektowano kratownicę o zmiennej wysokości (od 3,0 do 5,0 m w osi pasów) i szerokości 7,24 m (przy szerokości chodników 6 m). Pomost jest żelbetowy, zespolony z poprzecznicami, betonowany na traconej blasze trapezowej. Konstrukcję przęseł wykonano w układzie ciągłym, czteroprzęsłowym, opartym na żelbetowych podporach słupowych. Największe przęsło (zlokalizowane od strony Al. Jerozolimskich) ma 51 m, a pozostałe trzy odpowiednio 2 x 46,7 m oraz 47,5 m. Dostęp do poziomu pomostu odbywa się poprzez schody i windy, zlokalizowane na obu jej końcach oraz na peronach stacji[26]. Ze względu na koszty zamknięć ruchu kolejowego zdecydowano o montażu konstrukcji stalowej z wykorzystaniem metody nasuwania wzdłużnego. Konstrukcję scalano „segment po segmencie” od jednej strony, ze stanowiska zlokalizowanego za podporą przy ul. Towarowej. Po nasunięciu konstrukcji zamontowano blachę trapezową i zabetonowano pomost, a także zamontowano wyposażenie, w tym dach[26]. Kładka została oddana do użytku w lipcu 2022[27]. Jej projekt zwyciężył w XV edycji Konkursu mostowego im. Maksymiliana Wolffa w kategorii kładek dla pieszych[28].
Dalsze plany
[edytuj | edytuj kod]Na miejscu dawnego Dworca Głównego planowana jest nowoczesna przestrzeń handlowo-biurowa z terenami rekreacyjnymi na dachu. Według założeń z 2018 roku obiekt ma być odrestaurowany i wkomponowany w nowoczesną koncepcję okolicy Woli[29].
- Warszawa Główna podczas prac remontowych
-
21 maja 2020 -
22 lipca 2020 -
28 grudnia 2020 -
14 stycznia 2021
W kulturze masowej
[edytuj | edytuj kod]- Perony i hala dworca zagrały w teledysku do piosenki Wojciecha Młynarskiego z 1967 Niedziela na Głównym[30].
- Dworzec pojawia się m.in. w filmach Sprawa do załatwienia (1953) i Smarkula (1963) oraz serialu Barbara i Jan (1964)[31].
- Dworzec i jego okolice zostały opisane w powieści Leopolda Tyrmanda Zły (1955)[32][33].
- Dworzec oraz perony pojawiają się w teledysku warszawskiego zespołu Parias w utworze Zostawiam[34].
Dojazd
[edytuj | edytuj kod]Do budynku stacji Warszawa Główna można dojechać autobusami i tramwajami. Można do niego dotrzeć również pociągami Szybkiej Kolei Miejskiej, Kolei Mazowieckich i Warszawskiej Kolei Dojazdowej wysiadając na przystanku Warszawa Ochota.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Mieczysław Krajewski: Dzieje głównego dworca kolejowego w Warszawie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 133.
- ↑ a b Warszawa Główna: Otwarcie w marcu, ale bez kładki [zdjęcia] [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-02-24] (pol.).
- ↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2022. [dostęp 2023-09-17].
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 244.
- ↑ a b c d e Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 160. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie kalendarz ilustrowany 1959”, s. 26, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
- ↑ Jan Górski: Warszawa w latach 1944–1949. Odbudowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 257. ISBN 83-01-05901-X.
- ↑ a b Mieczysław Krajewski: Dzieje głównego dworca kolejowego w Warszawie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 134.
- ↑ Mieczysław Krajewski: Dzieje głównego dworca kolejowego w Warszawie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 134–135.
- ↑ Tadeusz Podgórski: Zwiedzamy Warszawę. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1956, s. 293.
- ↑ Krystyna Krzyżakowa: Warszawskie osiągnięcia [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 147. ISBN 83-03-01684-9.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 520. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Turystyka w Warszawie. Raport 2016. [w:] Stołeczne Biuro Turystyki [on-line]. 2017. s. 20. [dostęp 2017-09-01].
- ↑ Redakcja, Nocny Market zapada w sen zimowy. Ostatnia okazja, aby zjeść kolację w świetle księżyca [online], Warszawa Nasze Miasto, 23 września 2016 [dostęp 2021-03-15] (pol.).
- ↑ Nocny Market | Warszawa [online], goout.net [dostęp 2021-03-15] (pol.).
- ↑ Redakcja, Nocny Market zaprasza na Towarową 3. Co znajdziemy na nim w tym sezonie? [ZDJĘCIA, WIDEO] [online], Warszawa Nasze Miasto, 25 kwietnia 2017 [dostęp 2021-03-15] (pol.).
- ↑ To nie koniec Nocnego Marketu! [online], informator-stolicy.pl [dostęp 2021-03-15] (pol.).
- ↑ Warsawnow, Nocny Market 2021 na Głównym [online], Warsaw Now! Najciekawsze Wydarzenia i Miejsca w Warszawie, 13 maja 2021 [dostęp 2021-05-28] (pol.).
- ↑ Podróżni skorzystają ze stacji Warszawa Główna. [dostęp 2022-11-29].
- ↑ BLIŻEJ PODRÓŻY Z NOWEJ WARSZAWY GŁÓWNEJ - Nieruchomości - NowaWarszawa.pl [online], nowawarszawa.pl [dostęp 2021-03-12].
- ↑ a b Tomasz Urzykowski: Dworzec Warszawa Główna. Ponad 2 tys. ton kolejowych zabytków zmieniło miejsce. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. warszawa.wyborcza.pl, 15 czerwca 2019. [dostęp 2019-09-27].
- ↑ a b Warszawa Główna: Trwają prace. Nowy termin – I kwartał 2021 r. [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-03-12] (pol.).
- ↑ Warszawa Główna tylko z nazwy. Skromne wiaty, schody do nieba, brak dworca [online], TVN Warszawa [dostęp 2021-03-13] (pol.).
- ↑ Po 24 latach Warszawa Główna znów otwarta. Inauguracyjny przyjazd pociągu ŁKA [online], Portal Kolejowy NaKolei.pl, 14 marca 2021 [dostęp 2021-03-14] (pol.).
- ↑ Jarosław Osowski. Wybrakowana kładka otwarta. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 13 lipca 2022.
- ↑ a b Andrzej Kasprzak i inni, Nasuwanie kratownicowej kładki na stacji Warszawa Główna przy dużych imperfekcjach geometrycznych konstrukcji, Wrocławskie Dni Mostowe - Wyzwania współczesnego mostownictwa, Wrocław 2022 [dostęp 2022-11-29].
- ↑ Kładka na stacji Warszawa Główna już działa. [dostęp 2022-11-29].
- ↑ Poznaj wyniki XV edycji konkursu Mostowego im. Maksymiliana Wolffa! [online], Drogowo-Mostowy.pl, 23 listopada 2023 [dostęp 2023-11-27] (pol.).
- ↑ Redakcja, Warszawa Główna coraz bliżej. Nie tylko kolej, ale także galeria handlowa! [WIZUALIZACJE] [online], Warszawa Nasze Miasto, 13 marca 2018 [dostęp 2021-03-12] (pol.).
- ↑ Jerzy S. Majewski: Spacerownik. Warszawa w filmie. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2016, s. 365. ISBN 978-83-268-2388-6.
- ↑ Jerzy S. Majewski: Spacerownik. Warszawa w filmie. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2016, s. 364–365. ISBN 978-83-268-2388-6.
- ↑ Jerzy S. Majewski: Mapa Warszawy ze "Złego" Tyrmanda [ARCHIWALNE ZDJĘCIA]. warszawa.wyborcza.pl, 18 kwietnia 2014. [dostęp 2017-05-21].
- ↑ Praca zbiorowa: Ceglane ciało, gorący oddech. Warszawa Leopolda Tyrmanda. Warszawa: Lampa i Iskra Boża, 2015, s. 33. ISBN 978-83-65112-02-6.
- ↑ PARIAS - Zostawiam. tvPARIAS 2011-10-20. [dostęp 2019-03-13].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Historia dworca Warszawa Główna na stronach Stacji Muzeum
- Warszawa Główna Osobowa w Atlasie Kolejowym Polski, Czech i Słowacji – atlaskolejowy.net
| Warszawa Główna | ||
| Linia 23 Warszawa Główna – Warszawa Zachodnia (1,427 km) | ||
|
odległość: 1,213 km
| |
| Linia 42 Warszawa Główna – Warszawa Szczęśliwice (2,161 km) | ||
|
|
odległość: 0,922 km
| |
