Ulica Niedźwiedzia w Bydgoszczy
| Stare Miasto w Bydgoszczy | |||||||||||||
 Widok od Starego Rynku | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Długość |
70 m | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Bydgoszczy  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||||||
 53°07′18,6″N 17°59′56,7″E/53,121820 17,999091
| |||||||||||||
Ulica Niedźwiedzia w Bydgoszczy – ulica na terenie miasta lokacyjnego Bydgoszczy.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Ulica znajduje się w środkowo-zachodniej części Starego Miasta. Rozciąga się w przybliżeniu na kierunku wschód-zachód, od Starego Rynku do ul. Jezuickiej. Jej długość wynosi ok. 70 m.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Ulica Niedźwiedzia została wytyczona w połowie XIV wieku podczas kształtowania bydgoskiego miasta lokacyjnego. Łączyła ona południowo-zachodni narożnik Starego Rynku z ul. Jezuicką (Kościelną), a po wybudowaniu mostu na Młynówce możliwe było przejście dalej na zachód w kierunku Wyspy Młyńskiej.
W XVII-XVIII wieku większa część domów w czworoboku dzisiejszych ulic: Farnej, Jezuickiej, Niedźwiedzia i Starego Rynku należała do zakonu jezuitów[1]. Około roku 1640 jedno skrzydło tego czworoboku na Rynku zostało zamknięte bryłą kościoła jezuickiego oraz zabudowaniami kolegium. Podczas potopu szwedzkiego (1655–1660) większa część domów została spalona, a wiele innych stało pustką z powodu ucieczki mieszkańców przed zarazą[1].
Z planu miasta sporządzonego w 1774 r. przez pruskiego geometrę Gretha wynika, że na 9 istniejących wówczas parceli przy ulicy, pustych było 3, w tym narożna z ul. Jezuicką. Północną pierzeję zajmowały budynki kolegium jezuickiego, a także znajdował się tu główny wjazd na dziedziniec kolegium. Wszystkie ubytki zabudowy zostały uzupełnione do 1800 r. Z planu miasta z 1876 r. wynika, że w południowej pierzei ulicy stało 5 kamienic, a w północnej 3. Zmieniono również lokalizację wjazdu na dziedziniec dawnego kolegium (w tym czasie gimnazjum królewskiego) z ul. Niedźwiedziej na ul. Farną.
W 1940 r. na skutek zarządzenia hitlerowskich władz okupacyjnych z kreisleiterem NSDAP, nadburmistrzem Wernerem Kampe na czele, wyburzono zachodnią pierzeję Starego Rynku wraz z kościołem pojezuickim. Planowany przez hitlerowskie władze nowy ratusz bydgoski nie został zrealizowany, zaś po dawnej zabudowie pozostał skwer. Od tego czasu wschodnia część ulicy Niedźwiedzia nie posiada północnej pierzei i widoczna jest ze Starego Rynku.
W 1974 r. na podstawie uchwały WRN, rozpoczęto rewaloryzację fragmentów Starego Miasta w Bydgoszczy. Podjęte przedsięwzięcia na ulicy Niedźwiedzia dotyczyły uporządkowania sieci handlowej oraz przywrócenia witrynom sklepowym charakteru staromiejskiego. Przy ul. Niedźwiedzia 3 ulokowano sklep filatelistyczny, w kamienicy nr 5 powstał bar bistro, a w nr 7 kwiaciarnia i sklep cukierniczy „Jutrzenki”. Największe przeobrażenie przeszedł zespół budynków przy ul. Niedźwiedzia 9 i 11, gdzie umieszczony na fasadzie niedźwiedź patronował odtąd stylowej kawiarni[2]. Modernizacja nawierzchni ulicy została ujęta w Planie Rewitalizacji Bydgoszczy[3].
Nazwy
[edytuj | edytuj kod]Ulica w przekroju historycznym posiadała następujące nazwy[4]:
- XVI w. - I poł. XVIII w. – platea transversalis
- 1800–1920 - Bärenstraße
- 1920–1939 - Niedźwiedzia
- 1939–1945 - Bärenstraße
- od 1945 - Niedźwiedzia
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Pierzeje ul. Niedźwiedzia stanowią w większości kamienice wzniesione od końca XVIII do początku XX wieku, noszące ślady późniejszych przebudów. Po północnej stronie ulicy wyróżnia się XVII-wieczny budynek ratusza, dawnego kolegium jezuickiego.
Niektóre kamienice
[edytuj | edytuj kod]| Nr | Adres | Lata budowy | Styl architektoniczny | Wpisany do rej. zabytków | Uwagi | Zdjęcie |
| 1. | Jezuicka 1 / Niedźwiedzia 4 | 1653, 1878 | klasycyzm, eklektyzm | 
|
Budynek ratusza stojący w pierzei ul. Niedźwiedziej. Od 1653 r. mieścił dawne kolegium jezuitów, wzniesione z fundacji biskupa Kaspra Działyńskiego i kanclerza wielkiego koronnego, starosty bydgoskiego Jerzego Ossolińskiego. Od 1770 r. w budynku znajdowało się gimnazjum niemieckie, Szkoła Główna Departamentowa (1808–1812), szkoła wydziałowa (1812–1815) i ponownie gimnazjum niemieckie (1817–1878). W 1879 r. budynek został zakupiony przez miasto i stał się siedzibą magistratu[5]. |  |
| 2. | Niedźwiedzia 1 | połowa XVIII w.[6] | klasycyzm | 
|
Kamienica na rogu ul. Stefana Batorego. W 1751 r. mieścił się w niej urząd pocztowy. Bydgoskim pocztmistrzem był wówczas Jakub Marshall. Pocztamt bydgoski, najpóźniej w 1779, czyli po podjęciu działalności przez pocztę pruską po I rozbiorze, przeprowadził się z tej kamienicy do jednego z budynków przy obecnej ulicy Długiej[7]. |  |
| 3. | Niedźwiedzia 3 | 1761[6] | barok |
|
 | |
| 4. | Niedźwiedzia 5 | 1782[6] | eklektyzm |
|
 | |
| 5. | Niedźwiedzia 7 | 1946–1949[6] | funkcjonalizm |
|
Kamienica odbudowana po II wojnie światowej |  |
| 6. | Niedźwiedzia 11 | 1775–1776[6] | barok |
|
Kamienica na rogu z ul. Jezuicką. Do 1950 r. mieściła się tu apteka „Pod Niedźwiedziem”, w okresie zaboru pruskiego jedyna w mieście apteka polska Władysława Kurzaja. Od 1915 r. znajdowała się tu również polska księgarnia zasłużonego księgarza i wydawcy Leona Posłusznego[5]. Współcześnie znajdowały się tu Bar pod Niedźwiadkiem, pizzeria (na piętrze), a następnie puby i restauracje[8]. |  |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Drygałowa Waleria: Kamieniczki nr 4 przy ulicy Jezuickiej. [w.] Kalendarz Bydgoski 1968
- ↑ Wiśniewski Józef: Problemy kształtowania się rewaloryzacji zespołu staromiejskiego w Bydgoszczy. [w.] Kronika Bydgoska VI 1974-1975
- ↑ http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20100616/BYDGOSZCZ01/429392914 dostęp 30-09-2010
- ↑ Czachorowski Antoni red.: Atlas historyczny miast polskich. Tom II Kujawy. Zeszyt I Bydgoszcz. Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Toruń 1997
- ↑ a b Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996
- ↑ a b c d e Gminna Ewidencja Zabytków Miasta Bydgoszczy. [w:] Program Opieki nad Zabytkami miasta Bydgoszczy na lata 2013-2016
- ↑ Winter Piotr: Dawne bydgoskie budynki pocztowe i z pocztą związane. [w:] Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu. zeszyt 2. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. 1997.
- ↑ Już nie Ćma, a Apteka. Nowy lokal w kultowej kamienicy
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Derenda Jerzy red.: Piękna stara Bydgoszcz. Tom I z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-916178-0-7, 978-83-916178-0-9, 83-916178-5-8, 978-83-916178-5-4, 83-916178-1-5, 978-83-916178-1-6
- Siwiak Wojciech: Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej), Bydgoszcz 2015.
- Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996
