Trójmorze
 Państwa Trójmorza | |
| Członkowie |
Austria |
|---|---|
| Utworzenie | |
| Strona internetowa | |
Trójmorze lub Międzymorze (w skrócie 3M, a także 3S, 3SI lub TSI od ang. Three Seas Initiative albo BABS od ang. Baltic, Adriatic, Black Sea Initiative; łac. Trimarium lub Intermarium[1]) – międzynarodowa inicjatywa gospodarczo-polityczna skupiająca 13 państw Unii Europejskiej położonych w pobliżu mórz Bałtyckiego, Czarnego i Adriatyckiego. W skład grupy wchodzą: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry[2] i Grecja[3].
Obszar obejmujący państwa należące do Inicjatywy Trójmorza stanowi prawie jedną trzecią całkowitej powierzchni Unii Europejskiej, zamieszkałą przez ponad 112 milionów ludzi[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze spotkanie Inicjatywy miało miejsce 29 września 2015 roku w Nowym Jorku[5].
Idea Trójmorza, mimo że czasem jest łączona z ideą Międzymorza, różni się od koncepcji forsowanej przez polską dyplomację w okresie międzywojennym. Współpraca gospodarcza i inne relacje między państwami bloku socjalistycznego, silnie związanymi przez lata ze Związkiem Radzieckim, były dość słabe[6]. Po dołączeniu państw byłego bloku radzieckiego do Unii Europejskiej, pojawiły się szanse na rozszerzenie współpracy gospodarczo-politycznej tych państw.
W 2015 roku, w celu poszerzenia współpracy, postanowiono – z inicjatywy prezydentów Polski i Chorwacji, Andrzeja Dudy i Kolindy Grabar-Kitarović – powołać grupę Trójmorza[2].
Pierwszy szczyt grupy inicjatywnej odbył się w Dubrowniku 25 i 26 sierpnia 2016 roku. Przyjęto tam deklarację, w której wskazano cele współpracy w dziedzinach: energetyki, transportu (m.in. Via Carpatia), komunikacji cyfrowej oraz gospodarki i wyrażono przekonanie, że Europa Środkowa i Wschodnia staną się bezpieczniejsze i bardziej konkurencyjne oraz przyczynią się tym samym do wzmocnienia Unii Europejskiej jako całości[7].
Kolejne spotkanie odbyło się w Warszawie w dniach 6 i 7 lipca 2017 roku. W szczycie wziął udział prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump[8]. Hasłem szczytu było „Connectivity, Commerciality, Complementarity” (tłum. Łączność, Komercyjność, Komplementarność) – 3C, jako główne obszary współdziałania państw[9].
Na Szczycie Trójmorza zapowiedziano m.in. powołanie Funduszu Trójmorza (podpisano w tej sprawie list intencyjny) oraz Sieci Izb Handlowych Trójmorza[10]. Zaprezentowano także katalog wspólnych inwestycji w dziedzinach: transportu, energetyki i cyfryzacji, które są wspólnym priorytetem państw Inicjatywy.
W 2019 roku Bank Gospodarstwa Krajowego i rumuński EximBank podpisały w Luksemburgu akt założycielski Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza. Fundusz ma koncentrować się na projektach tworzących infrastrukturę transportową, energetyczną i cyfrową w regionie Trójmorza[11]. Powołanie Funduszu zostało zainicjowane przez stronę polską, a jego powstanie zapowiedział w 2018 roku Prezydent Polski Andrzej Duda.
12 stycznia 2021 roku, podczas zagranicznej wizyty prezydent Mołdawii Mai Sandu w Kijowie podpisano wraz z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełeńskim deklarację, w której oba państwa zadeklarowały zainteresowanie uczestnictwem w inicjatywie Trójmorza[12][13].
Na 9. szczycie Japonia została partnerem strategicznym inicjatywy[14].
Cele
[edytuj | edytuj kod]
Celem grupy Trójmorza jest głównie współpraca na płaszczyznach: energetycznej, logistyczno-transportowej i informatyczno-telekomunikacyjnej w Europie Środkowej[6].
Najważniejszymi dokumentami, które ukazują cele Inicjatywy Trójmorza, są deklaracje z Dubrownika (2016), Warszawy (2017), Bukaresztu (2018) i Lublany (2019). W deklaracji z Bukaresztu w 2018 roku za trzy główne cele Trójmorza uznano[15]:
- zdynamizowanie rozwoju gospodarczego,
- wzmocnienie spójności UE,
- wzbogacenie więzi transatlantyckich.
Koncepcje, które pozwoliłyby połączyć północ i południe wschodnie części Unii Europejskiej spotykają się z największą aprobatą. Dodatkowo w związku ze współpracą regionalną wskazano na trzy obszary: Europa Środkowa, Unia Europejska i więzi transatlantyckie (współpraca z USA)[16].
Inicjatywa Trójmorza opiera się na szczytach, organizowanych przez prezydentów (organizatorów), podczas których przyjmowane są deklaracje.
Szczyty Inicjatywy Trójmorza[17]:
| I | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Dubrownik | 24-25.08.2016 |
| II | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Warszawa | 06-07.06.2017 |
| III | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Bukareszt | 17-18.09.2018 |
| IV | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Lublana | 05-06.06.2019 |
| V | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Tallin | 19-20.10.2020 |
| VI | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Sofia | 08-09.07.2021 |
| VII | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Ryga | 20-21.06.2022 |
| VIII | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Bukareszt | 06-07.09.2023 |
| IX | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Wilno | 11.04.2024 |
Państwa członkowskie
[edytuj | edytuj kod]| Lp. | Państwo | Ludność (2020)[18] | Dodatkowe informacje |
|---|---|---|---|
| 1 |  Austria
|
8 901 064 | |
| 2 |  Bułgaria
|
6 951 482 | – gospodarz Szczytu w 2021 roku |
| 3 |  Chorwacja
|
4 058 165 | – Państwo założycielskie
– gospodarz Szczytu w 2016 roku – CEEplus |
| 4 |  Czechy
|
10 693 939 | – CEEplus |
| 5 |  Estonia
|
1 328 976 | – gospodarz Szczytu w 2020 roku |
| 6 |  Grecja
|
10 678 632 | |
| 7 |  Litwa
|
2 794 090 | |
| 8 |  Łotwa
|
1 907 678 | |
| 9 |  Polska
|
38 179 800 | – Państwo założycielskie
– Państwo założycielskie funduszu trójmorza – gospodarz Szczytu w 2017 roku – CEEplus |
| 10 |  Rumunia
|
19 317 984 | – Państwo założycielskie funduszu trójmorza
– gospodarz Szczytu 2x w 2018 i 2023 roku – CEEplus |
| 11 |  Słowacja
|
5 457 873 | – CEEplus |
| 12 |  Słowenia
|
2 095 861 | – gospodarz Szczytu w 2019 roku
– CEEplus |
| 13 |  Węgry
|
9 769 526 | – CEEplus |
| Łącznie: | 121 913 408 |
| Lp. | Państwo |
|---|---|
| 1 |  Stany Zjednoczone
|
| 2 |  Niemcy
|
Fundusz Trójmorza
[edytuj | edytuj kod]Instytucje założycielskie złożyły zobowiązania do wpłat w łącznej kwocie przekraczającej 500 mln euro. Fundusz jest otwarty dla innych państw Trójmorza, które mogą do niego dołączyć po uzyskaniu stosownych zezwoleń. Rada nadzorcza funduszu składa się z przedstawicieli banków rozwoju z Polski, Rumunii i Czech[19].
W 2019 roku Bank Gospodarstwa Krajowego i EximBank podpisały akt założycielski Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza.
Fundusz ma koncentrować się na projektach tworzących infrastrukturę transportową, energetyczną i cyfrową w regionie Trójmorza.
Zapraszani do funduszu będą również prywatni inwestorzy spośród funduszy emerytalnych, prywatnych funduszy inwestycyjnych i innych podmiotów. Celem funduszu jest zebranie od 3 do 5 mld euro[20].
CEEplus
[edytuj | edytuj kod]We wrześniu 2019 roku prezesi giełd państw Grupy Wyszehradzkiej – Polski, Czech, Słowacji i Węgier oraz Chorwacji, Rumunii i Słowenii – podpisali list intencyjny, dotyczący rozpoczęcia publikacji nowego indeksu giełd z regionu Trójmorza – CEEplus. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) będzie odpowiadać za kalkulację i publikację indeksu, Informacje o indeksie będą podawane raz dziennie na podstawie kursów zamknięcia, a następnie przeliczanie po kursie NBP w walutach lokalnych, euro oraz dolarze amerykańskim. CEEplus będzie indeksem cenowym, który będzie jednocześnie instrumentem bazowym dla funduszu pasywnego TFI PZU, o nazwie inPZU CEEplus.
W portfelu indeksu znajdzie się ponad 100 najbardziej płynnych spółek notowanych na rynkach regulowanych giełd z regionu Europy Środkowo-Wschodniej: Bratysławie, Bukareszcie, Budapeszcie, Lublanie, Pradze, Warszawie, Zagrzebiu. Kwalifikacja spółek do indeksu będzie bazować na kryterium płynności[21].
Forum Regionów Trójmorza
[edytuj | edytuj kod]W 2018 roku Prezydent RP Andrzej Duda zainicjował w Rzeszowie projekt Forum Regionów Trójmorza. Taki format jest okazją do cyklicznych spotkań reprezentantów poszczególnych regionów obszaru państw Trójmorza zainteresowanych wspólnymi przedsięwzięciami i możliwościami współpracy. Pierwsze takie forum (FRT) odbyło się 3 lipca 2018 roku w Jasionce. Podpisano tam porozumienie o utworzeniu Obserwatorium Regionów Trójmorza, którego zadaniem jest gromadzenie informacji statystycznych odnoszące się do tego obszaru. W czasie forum odbyły się dwa panele – pierwszy poświęcony Inicjatywie Trójmorza, drugi szlakowi Via Carpatia[22].
W dniach 29–30 czerwca 2021 roku, drugiej edycji Forum Regionów Trójmorza w Lublinie towarzyszył pierwszy Samorządowy Kongres Gospodarczy. Uczestnikami wydarzenia byli przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, sektora nauki i biznesu z 12 państw członkowskich Inicjatywy Trójmorza oraz przedstawiciele partnerów strategicznych (Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych i Niemiec), a także regionów partnerskich z Europy Wschodniej[23]. Podczas kongresu podpisana została Deklaracja Lubelska[24] ws. utworzenia Sieci Gospodarczej Regionów Trójmorza. To porozumienie traktujące m.in. o współdziałaniu samorządów lokalnych oraz społeczeństw w rozwoju tego obszaru, a co za tym idzie, podniesieniu konkurencyjności regionów w europejskim wymiarze[25]. Dokument podpisali marszałkowie województw: lubelskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, podlaskiego i świętokrzyskiego ze strony Polski oraz przedstawiciele 15 regionów z pięciu innych państw członkowskich: Litwy, Słowacji, Węgier, Rumunii[26].
Lista szczytów Trójmorza
[edytuj | edytuj kod]| Data | Miejsce | Gospodarz | Uwagi | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 25–26 sierpnia 2016 | Dubrownik
|
Kolinda Grabar-Kitarović | |
| 2 | 6–7 lipca 2017 | Warszawa
|
Andrzej Duda | Gościem specjalnym szczytu był ówczesny prezydent USA Donald Trump[27] |
| 3 | 17–18 września 2018 | Bukareszt
|
Klaus Iohannis | Powołanie Funduszu Trójmorza[28] |
| 4 | 4–5 czerwca 2019 | Lublana
|
Borut Pahor | |
| 5 | 19–20 października 2020 | Tallin
|
Kersti Kaljulaid | |
| 6 | 8–9 lipca 2021 | Sofia
|
Rumen Radew | |
| 7 | 20–21 czerwca 2022 | Ryga
|
Egils Levits | Ukraina otrzymała specjalny rodzaj partnerstwa z państwami Trójmorza[29] |
| 8 | 6–7 września 2023 | Bukareszt
|
Klaus Iohannis | Grecja stała się członkiem Inicjatywy Trójmorza, a Mołdawia i Ukraina partnerami stowarzyszonymi[30] |
| 9 | 11 kwietnia 2024 | Wilno[31]
|
Gitanas Nausėda | |
| 10 | 2025 | Budapeszt[32]
|
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Premier: nie będzie Trójmorza bez wolnej i suwerennej Ukrainy [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-06-06] (pol.).
- ↑ a b Wielki plan małych państw. Jak Trójmorze wzmocni lub podzieli Unię. tvn24.pl. [dostęp 2017-07-06].
- ↑ Grecja została przyjęta do Inicjatywy Trójmorza! Mołdawia i Ukraina partnerami. Prezydent Duda: To sukces szczytu w Bukareszcie. wPolityce.pl, 2023-09-06. [dostęp 2023-10-07].
- ↑ Trójmorze – Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Spraw Zagranicznych [dostęp 2021-07-21] (pol.).
- ↑ MSZ, Serwis Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ a b Michał Kobosko: Koncepcja Trójmorza ma sens. rp.pl. [dostęp 2017-07-06].
- ↑ l, ''Szczyt Trójmorza z udziałem prezydenta USA'' [online], prezydent.pl [dostęp 2017-07-06].
- ↑ Szczyt Inicjatywy Trójmorza. prezydent.pl. [dostęp 2017-07-06].
- ↑ Izabela Albrycht: Cyfrowa przyszłość Trójmorza jest naszą teraźniejszością [online], Trójmorze, 4 marca 2021 [dostęp 2021-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-11] (pol.).
- ↑ Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Wizyty zagraniczne / Szczyt Inicjatywy Trójmorza w Bukareszcie [PL/ENG] [online], prezydent.pl [dostęp 2019-08-19].
- ↑ Startuje Fundusz Trójmorza [online], rp.pl [dostęp 2019-06-20] (pol.).
- ↑ Ukraine, Moldova willing to join Three Seas Initiative [online], ukrinform.net [dostęp 2021-01-16] (ang.).
- ↑ t, Ukraina i Mołdawia wyraziły chęć przyłączenia się do inicjatywy Trójmorza [online], ECPP, 12 stycznia 2021 [dostęp 2021-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-12] (pol.).
- ↑ 9. Szczyt Inicjatywy Trójmorza w Wilnie [online], Nowy Kurier Galicyjski, 12 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-13] (pol.).
- ↑ Agnieszka Orzelska-Stączek, rozdział pt. Cele Inicjatywy Trójmorza: deklarowane, postrzegane, realizowane, z książki P. Kowal, A. Orzelska-Stączek Inicjatywa Trójmorza: geneza, cele i funkcjonowanie, ISP PAN, 2019 [online] [dostęp 2019-11-13] (ang.).
- ↑ Julia Dobrowolska, Aleksander Olech, Inicjatywa Trójmorza a rosyjska dezinformacja [online], grudzień 2022 (pol.).
- ↑ DobrowolskaJ., Olech A., Inicjatywa Trójmorza a rosyjska dezinformacja, grudzień 2022 (pol.). https://www.researchgate.net/publication/366823301_Inicjatywa_Trojmorza_a_rosyjska_dezinformacja.
- ↑ Eurostat – Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table [online], ec.europa.eu [dostęp 2019-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-24].
- ↑ Paweł Mucha: prezydent w USA będzie również przedstawicielem Trójmorza, potencjał Trójmorza będzie rósł [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2019-06-20].
- ↑ REDAKCJA, Fundusz Trójmorza staje się faktem [online], BiznesAlert.pl, 6 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-20] (pol.).
- ↑ Powstanie indeks Trójmorza. GPW i 6 giełd regionu szykują CEEplus [online], forsal.pl [dostęp 2019-09-04].
- ↑ Rzeszów: Forum Regionów Trójmorza w Jasionce – zapowiedź [online], sejm.gov.pl [dostęp 2021-07-21].
- ↑ Samorządowy Kongres Gospodarczy II Forum Regionów Trójmorza, 29–30 czerwca 2021 r. – Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego [online], nist.gov.pl [dostęp 2021-07-21].
- ↑ https://congress.lubelskie.pl/wp-content/uploads/2021/10/Lublin_Declaration_PL.pdf
- ↑ Deklaracja Lubelska zapowiada powołanie Sieci Gospodarczej Regionów Trójmorza [online], gazetaprawna.pl, 29 czerwca 2021 [dostęp 2021-07-21] (pol.).
- ↑ Sieć [online] [dostęp 2021-10-28].
- ↑ Szczyt Trójmorza z udziałem prezydenta USA. prezydent.pl, 2017-07-06. [dostęp 2017-07-06]. (pol.).
- ↑ Trójmorze będzie wspólnie budować, „pb.pl”, 19 sierpnia 2018 [dostęp 2018-09-18] (pol.).
- ↑ WPROST.pl, Szczyt Trójmorza. Andrzej Duda: Przyznaliśmy dzisiaj specjalne partnerstwo Ukrainie [online], Wprost, 20 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-21] (pol.).
- ↑ Grecja przystąpiła do Inicjatywy Trójmorza. Prezydent: to sukces szczytu [online], Polska Agencja Prasowa SA, 6 września 2023 [dostęp 2023-11-14] (pol.).
- ↑ Szczyt Inicjatywy Trójmorza w Bukareszcie [online], kurierwilenski.lt, 7 września 2023 [dostęp 2023-11-16] (pol.).
- ↑ Szczyt Trójmorza. Prezydent Węgier: spotkanie w 2025 roku odbędzie się w Budapeszcie [online], polskieradio24.pl, 7 września 2023 [dostęp 2023-11-14] (pol.).
| Ujęcie chronologiczne | |
|---|---|
| Europa |
|
| Azja i Oceania |
|
| Ameryka | |
| Afryka | |
| Historia | |
| Organizacje międzynarodowe, inne podmioty oraz nieformalne formy współpracy regionalnej |
